Ekonomistët turq në përpjekje për të kontrolluar inflacionin

Menjëherë pasi një grup i vogël akademikësh turq filluan të publikojnë të dhënat mbi inflacionin në fund të vitit të kaluar, u pasqyrua ajo që tashmë shumë turq dyshonin: çmimet po rriten dy herë më shpejt sesa pretendonte qeveria.

Reagimi nga Ankaraja ishte i shpejtë, pas hetimit të ekonomistëve, të cilët thanë se çmimet po rriten me një normë të dyfishtë zyrtare.

Në muajin shkurt, Instituti Shtetëror Statistikor i Turqisë (TurkStat) paraqiti një kallëzim penal kundër Grupit të Pavarur të Kërkimit të Inflacionit (ENAG), i cili përdor mbledhjen e të dhënave me frekuencë të lartë për të gjurmuar çmimet në internet.

Përfundimi – inflacioni vjetor i çmimeve të konsumit  është rreth 40 për qind, krahasuar me shifrën e TurkStat prej 19.5 për qind.

“Qëllimi ynë nuk ishte një lëvizje kundër TurkStat apo për të krijuar një normë alternative të inflacionit”, tha Veysel Ulusoy, i cili jep mësim ekonomik në Universitetin Yeditepe.

Një prokuror i Stambollit tani po heton akuzën e TurkStat se grupi ka shkelur rregullat që i kërkojnë atij të publikojë metodologjinë e tij.

Ulusoy tha se hulumtimi i ENAG është shfaqur në një revistë të rishikuar nga kolegët dhe e quajti akuzën të pabazë, por akuzat e parashikuara do të ngriheshin në muajt e ardhshëm.

Problemet ligjore të ENAG tregojnë se sa prekëse janë numrat e subjekteve në Turqi.

Qeveria regjistroi rritjen më të shpejtë ekonomike në më shumë se dy dekada në tremujorin e dytë të këtij viti.

Mirëpo sondazhet tregojnë se shumë turq ndihen të lënë jashtë lulëzimit, pasi inflacioni dhe papunësia mbeten dyshifrore, me një shumicë që humbet besimin në shifrat zyrtare.

Kostoja e jetesës, papunësia dhe ekonomia kryesuan listën e shqetësimeve të të anketuarve në sondazhet e fundit.

Kjo po e ul mbështetjen për partinë e Drejtësisë dhe Zhvillimit (AKP) të presidentit Rexhep Tajip Erdogan, tani në nivelet më të ulëta historike dy vjet para zgjedhjeve të ardhshme.

Sondazhi i agjencisë Turkiye Raporu, këtë muaj, gjeti shkallën e saj më të ulët të mbështetjes për partinë në pushtet, në 29.9 për qind, dhe drejtori i saj Can Selcuki tha se pakënaqësia me ekonominë ishte faktori kryesor në rënien.

Banka qendrore, e cila mblidhet për të vendosur normat e interesit të enjten, është nën presionin e Erdogan-it për të ulur kostot e huamarrjes, edhe pse inflacioni ka mbetur në dyshifror gjatë shumicës së katër viteve të fundit.

Në mars, presidenti emëroi si guvernator Sahap Kavciolgu, një ish-opinionist gazete që ndan pikëpamjen jokonvencionale të Erdogan-it se normat e larta të interesit nxisin, në vend që të shuajnë inflacionin.

Erdogan prej kohësh ka ushtruar kontroll të rreptë mbi politikën ekonomike, duke punësuar dhe shkarkuar zyrtarë të lartë me dekret.

Që prej 2019-s, ka shkarkuar tre guvernatorë të bankave qendrore për dështimin në uljen e normave të interesit aq shpejt, dhe pasiguria e mëvonshme mbi drejtimin e politikës monetare ka gërryer një të tretën e vlerës së lira ndaj dollarit.

Kavcioglu, deri më tani, i ka rezistuar presionit të presidentit për të ulur normën kryesore të interesit prej 19 për qind, ndërsa çmimet e konsumit vazhdojnë të rriten.

Ndërsa ekonomitë në të gjithë botën po përballen me inflacionin në mes të shpenzimeve të mëdha stimuluese gjatë pandemisë Covid-19, duke rritur kërkesat dhe kufizimet e ofertës së konsumatorit, në Turqi Erdogan fajëson “oportunistët” për rritjen e kostove.

“Duke e vënë inflacionin nën kontroll sa më shpejt të jetë e mundur, ne do të parandalojmë rritjen e tepërt të çmimeve në raft”, tha ai javën e kaluar.

Në një përpjekje për të gjetur shtrenjtuesit e çmimeve, inspektorët qeveritarë u dërguan në supermarkete javën e kaluar, sipas mediave lokale.

“Kjo po lufton simptomat sepse qeveria nuk dëshiron të marrë ilaçin e hidhur”, tha Atilla Yesilada, analiste në konsulencën me bazë në Stamboll Global Source Partners.

Frenimi i inflacionit “kërkon norma shumë më të larta interesi dhe shkurtime të shpenzimeve buxhetore. Inflacioni i qirasë dhe ushqimit janë për shkak të problemeve strukturore që kërkojnë më shumë kohë sesa ka AKP për të fituar zgjedhjet e ardhshme”.

Metrikat e tjera gjithashtu tregojnë inflacion më të shpejtë seç është raportuar.

Steve Hanke, profesor i ekonomisë në Universitetin Johns Hopkins, përdor barazinë e fuqisë blerëse të lidhur me kursin e këmbimit të dollarit dhe zbuloi se çmimet e konsumit u rritën me dyfishin e normës së TurkStat në qershor.

“Erdogan, si të gjithë politikanët, dëshiron që një normë e ulët inflacioni, rritja e PBB-së të duket e lartë, normat e interesit të ulen”, tha Hanke.

“Me të gjitha ato gjëra që shkojnë negativisht, Erdogani synon t’i fshehë të dhënat. Ai është i bindur se normat e larta të interesit shkaktojnë inflacion, dhe kjo e bën shumë të vështirë luftimin e inflacionit”.

TurkStat i ka quajtur raportet e mediave se të dhënat e tij janë manipuluar “të pabaza dhe fiktive” dhe thotë se statistikat e tij përputhen me normat dhe standardet ndërkombëtare.

Por mosbesimi i publikut në numrin e tij është i thellë.

Sipas një sondazhi të Aksoy Research këtë muaj, më shumë se gjysma e pjesëmarrësve besonin se ekonomia u tkurr gjatë tremujorit të dytë, kur TurkStat shënoi rritje prej 21.7 për qind.

Metropoll zbuloi se 82 për qind e të anketuarve nuk besonin rënien e raportuar të inflacionit të TurkStat në 16.6 për qind në maj.

ENAG përdor skrapimin e uebit për të kontrolluar çmimet në shitësit online gjatë gjithë ditës, duke gjurmuar të njëjtët artikuj dheu dhënë atyre të njëjtën peshë si TurkStat.

Lutfi Elvan, ministri i Financave të vendit, i ka bërë thirrje publikut të injorojë gjetjet e ENAG, me argumentin se grupi kërkoi të “shpifë” TurkStat.

“Ata nuk kanë të drejtë t’i mashtrojnë njerëzit dhe ata do të marrin përgjigjen e duhur në gjykatë”, tha ai në një intervistë televizive në fillim të këtij viti.

Ai mohoi çdo ndërhyrje politike në TurkStat.

Ulusoy, fillimisht, kishte shpresuar të bashkëpunonte me TurkStat, duke u siguruar atyre matje që mund të mos i shohin aktualisht.

“Nuk është vetëm në Turqi, masa statike e inflacionit kudo është e gabuar”, tha ai.

“Njerëzit e dinë që të dhënat e ENAG pasqyrojnë inflacionin e Turqisë, bazuar te të hollat që kanë në xhep dhe çmimet në rrugë”, tha ai, duke shtuar “edhe nëse është një shifër e tmerrshme që askush nuk e dëshiron”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.