Pandemitë më vdekjeprurëse të historisë, nga Roma antike në Amerikën moderne

Shekuj përpara koronavirusit, murtajës, lisë, etheve të verdha dhe sëmundjeve të tjera ngjitëse vranë qindra miliona në të gjithë botën.

Koronavirusit iu deshën vetëm disa muaj për tu shpërndarë në gjithë globin. Më shumë se 2.97 milionë njerëz në të gjithë botën kanë vdekur, duke përfshirë 564 mijë në Shtetet e Bashkuara.

Por historia tregon se pandemitë e kaluara kanë riformuar shoqëritë në mënyra të thella. Qindra miliona njerëz kanë vdekur. Perandoritë kanë rënë. Qeveritë janë plasaritur. Brezat janë asgjësuar. Këtu është një vështrim se si pandemitë e kanë ribërë botën.

Murtaja Antonine në vitet 165-180 A.D. Shkaktoi 5 milionë vdekje dhe shkaku ishte fruthi dhe lija.

Shumë historianë gjurmojnë rënien e perandorisë Romake që nga Murtaja Antonine, e cila përfshiu Romën gjatë mbretërimit të Marcus Aurelius. Askush nuk e ka gozhduar ndonjëherë shkakun e saktë, por simptomat e regjistruara nga një mjek i quajtur Galen përfshinin plagë të tmerrshme të lëkurës, ethe të larta, diarre dhe dhimbje të fytit.

Këto sugjerojnë fuqimisht se ishte li dhe fruth. Si shkoi deri atje? Ushtritë dhe tregtarët që kthehen nga Azia. Më shumë se 2 mijë njerëz vdisnin çdo ditë. “Bota antike, shkroi një studiues, kurrë nuk u rikuperua nga goditja e shkaktuar nga murtaja”.

Murtaja e Justinianit në vitet 541-542 A.D. Shkaktoi 30 deri në 50 milionë vdekje dhe burimi ishin minjtë dhe pleshtat.

Mendohet të jetë episodi i parë në botë i murtajës bubonike, emri i tij u mor nga perandori Bizantin i cili ishte në pushtet kur goditi, me gjasë duke mbërritur në formën e pleshtave të infektuar që hipnin në kurrizin e brejtësve.

Frank M. Snowden, një historian i Yale që studion pandemitë, shkroi në librin e tij “Epidemitë dhe Shoqëria” se tregimet përfundimtare të kësaj murtaje janë zhdukur kryesisht.

Sidoqoftë, ditarët nga Prokopi, një historian i shquar në atë kohë, tregojnë se shumë mendonin se fundi i civilizimit ishte mbi ta. “Një murtajë”, shkroi Prokopi për murtajën, “me anë të së cilës e gjithë raca njerëzore ishte gati të asgjësohej”. Studiuesit ende po gërmojnë prova të lidhura me murtajën, vite më vonë.

“Shkencëtarët që punojnë në Bavari në 2005”, shkroi Snowden, “identifikuan bacilin e murtajës në mbetjet skeletore nga një varrezë e shekullit të gjashtë në Ascheim, duke sugjeruar fuqimisht që diagnoza tradicionale e murtajës bubonike të jetë e saktë”.

Vdekja e zezë në vitet 1347-1352 shkaktoi 75 deri në 200 milionë fatalitete. Burimi ishin minjtë dhe pleshtat.

History Today, një revistë mujore me shkrim historik botuar në Londër, e quan këtë pandemi “katastrofën më të madhe ndonjëherë”. Numri i vdekjeve përllogaritej në 200 milionë. E shprehur në këtë mënyrë: Kjo do të ishte sikur të zhdukje afërsisht 65 përqind të popullsisë aktuale të SHBA-ve. Ashtu si Murtaja e Justinianit, Vdekja e Zezë u shkaktua nga murtaja bubonike. Përhapja e shpejtë e sëmundjes vazhdon të habisë historianët dhe epidemiologët.

“Shpjegimi qendror qëndron në tiparet karakteristike të shoqërisë mesjetare në një fazë dinamike të modernizimit që paralajmëron transformimin nga mesjetare në shoqërinë e hershme moderne evropiane”, shkroi Ole J. Benedictow, një historian i Universitetit të Oslo, në History Today.

Anijet e mëdha transportonin mallra nëpër rrugët gjithnjë e më të zgjeruara të transportit në të gjithë Evropën dhe më gjerë.

“Ky sistem për tregtinë në distanca të gjata u plotësua nga një rrjet i tregtisë së gjallë të distancave të shkurtra dhe të mesme që lidhte së bashku popullatat në të gjithë Botën e Vjetër”, shkroi Benedictow, duke e quajtur këtë “epoka e artë e baktereve”.

Gripi spanjoll i 1918 shkaktoi 50 milionë vdekje.

Pandemia covid-19 ka frymëzuar shumë krahasime me gripin e vitit 1918, i quajtur si gripi spanjoll, i cili mori emrin jo sepse filloi në Spanjë, por sepse ishte Lufta e Parë Botërore, dhe Spanja ishte i vetmi vend që ishte i sinqertë në lidhje me pandeminë. Gripi erdhi në dy valë, duke filluar në 1918 dhe duke përfunduar në 1920.

Numri i të infektuarve ishte tronditës, deri në 500 milionë, me vlerësime përreth 50 milionë vdekjeve në të gjithë botën, sipas CDC-së. Izolimi dhe karantina u përdorën për të ngadalësuar transmetimin. Edhe Presidenti Woodrow Wilson u godit, duke prishur pothujase bisedimet në Konferencën e Paqes në Paris, ku gripi e la të shtrirë në shtrat për ditë me radhë.

Në fund të dhjetorit të vitit 2019, një seri rastesh misterioze të pneumonisë u raportuan në Wuhan, një qytet me 11 milionë banorë në Kinën qendrore. Fillimisht, zyrtarët kinezë të shëndetësisë thanë se nuk kishte asnjë transmetim nga njeriu në njeri, por ky vlerësim shpejt u vu në pikëpyetje pasi rastet u dyfishuan dhe më pas u trefishuan.

Wuhan shkoi në bllokim, por ishte tepër vonë, rastet po shfaqeshin në Tajlandë dhe më gjerë. Në mars të vitit 2020, virusi ishte përhapur pothuajse në çdo cep të botës, me kombe të tëra nën urdhrat e qëndrimit në shtëpi. Shkollat ​​u zhvendosën në mësimin në internet. Vendet e punës kaluan në Zoom. Më 11 mars, Organizata Botërore e Shëndetësisë shpalli një pandemi globale.

Përshtatur nga Washington Post për Albanian Post

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.