Status quo-ja izraelito-palestineze ka vdekur për Bidenin, por a mund të ndërtojë ai një alternativë?

Presidenti amerikan Joe Biden është zotuar se nuk ka kthim në status quo-në e 6 tetorit 2023.

Nëse ai është serioz, ka ndërmarrë një ngritje të përmasave galaktike që përfshin jo vetëm krijimin e një realiteti të ri pas konfliktit në Gaza, por një që trajton faktorët themelorë që kanë mbështetur një konflikt, zgjidhja e të cilit u ka shpëtuar të gjithë paraardhësve të tij.

Biden ka ofruar mbështetje të jashtëzakonshme për popullin izraelit dhe për qeverinë e Netanyahut, por ka humbur besueshmërinë si midis palestinezëve dhe shteteve arabe për lidhjen e SHBA-ve me qëllimet e luftës të Izraelit.

Për t’i bërë gjërat edhe më komplekse, Biden ka përkrahur mbështetjen për Izraelin në prag të zgjedhjeve presidenciale që mund të jenë ndër më të rëndësishmet në historinë amerikane.

Fitimi i rizgjedhjes është një prioritet më i madh se ndoshta çdo sfidë e politikës së jashtme, tejkalon çdo përpjekje për të zgjidhur një konflikt izraelito-palestinez në të cilin liderët izraelitë dhe palestinezë tregojnë kaq pak interes për t’u angazhuar.

Zgjedhjet e mençura të politikës për këtë çështje me siguri do të bien ndesh me politikën e tij të rizgjedhjes.

Sikur rruga përpara të mos ishte mjaft e vështirë në thelb, mungesa e lidershipit do ta bëjë këtë një mal të vështirë për t’u ngjitur.

Biden do të ketë evropianët dhe ndoshta OKB-në për ta ndihmuar, dhe në rrethanat e duhura, shtetet kryesore arabe.

Por çka me siguri do t’i mungojë janë liderë të fortë izraelitë dhe palestinezë për t’ia lehtësuar detyrën.

Ai do të ketë të bëjë me dy komunitete të traumatizuara, besimi i të cilëve te njëri-tjetri është inekzistent dhe të cilët do të përballen me llogaritë e brendshme politike secila në mënyrën e vet.

Si presidenti i Autoritetit Palestinez Mahmoud Abbas ashtu edhe kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu do të luftojnë dëshpërimisht për të qëndruar në pushtet.

Asnjëri nuk ka shumë besim në administratën e Bidenit.

Shtyrja kundër një iniciative të SHBA-ve dhe vendosja e kushteve që mund ta bëjnë punën e Bidenit të pamundur mund të jetë pjesë e strategjisë së tyre.

Kështu Bidenit i mungon ajo që i nevojitet më shumë – partnerë të besueshëm të gatshëm për të marrë vendime. Dhe ai nuk do t’i ketë, sigurisht jo përpara zgjedhjeve presidenciale të nëntorit 2024.

Ndryshimet e lidershipit mund të vijnë; dhe Biden mund të luajë një rol për t’i ndihmuar.

Nëse Biden merr një mandat të dytë, ai mund të jetë në gjendje të ndërmjetësojë dhe lehtësojë një proces që do t’i vendoste izraelitët dhe palestinezët në një rrugë më të mirë.

Dilema palestineze

Sulmi terrorist i Hamasit i 7 tetorit dhe lufta e Izraelit kundër Hamasit në Gaza e kanë lënë lëvizjen kombëtare palestineze më të dobët dhe më të decentralizuar dhe më të ndarë se kurrë.

As PLO dhe as Autoriteti Palestinez nuk janë në gjendje të formulojnë një strategji koherente për qeverisje efektive e aq më pak negociata me Izraelin.

Edhe para 7 tetorit, Autoriteti Palestinez – i minuar nga korrupsioni dhe politikat autoritare dhe aktivitetet e vendbanimeve të Izraelit dhe operacionet kundër terrorizmit në Bregun Perëndimor – kishte thuajse zero besueshmëri me shumicën dërrmuese të palestinezëve.

Sondazhet e fundit pasqyrojnë shumicën dërrmuese të palestinezëve – gati 88 për qind e refuzojnë Abasin, duan që ai të japë dorëheqjen dhe duan udhëheqje të re.

Është e lehtë të kuptosh pse.

Abbas shihet gjerësisht si një nënkontraktor sigurie për Izraelin. Popullariteti i Hamasit është rritur dhe i Abbasit është ulur. Aftësia e Hamasit për të siguruar lirimin e të burgosurve palestinezë dhe dështimi për ta bërë këtë, kanë rritur më tej popullaritetin e Hamasit.

Bastisjet kundër terrorizmit të IDF-së në Bregun Perëndimor dhe veprimet e kolonëve ekstremistë kanë treguar më tej dobësinë e Autoritetit Palestinez dhe kanë forcuar popullsinë kundër Izraelit.

Rreth 280 palestinezë të Bregut Perëndimor kanë vdekur në duart e ushtarëve dhe kolonëve izraelitë që nga 7 tetori.

Nëse Hamasi do t’i mbijetojë sulmit të Izraelit, ai do ta lërë politikën palestineze edhe më të ngarkuar dhe të çorganizuar.

Abbas mund të besojë se nuk ka zgjidhje tjetër veçse të kërkojë mbështetjen e Hamasit për të mbijetuar, e lëre më të kthehet në qeverisjen e Gazës.

Sakaq, administrata e Bidenit ka plane serioze për të ndihmuar në krijimin e asaj që e përshkruan si një Autoritet Palestinez të rigjallëruar.

Biseda për rigjenerimin e lidershipit palestinez është e mirë. Por shumë pengesa qëndrojnë në rrugë.

Së pari është vetë Abbasi dhe kuadri i atyre që e rrethojnë. Ai nuk do të tërhiqet me dëshirë. Është e qartë se duhet të ketë një katalizator për legjitimimin e një lidershipi të ri dhe reformimin e institucioneve.

Zgjedhjet që Abbas i anuloi në vitin 2021 janë kyçe. Por është e vështirë të besohet se ato mund të organizohen për të ardhmen e parashikueshme – jo në Bregun Perëndimor dhe sigurisht jo në Gaza.

Dihet tanimë se mënyra më e mirë për të minuar çdo lidership të ri është që SHBA të shihen si duke luajtur politikën palestineze.

Administrata e Bidenit duhet të largohet nga kjo dhe të punojë në qasjen e saj ndaj palestinezëve.

Kjo do të kërkojë lidhjen e çdo përpjekjeje për Gazën me një nismë më të gjerë për shtetësinë palestineze dhe hapat që secila palë duhet të marrë për të arritur atje.

Çka nënkupton adresimin e çështjeve të të drejtave politike dhe pretendimeve territoriale palestineze, vendbanimeve izraelite dhe kërkesave izraelite të sigurisë.

Është e vështirë të shohësh ndonjë lidership të besueshëm palestinez të gatshëm të marrë rreziqe me një partner izraelit që është i përkushtuar për të aneksuar Bregun Perëndimor.

Pastaj është problemi i Hamasit, popullariteti i të cilit në Bregun Perëndimor është trefishuar.

Disa zyrtarë të Autoritetit Palestinez po flasin hapur për nevojën e mbështetjes së Hamasit – madje edhe një qeveri uniteti – si çelësi për një kthim të Autoritetit Palestinez në Gaza.

Është e qartë se çdo pjesëmarrje e Hamasit në të ardhmen e Gazës do të ishte anatemë për Izraelin dhe me shumë gjasa për SHBA-të.

Ideja se disi udhëheqja e saj e jashtme me bazë në Doha, Bejrut ose Turqi mund t’i bashkohet një qeverie të re duket surreale në prag të 7 tetorit dhe tashmë ka ndezur mosmarrëveshje me udhëheqjen ushtarake në Gaza.

Me pak fjalë, as Hamasi dhe as Abbas nuk janë lider për të ardhmen e palestinezëve.

Thashethemet janë të shumta për kthimin e liderëve si Muhammed Dahlan, ish-shefi i sigurimit të Autoritetit Palestinez në Gaza, lirimi i aktivistit të Fatah-ut, Marwan Barghouti, i cili tani po vuan pesë dënime të përjetshme në burgun izraelit, ose kthimin e teknokratëve si ish-kryeministri palestinez Salam Fayyad.

Por ata mbeten vetëm kaq.

Realiteti politikisht i papërshtatshëm është se udhëheqja palestineze do të mbetet kaotike dhe e pasigurt për të ardhmen e parashikueshme.

Ky kaos është në një pjesë të vogël rezultat i mosfunksionimit të palestinezëve dhe politikave katastrofike të ndjekura nga Benjamin Netanyahu gjatë dekadës së fundit.

Por, cilido qoftë shkaku, enigma e saj e lidershipit përbën një sfidë të madhe për çdo iniciativë të suksesshme të SHBA-ve.

Dilema izraelite

Izraeli duhet të bëjë një llogari pas përfundimit të luftës.

Por nuk është e gjitha e qartë se si dhe kur do të ndodhë.

Sondazhet aktuale pasqyrojnë faktin se popullariteti i Netanyahut po bie. Nëse zgjedhjet do të mbaheshin sot, blloku Netanyahu do të siguronte 41 vende dhe opozita 79 vende.

Ushtria dhe shefat e inteligjencës kanë marrë tashmë përgjegjësinë për dështimet e jashtëzakonshme të inteligjencës dhe operacioneve që lejuan Hamasin të ketë sukses më 7 tetor.

Netanyahu ka shmangur përgjegjësinë, duke u përpjekur fillimisht të fajësojë vetëm komandat e inteligjencës dhe ushtarake.

Që kur u kritikua për këtë, Netanyahu e ka injoruar plotësisht çështjen e përgjegjësisë dhe llogaridhënies, duke thënë vetëm se këto janë çështje që duhen trajtuar pas luftës. Megjithatë, gjatë ndjekjes penale të luftës, Netanyahu ka qenë i angazhuar në politikën e shmangies dhe devijimit, duke përfshirë përsëritjen e trojeve të vjetra se vetëm ai mund ta ndalojë Autoritetin Palestinez të marrë kontrollin e Gazës, një zgjidhje me dy shtete që të krijohet dhe t’i rezistojë presionit të SHBA-ve.

Një kryeministër i besueshëm do të merrte përgjegjësinë për ditën më të përgjakshme në historinë izraelite dhe do të fokusohej në interesin kombëtar.

Jo Netanyahu, duke vepruar besnik ndaj formimit dhe duke menduar para së gjithash për mbijetesën e tij politike.

Nuk ka ende asnjë armë që e lidh Netanyahun me dështimet e inteligjencës dhe operacioneve që çuan në 7 tetor. Do të duhet Komisioni Shtetëror Hetimor për të përcaktuar se çfarë dinte ai për mundësinë e një inkursioni masiv ndërkufitar dhe se kur e dinte.

Por nuk ka dyshim se politikat dhe gjykimet e gabuara të Netanyahut për Hamasin qëndrojnë në qendër të nënvlerësimit të synimeve dhe aftësive të Hamasit nga Izraeli.

Për vite me radhë, Netanyahu e shihte Hamasin si një çelës për parandalimin e presionit për një zgjidhje me dy shtete. Duke preferuar Hamasin mbi Autoritetin Palestinez, Netanyahu bleu kohë dhe hapësirë për të konsoliduar kontrollin e Izraelit mbi Bregun Perëndimor.

Për sa kohë që Hamasi do të sundonte Gazën, lëvizja kombëtare palestineze do të mbetej e ndarë dhe e paaftë për partneritet për paqen.

Netanyahu u luajt si budalla nga Hamasi, i cili sinjalizoi se ishin të kënaqur të qeverisnin Gazën, megjithëse me shpërthime periodike dhune.

Netanyahu ra dakord që Katari t’i sigurojë qindra milionë dollarë Hamasit, në formën e valixheve plot me para në aeroportin Ben Gurion.

Ai mbikëqyri lirimin e 1 mijë e 27 të burgosurve palestinezë në vitin 2011 për të fituar lirimin e Gilad Shalit, të cilin Hamasi e kishte rrëmbyer; dhe megjithatë ai vazhdimisht refuzoi të lirojë të burgosurit e Autoritetit Palestinez.

Përjashtimi i vetëm ndodhi nën diplomacinë e Sekretarit amerikan të Shtetit, John Kerry, kur Izraeli liroi 84 të burgosur gjatë nëntë muajve.

Netanyahu e forcoi Hamasin, ndërkohë që dobësoi një Autoritet tashmë të dobët Palestinez, duke e privuar atë nga fondet dhe duke zvogëluar besueshmërinë e tij përmes aktivitetit të pandërprerë të vendbanimeve.

Në një video të jashtëzakonshme të vitit 2017, Netanyahu përshkroi në detaje kuptimin e tij për operacionin që Hamasi donte të kryente – një operacion që ka një ngjashmëri të çuditshme me atë që ndodhi më 7 tetor.

​ Në maj 2022, inteligjenca ushtarake e Izraelit përgatiti një raport prej 40 faqesh, që parashtronte në detaje atë që planifikonte Hamasi.

Sfidon logjikën të besohet se Netanyahu nuk ishte informuar për këtë raport.

Dhe tre muaj para sulmit aktual, një analist veteran i inteligjencës nga Njësia 8200 e famshme e Izraelit vëzhgoi një stërvitje njëditore të Hamasit që konfirmoi taktikat e paraqitura në raport.

Izraeli e dinte – dhe me sa duket Netanyahu e dinte – shtrirjen e financave të Hamasit, duke e lejuar të blinte atë që donte.

Izraeli ishte i vetëdijshëm se Hamasi po blinte armë, por nuk arriti të vepronte me inteligjencën.

Izraeli e dinte – dhe Netanyahu me siguri e dinte – se Hamasi po ndërtonte tunele në të gjithë Gazën dhe po i përdorte ato tunele për të kontrabanduar armë dhe për t’u pasuruar duke mbledhur tarifa për mallrat që vinin përmes tyre.

Sipas një zyrtari të ministrisë izraelite të Mbrojtjes, tunelet ishin një temë e shpeshtë në Komitetin e Punëve të Jashtme dhe Sigurisë të Knesset.

Një ish-zyrtar i lartë i Autoritetit Palestinez ka treguar gjithashtu vite më parë se Izraeli e dinte se sa para po fitonte Hamasi nga kontrolli i tregtisë përmes tuneleve, por nuk bëri asgjë për këtë.

Përfundimi: Netanyahu kishte paralajmërime dhe prova të shumta se Hamasi po përgatiste një sulm të madh.

Ai ose i injoroi provat, i minimizoi ato, ose i hodhi poshtë tërësisht sepse adresimi i problemit do të kishte ndërhyrë në strategjinë e tij më të gjerë për ta lënë Hamasin të jetonte si një kundërvënie ndaj Autoritetit Palestinez.

Kjo nuk është e gjithë historia.

Përdorimi i islamistëve si kundërpeshë ndaj PLO laike kishte një histori të gjatë përpara Netanyahut.

Gjatë fillimit të viteve 1980, ishte e qartë se islamistët po lulëzonin në Gaza – duke ndërtuar xhami dhe një universitet me para që vinin hapur, me gjasë nga burime private saudite, ndërsa nacionalistët , PLO, po shtrydheshin për fonde.

U pranua në fund se islamistët ishin një bast më i mirë për Izraelin sesa nacionalistët, pasi islamistët donin të liheshin vetëm për të praktikuar fenë e tyre.

Ishin të njëjtët islamikë që u bënë Hamas në vitin 1987.

Hamasi e kishte bërë të qartë në statutin e tij se e gjithë Palestina është një dhuratë islame që nuk mund të lejohet kurrë të qeveriset nga jomyslimanët dhe se Izraeli duhet të shkatërrohet.

7 tetori nuk ishte një dështim i imagjinatës, por ishte një rast i drejtpërdrejtë mohimi:

Netanyahu dhe kolegët e tij pretenduan se Hamasi mund të ishte një fqinj i mirë sepse dobësoi Abasin, lehtësoi presionin ndaj Netanyahut për të hyrë në një proces paqeje dhe i dha Izraelit kohë dhe hapësirë për të ndjekur politika aneksioniste në Bregun Perëndimor.

Netanyahu nuk ishte i vetëm në të menduarit e tij: Bezalel Smotrich, një nga partnerët e koalicionit me mendje aneksioniste të Netanyahut, e përshkroi Hamasin si një pasuri dhe Autoritetin Palestinez si një deficit.

Ka më shumë se gjasa që sapo të përfundojë faza më aktive e luftës, shefat e ushtrisë dhe të sigurisë do të dorëzojnë zyrtarisht dorëheqjet e tyre.

Dhe në një moment në vitin 2024 Benny Gantz, pjesëmarrja e të cilit në kabinetin e luftës mbushi koalicionin e Netanyahut, do të japë dorëheqjen.

Kjo do t’i linte koalicionit të Netanyahut një shumicë të vogël.

Është e mundur që presioni publik që detyroi Golda Meir, kryeministren që kryesoi dështimin e inteligjencës në Luftën e Tetorit 1973, të japë dorëheqjen, do ta detyrojë Netanyahun të largohet.

Por ai do të luftojë fort për të qëndruar në një përpjekje për të siguruar që hetimi i pashmangshëm shtetëror për debaklin e hetimit të 7 tetorit do të jetë në kushtet e tij për të shmangur pasojat.

Por sfidon imagjinatën të besosh se ai do të ketë sukses.

Duke qenë se ka kryesuar sulmin më të keq terrorist në historinë e Izraelit dhe ditën e vetme më të përgjakshme për hebrenjtë që nga Holokausti, Netanyahu nuk do të jetë në gjendje t’i shpëtojë gjykimit si kryeministri më i keq në historinë e Shtetit të Izraelit.

Gantz, pasardhësi i mundshëm i Netanyahut, ka fituar më shumë besimin e publikut për shkak të gatishmërisë së tij për të lënë mënjanë politikën dhe për t’u bashkuar me kabinetin e luftës gjatë një kohe emergjence kombëtare.

Por Gantz nuk përfaqëson asnjë zgjidhje magjike.

Ai është një politikan i qendrës së djathtë që nuk e pranon rrezikun, i cili është i ashpër sa i përket sigurisë dhe mund të jetë më i ashpër dhe më i kujdesshëm kur bëhet fjalë për palestinezët, veçanërisht në prag të 7 tetorit.

Izraeli është një vend i qendrës së djathtë dhe nëse e kaluara është prolog në vazhdën e luftërave në Lindjen e Mesme, e ardhmja do të pretendohet më shumë nga e djathta sesa nga qendra apo e majta.

Gantz ka të ngjarë të përpiqet t’i zhvendosë çështjet në qendër – duke shmangur aneksimin dhe rritjen e aktivitetit të vendbanimeve dhe duke mos lejuar të djathtën e fortë në koalicionin e tij.

Vetëm një vit më parë Gantz ka thënë se nuk shihte asnjë marrëveshje me palestinezët për “të ardhmen e parashikueshme”.

Dikush shpreson se ai i sheh gjërat ndryshe tani.

​ Dilema e Bidenit

Përveç dështimeve të lidershipit të Abbas dhe Netanyahu dhe pasojave që ato mbartin, asnjëra shoqëri nuk ka demonstruar llojin e lidershipit të nevojshëm për të parë përtej trazirave dhe traumave aktuale për të shtruar një rrugë përpara.

Dy shoqëritë e traumatizuara ka të ngjarë të dalin nga rrënojat e ngurtësuara nga terrori dhe dhuna.

Palestinezët e zhvendosur nga shtëpitë e tyre janë bërë sërish refugjatë. Dhe rreth 200 mijë izraelitë gjithashtu janë zhvendosur nga shtëpitë e tyre, si pranë Gazës ashtu edhe përgjatë kufirit me Libanin.

Biden përballet me një realitet të zymtë: ai mund të inkurajojë dhe të marrë pjesë në rindërtimin e nevojshëm të Gazës dhe periferisë së Gazës në Izrael, dhe ai mund të përpiqet të mobilizojë mbështetjen ndërkombëtare për punën e vështirë që duhet bërë që nga dita e parë: ligjin dhe rendin bazë, rivendosjen e autoritetit të përkohshëm civil, parandalimin e kthimit të Hamasit për të terrorizuar shoqërinë e tyre si dhe Izraelin, dhe inkurajimin e Autoritetit Palestinez për të reformuar veten dhe për të qenë gati për të qeverisur dhe për të bërë paqe.

Por, që kjo të ketë një shans për sukses, Biden do të duhet gjithashtu të përcaktojë një horizont politik që mban shpresën për sigurinë izraelite, pavarësinë palestineze dhe një rezultat me dy shtete.

Për shkak se dilemat e lidershipit në të dyja shoqëritë do të kërkojnë kohë për t’u zgjidhur, ai do të përpiqet të tërheqë rezervuarin e vullnetit të mirë mes izraelitëve mirënjohës për udhëheqjen e tij në këtë kohë krize, interesat strategjike të arabëve dhe evropianëve dhe përvojën e tij diplomatike. .

Muajt pas përfundimit të luftimeve do të jenë veçanërisht të vështirë, pasi as Izraeli dhe as Autoriteti Palestinez nuk do të jenë në gjendje të mendojnë pozitivisht apo në mënyrë kreative.

Deri tani janë shpalosur mënyrat më vdekjeprurëse se çfarë ndodh pa një vizion.

Biden do të duhet të qëndrojë i vetëm dhe të sjellë fuqimisht peshën e plotë të fuqisë diplomatike amerikane për të çuar përpara perspektivat e paqes në mjediset më sfiduese.

Marrë nga “Haaretz”, përshtatur për “Albanian Post”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com