Eurovizioni, mjeti i preferuar i “fuqisë së butë” të Izraelit?

Ishte pothuajse mesnata e 9 majit 1998 kur, nën duartrokitjet e një turme të elektrizuar, u shpallën rezultatet e edicionit të 43-të të Eurovizionit.

Me një fustan të gjatë të zi me të çara nga Jean-Paul Gaultier, kandidatja izraelite, e siguruar se do të fitojë, kaloi rrugën e saj nëpër korridoret me mbulesa të kuqe që  çonin drejt trofeut.

“Dana International është një simbol që monopolizoi gjithë vëmendjen mediatike në atë kohë”, thotë Fabien Randanne, gazetar i të përditshmes 20 Minutes dhe ekspert i kulturës pop. “Në fund të viteve 1990, për herë të parë një grua hapur transgjinore fitoi një konkurs të tillë”, vazhfon Randanne.

E buzëqeshur, e lehtësuar, përfaqësuesja triumfuese e Shtetit Hebraik me Divën, një pjesë që pasqyron ekzagjerimin e saj flagrant, përshëndet turmën brohoritëse, me flamurin bardheblu në dorë.

Më shumë se 3 mijë kilometra nga Arena Kombëtare e Brendshme në Birmingham ku po zhvillohet finalja e madhe, rrugët e Tel Avivit janë mbushur me njerëz për të festuar këtë fitore të tretë, madje më simbolike se të mëparshmet.

“Dana International ishte mbi të gjitha një zgjedhje politike. Delegacioni izraelit, me mbështetjen e figurave laike në qeveri, donte të provonte se vendi ishte i hapur ndaj dallimeve dhe se ishte më progresiv se sa do të ishin fqinjët e tij në rajon”, thotë për L’Orient-Le Day Dean Vuletic , autor dhe historian i specializuar në çështjet bashkëkohore evropiane.

Në Knesset (Parlamenti izraelit), si në institucionet e mëdha dominuese, figurat fetare dhe fondamentalistë të tjerë në pushtet bënin thirrje për censurë përballë “perëndimit të detyruar dhe mediatik” të Izraelit, siç këndoi një protestues në televizionin francez një vit më vonë, në maj 1999, kur Jerusalemi po përgatitej të priste garën me radhë…

Anëtar thuajse historik i Unionit Evropian të Transmetuesve (EBU, organizator i Eurovizionit), Izraeli ka kaluar prej kohësh përmes dështimeve muzikore dhe komerciale dhe episodeve të euforisë intensive, të perceptuara shpesh si të padrejta nga pjesëmarrësit e tjerë.

Pasi është bërë, gjysmë shekulli pas integrimit të saj, një shtyllë e eventit jo sportiv më të ndjekur në botë, vendi, i vetëdijshëm për shkallën e platformës, vazhdon “operimin e tij rreth dhimbjes magjepsëse”, sipas një ish-organizatori. Nordik me origjinë palestineze, që flet në kushte anonimiteti.

“Operacioni Charm funksionon prej 50 vitesh. Pavarësisht luftërave, konflikteve dhe mizorive, ai do të vazhdojë, për të mirën e tyre dhe për të keqen tonë”, thotë ky ish-organizator.

“Politika” e integrimit

Përpara se të bëhej një meshë e madhe ku përzihen performancat kitsch dhe ndonjëherë këngët naive, Eurovizioni u pa në krijimin e tij në 1956 si një mjet për të forcuar lidhjet midis dy brigjeve të Kontinentit të Vjetër pas Luftës së Dytë botërore.

Nëse vetëm shtatë Shtete morën pjesë në edicionin e parë, konkursi – duke shpallur apoliticizmin e tij nëpërmjet liderëve të tij – u zgjerua gradualisht për të përfshirë rreth 20 në fund të viteve shtatëdhjetë, të gjithë të etur për vezullim.

Derisa Izraeli hyri në arenë në vitin 1973, kombi i parë joevropian që pretendoi titullin e këngës më të mirë kontinentale.

“Për t’u kualifikuar, duhet të jeni një anëtar aktiv i Unionit Evropian të Transmetuesve. Izraeli, si shumë vende përreth Mesdheut, ka qenë i tillë që nga krijimi i tij”, shpjegon për L’Orient-Le Jour Anthony Granger, themeluesi i faqes së specializuar Eurovoix.

“Kjo është edhe arsyeja pse arabët hezitojnë të bashkohen në këto festime”, thotë Dean Vuletic.

Megjithatë, nga Egjipti në 1980 në Liban në 2005, një numër delegacionesh joformale bënë kërkesa dhe propozime për t’u bashkuar, përpara se të gjendeshin të detyruar të tërhiqeshin për shkak të dekreteve qeveritare që ndalonin transmetimin e shfaqjeve ku kishte kandidatë izraelitë.

Në 68 vjet histori, vetëm Maroku ka arritur të dërgojë një nga talentet e tij – Samira Saïd në vitin 1980 – në skenën e një ngjarjeje që u bë një udhëkryq shpresëdhënës për të rinjtë.

“Eurovizioni është një paketë e plotë, asgjë nuk duhet censuruar për arsye drejtësie”, shpjegon Fabien Randanne, duke kujtuar vitin 1978 kur televizioni shtetëror jordanez preferoi të shpallte fitoren e Belgjikës në vend të atij të Izraelit, fitues për herë të parë, përpara se ta përsëriste këtë sukses një vit më vonë me grupin “Milk and Honey and a Hallelujah” duke sfiduar indirekt Menachem Begin, në atë kohë kreun e ekzekutivit.

Konturet e “diplomacisë së butë”

Vitet e diskutueshme 1980 shënuan një pikë kthese për vendin brenda një organizate e cila, ndryshe nga koha, mori një formë të vakëtit tradicionalist, duke dashur të ishte edhe më neutral përballë komunitetit të vazhdueshëm dhe trazirave shoqërore.

Duke forcuar kodet e tij etike me audiencë në rritje të konsiderueshme, komiteti i Eurovizionit filloi të shtrëngojë vidhat dhe “po lejonte të kalonin vetëm mesazhe, ndonjëherë naive, duke promovuar jetesën së bashku dhe tolerancën”, tregon Dean Vuletic.

I përmendur vazhdimisht ndër favoritët e mëdhenj deri më tani, Izraeli, më pak i popullarizuar në renditje dhe më i prirur ndaj thekseve dhe tingujve të Lindjes së Mesme, tani e sheh konkurrencën si një mjet për të krijuar ose forcuar lidhjet me kombet me një të kaluar të ngarkuar me ‘histori’.

Duke i dhënë në mënyrë simbolike pikët maksimale të mundshme Gjermanisë në vitin 1982 dhe më pas disa të tjerëve të Jugosllavisë me të cilën Izraeli nuk kishte marrëdhënie diplomatike, qeveria “nën udhëheqjen e Yitzhak Shamirit u ka dërguar prej kohësh mesazhe tërthorazi autoriteteve të huaja”, sipas burimit anonim të lartpërmendur.

Pothuajse dy dekada pas kurorëzimit të tij të fundit, shteti hebre e gjen sërish veten në qendër të vëmendjes në agimin e mijëvjeçarit të ri me një kandidat LGBTQ+ të kryqëzuar nga konservatorët, të adhuruar nga një bazë progresiste dhe aktiviste.

E përfshirë dhe me angazhime, nën mbrojtjen e rëndë të policisë, Dana International “hapi derën për një përfaqësim më të gjallë dhe të larmishëm. Ky ishte padyshim vullneti i vendit në atë moment të ekzistencës së tij. Provoi se ishte një pararendës edhe në krahasim me demokracitë liberale”, vëren Dean Vuletic ndërsa evokon masat imponuese të sigurisë të vendosura rreth të gjithë pretendentëve izraelitë që nga “trauma” e sulmit terrorist të Mynihut që sulmuan atletët nga shteti hebre në Lojërat Olimpike të vitit 1972.

Sërish polemika

Në prag të pjesëmarrjes së tij të 45-të, në një kohë kur Izraeli po bën një luftë në Rripin e Gazës të rrethuar që nga sulmi i trefishtë i Hamasit në territorin e tij më 7 tetor, vendi duket se më shumë se kurrë i kushton vëmendje Eurovizionit, një show ekstravagant ku skena po bëhet me nuanca të politizuara.

“Presidenti Isaac Herzog e ka bërë të qartë se është pothuajse jetike që vendi i tij të përfaqësohet në të gjitha garat kryesore ndërkombëtare, veçanërisht në rrethana si këto”, kujton Fabien Randanne.

Kënga e luajtur nga Eden Golan, 20 vjeç, ngjalli, edhe para publikimit, reagime të forta për shkak të tekstit të njëanshëm përpara se të modifikohej në një sfond thirrjesh për bojkot.

EBU, e shqetësuar për një reputacion të dëmtuar tashmë nga demonstratat pro-palestineze në Malmö – qyteti pritës i edicionit të vitit 2024 –, ka reaguar që nga shkurti për të kujtuar se Izraeli do të merrte pjesë në konkurs pavarësisht një përplasjeje të brendshme midis komitetit dhe prodhuesve të Golanit për titullin “Shiu i tetorit”, një titull i konsideruar “shumë politik”.

Gjashtë vjet pas fitores së katërt dhe të fundit deri më sot, delegacioni izraelit “tregon forcën e tij”, beson ish-organizatori i lartpërmendur.

“Izraelitët absolutisht duan të shihen dhe dëgjohen. Sepse sa më shumë të bërtasin, aq më shumë mendojnë se kanë të drejtë”, thotë gjithnjë ky burim.

Marrë nga L’Orient le Jour, përshtatur për AlbanianPost

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.