Marrëveshja bërthamore e Iranit hyn në fazën përfundimtare të kontakteve mes palëve

Nëse nuk shfaqen probleme të minutës së fundit, Irani pritet të japë përgjigjen e tij ndaj rezervave amerikane në lidhje me kërkesat e fundit të Teheranit deri në fund të javës.

Disa nga ligjvënësit iranianë vlerësuan se përgjigja e pritshme amerikane do tw lwrw si zgjidhje veçse përfshirjen në një raund të mëtejshëm bisedimesh për të “lustruar” dhe “shpjeguar” versionin përfundimtar të marrëveshjes. Hipoteza e punës është se polemikat e mbetura nuk do të jenë pengesë për nënshkrimin e marrëveshjes.

Nënshkrimi i marrëveshjes nuk i shfajëson SHBA-të dhe vendet e tjera perëndimore nga nevoja për të shqyrtuar dy strategji kontradiktore.

Njëra lidhet me përgjigjen që ata miratojnë në rast se Irani shkel marrëveshjen ose nuk respekton kushtet e përkohshme për zbatimin e saj.

E dyta është se si të përgatitemi dhe të përballemi me pasojat dhe ndikimin e marrëveshjes në tregun e naftës, ekonominë globale dhe ekuilibrin e fuqisë në Lindjen e Mesme.

Nëse ekzistojnë përgjigje për këto çështje, ato janë të vështira për t’u gjetur në njoftimet dhe raportet publike. Dikush mund të supozojë se ata nuk kanë arritur ende në bordin që merr vendimet.

Rrjedhjet dhe informacionet në lidhje me përgjigjen amerikane dhe propozimin origjinal evropian janë të pjesshme, por ato paraqesin një proces të zgjatur që do të zgjasë më shumë se pesë muaj, duke përfshirë katër hapa, në fund të të cilave marrëveshja do të hyjë në fuqi.

Irani deri atëherë duhet të shfuqizojë të gjitha shkeljet e tij të marrëveshjes origjinale, të transferojë të gjithë uraniumin që ka pasuruar në vendet e tjera dhe të ndërpresë funksionimin dhe çmontimin e centrifugave që janë aktivizuar në kundërshtim me marrëveshjen.

Paralelisht me këtë, Shtetet e Bashkuara, në faza të ndryshme, do të heqin të gjitha sanksionet e vendosura ndaj Iranit nga administrata Trump, shoqëruar me një angazhim me shkrim për të mos u tërhequr nga marrëveshja për sa kohë që Biden është president.

Irani do të jetë në gjendje të marrë 100 miliardë dollarë që tani janë të ngrira në llogaritë bankare në të gjithë botën, për të shitur 50 milionë fuçi naftë gjatë 120 ditëve të para, duke arritur përfundimisht në 2.5 milionë fuçi në ditë, pra 1.5 milionë më shumë se sa shet tani.

Sipas televizionit të Katarit “Al-Jazeera”, i cili publikoi këto detaje 10 ditë më parë, sanksionet ndaj 17 bankave dhe 170 institucioneve financiare do të hiqen ditën e parë.

Faqja iraniane në internet “Jomhouri-e Eslami”, e cila publikoi detaje të mëtejshme rreth përgjigjes amerikane të dielën, vë në dukje se arritja më e madhe e Iranit, përveç heqjes së sanksioneve, është gatishmëria e Presidentit Joe Biden për të sjellë miratimin e marrëveshjes në Kongres, në këtë mënyrë duke pranuar së paku pjesërisht kërkesën e Iranit për garanci që SHBA-të nuk do të tërhiqen nga marrëveshja.

Nuk ka siguri që Kongresi do ta miratojë atë, por Biden mund të vërë veton ndaj një rezolute negative dhe të anashkalojë çdo kundërshtim nga Kongresi. Këtu qëndron urgjenca në miratimin e marrëveshjes përpara zgjedhjeve afatmesme, të cilat pritet të prodhojnë një Kongres të kundërt që kundërshton Biden-in.

Sipas websajtit iranian, pavarësisht vullnetit amerikan për të tentuar dhe përdorur miratimin e Kongresit për të siguruar që marrëveshja të zgjasë përtej mandatit të Bidenit, Washingtoni hodhi poshtë tre kërkesa të tjera iraniane.

Irani parashikoi nënshkrimin e tij dhe zbatimin e marrëveshjes që kompanitë evropiane të lejohen të operojnë dhe të investojnë në Iran pa pësuar sanksionet amerikane si rezultat. SHBA-të iu përgjigjën kësaj duke thënë se lejuan kompanitë ndërkombëtare të operojnë në Iran, por se nuk mund të detyrojnë korporatat ndërkombëtare, përfshirë ato evropiane, të investojnë në Iran.

Në këtë kontekst, Washingtoni hodhi poshtë gjithashtu një kërkesë iraniane për kompensim ose për dhënien e sigurimit për kompanitë ndërkombëtare në rast se SHBA-tw tërhiqen përsëri nga marrëveshja, për të njëjtën arsye sepse nuk mund të garantojë që një president tjetër nuk do të tërhiqet nga ajo.

Lidhur me kërkesën e Iranit për t’u bashkuar me shërbimin ndërkombëtar bankar të SWIFT, Washingtoni sqaroi se nuk kishte kundërshtime, por se Irani duhej të plotësonte kushtet e vendosura nga SWIFT për çdo vend që dëshiron të anëtarësohet. Kjo, thonë amerikanët, varet nga një marrëveshje e veçantë midis Iranit dhe SWIFT-it.

Të gjitha raportet në Iran, Izrael dhe në mediat perëndimore dhe arabe tregojnë se nuk ka polemika mbi çështjet teknike të tilla si shkalla e pasurimit të uraniumit dhe cilësia e tij, apo edhe metoda e monitorimit të instalimeve bërthamore, të cilat të dyja do të mbeten siç ishin në marrëveshjen fillestare.

Marrëveshjet për këto çështje u arritën në fazat e hershme të negociatave, të cilat filluan më shumë se një vit më parë. Kjo ishte ajo që shkaktoi një valë optimizmi nga partnerët e negociatave dhe shpresat se një marrëveshje do të arrihej deri në shkurtin e kaluar – siç u shpreh përfaqësuesi rus, Mikhail Ulyanov. Megjithatë, kur u shfaq çështja e heqjes së Gardës Revolucionare nga lista e grupeve terroriste të SHBA-ve, dukej se Irani po përpiqej të vendoste mina të reja në rrugën drejt një marrëveshjeje.

Presidenti Biden vendosi të mos pranojë kërkesën e Iranit për të hequr organizatën nga lista, por Irani sqaroi se nuk e kishte bërë kurrë një kërkesë të tillë. Në çdo rast, përgjigja e Iranit ndaj një propozimi evropian në fillim të gushtit nuk e përfshinte këtë kërkesë.

Është ende e paqartë nëse kjo kërkesë ishte artificiale, nëse Teherani planifikoi ta kërkonte me twj në raundet e mëvonshme të negociatave, apo nëse Washingtoni bëri një lëshim paralel duke hequr sanksionet ndaj disa kompanive civile të kontrolluara nga Garda Revolucionare.

Kjo do të bëhet më e qartë pasi marrëveshja të hyjë në fuqi dhe kompanitë ndërkombëtare tw fillojnë të përhapen në Iran.

Një çështje tjetër lidhet me vendet bërthamore të padeklaruara në të cilat u gjetën gjurmë të uraniumit, që ndoshta dëshmojnë kryerjen e eksperimenteve për qëllime ushtarake. Irani këmbëngul që ky hetim, i mbajtur nga Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike (IAEA), të mbyllet. SHBA-tw dhe agjencia e kundërshtojnë këtë.

Raportet e pjesshme për përgjigjet iraniane dhe amerikane nuk kanë të bëjnë me këtë çështje. Megjithatë, mediat arabe dhe iraniane kanë raportuar së fundmi se kjo çështje ka marrë një përgjigje dhe se SHBA-të e kanë transferuar çështjen në IAEA, e cila pritet të arrijë një marrëveshje të veçantë me Iranin në lidhje me monitorimin e këtyre vendeve dhe të marrë informacion që kërkon nga Irani në lidhje me aktivitetin në këto vende.

Nëse IAEA njofton se ka arritur një marrëveshje të tillë me Iranin, Washingtoni do të “inkurajojë” krerët e agjencisë që të mbyllin dosjet e saj të lidhura me këto faqe.

Marrë nga analiza e autorit Zvi Ba’rel në Haaretz, përshtatur për Albanian Post

Marrëveshja bërthamore me Iranin e shpjeguar në 4 hapa

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.