Kush duhet t’i udhëheqë palestinezët pas luftës në Gaza, dhe si?

Teksa lufta Izrael-Hamas zvarritet, lista e skenarëve për Gazën po nxit ide të reja për zgjidhjen e konfliktit.

Por ka një kusht thelbësor për çdo plan të tillë: përveç përfundimit të luftës, çdo lloj paqeje do të kërkojë një ndryshim rrënjësor të lidershipit midis izraelitëve dhe palestinezëve.

Izraelit do t’i duhet të presë që qeveria e tij të bjerë dhe të zgjedhë dikë më të mirë se Benjamin Netanyahu.

Për palestinezët, vetë koncepti i qeverisjes është në rrëmujë, i ndarë për 17 vjet mes Fatahut dhe Hamasit, të dyja të urryera për pjesën më të madhe të asaj kohe nga palestinezët për korrupsion, sundim autoritar dhe dështim për të arritur lirinë.

Nuk është e qartë se si ata do të zgjedhin një qeveri, me një Autoritet Palestinez të dëshpëruar, të kapur pas pushtetit në Bregun Perëndimor, duke mërmëritur për reformat, ndërsa shumica e banorëve të Gazës janë të zhvendosur ose të vdekur.

Hamasi mori një nxitje në sondazhet pas 7 tetorit, por pas shumicës së luftërave mbështetja e tyre zbehet përsëri, dhe kjo nuk është si asnjë luftë tjetër.

Zgjedhjet në këtë kaos duken të pamundura.

Të huajt, duke përfshirë SHBA-të, BE-në dhe shtetet kryesore arabe, mund të kenë ide për të ardhmen e udhëheqjes palestineze; por janë palestinezët ata që duhet të vendosin.

Tanimë shumë prej tyre po e bëjnë atë bisedë, shumë jashtë sistemit politik sklerotik.

Tre ide të tilla në veçanti janë thelbësore për ndërtimin e një lidershipi më të mirë palestinez në të ardhmen, duke shmangur gabimet e së shkuarës.

Nuk ka kredibilitet pa autoritet

Për një dekadë pas marrëveshjeve të Oslos, udhëheqësit e Autoritetit Palestinez nuk arritën t’i jepnin fund pushtimit ose të arrinin pavarësinë përmes diplomacisë.

Ai dështim i lidershipit, së bashku me praktikën autoritare dhe korrupsionin, shkatërroi besueshmërinë e tij dhe çoi në Intifadën e Dytë, më pas kontribuoi në fitoren e Hamasit në vitin 2006 – rezultatet që Izraeli i frikësohej më shumë.

Ironia është se për Izraelin, Autoriteti Palestinez ekziston kryesisht për të përmbushur imperativat izraelite të sigurisë.

Siguria izraelite u bë masa e vetme e legjitimitetit të Autoritetit Palestinez, në vend të qeverisjes së mirë.

Izraeli dhe vendet perëndimore u kënaqën kur panë se Autoriteti Palestinez sakrifikonte qeverisjen e mirë, institucionet transparente, anti-korrupsionin dhe reformat demokratike në emër të stabilitetit.

Teksa respektimi i diversitetit politik palestinez nënkupton përfshirjen e Hamasit në politikë, fitorja e tij nuk është e pashmangshme: në zgjedhjet komunale të Bregut Perëndimor në vitin 2022, gati dy të tretat e palestinezëve të Bregut Perëndimor zgjodhën kandidatë të pavarur.

Palestinezët e ndjenin këtë më shumë se kushdo; ata i shohin liderët e tyre, madje edhe kryetarët lokalë, si të nënshtruar ndaj sundimit përfundimtar izraelit.

Zyrtarët qeverisës duken të pafuqishëm në praktikë. Por palestinezët e dinë gjithashtu se kur të njëjtët zyrtarë kanë nevojë për ndihmë personale egoiste, bashkëpunimi me autoritetet okupuese për privilegje duket mirë.

Në vend që ta shihnin Autoritetin Palestinez si themelin e qeverisjes për një shtet të ardhshëm, ajo u trajtua si një roje sigurie e armatosur.

Deri në shtator 2023, 87 për qind e palestinezëve besonin se kishte korrupsion në institucionet e Autoritetit Palestinez.

Instalimi i udhëheqësve kukull në Gaza apo kudo tjetër është një mjet i sigurt për të tjetërsuar ata që mund të jenë një roje e re në politikën palestineze.

Disa do të qëndrojnë larg politikës. Të tjerë e kanalizojnë zhgënjimin e tyre në dhunë.

Votuesit palestinezë duhet të dinë gjithashtu se zgjedhjet e tyre zgjedhore kanë rëndësi; shumë njerëz mendojnë se SHBA dhe Perëndimi vendosin rezultatin e tyre në praktikë.

Edhe kjo është tjetërsuese.

Hamada Jaber, një analist politik 40-vjeçar nga Ramallah, tha se ai nuk do të hynte në politikë në këto rrethana: “Është e neveritshme për shumicën e palestinezëve se si Perëndimi dhe SHBA-të mendojnë se mund t’i imponojnë gjëra popullit palestinez”.

Analistja palestineze Zaha Hassan në Carnegie Endowment for International Peace ka shkruar se palestinezët madje janë të kujdesshëm ndaj thirrjeve për të reformuar Autoritetin Palestinez, sepse “aktorë të ndryshëm të jashtëm me mjete të mprehta për manipulimin e rezultateve palestineze janë parë të peshojnë, edhe në kurriz të supozuar vlerat demokratike”.

Kjo nuk është për të injoruar rreziqet. Po sikur Hamasi të kishte formuar në të vërtetë qeverinë pas zgjedhjeve të vitit 2006? Në fund të fundit, sondazhet tregojnë se Hamasi mund të fitojë sërish.

Por kohët kanë ndryshuar.

Teksa respektimi i diversitetit politik palestinez nënkupton përfshirjen e Hamasit në politikë, fitorja e tij nuk është e pashmangshme: në zgjedhjet komunale të Bregut Perëndimor në vitin 2022, gati dy të tretat e palestinezëve të Bregut Perëndimor zgjodhën kandidatë të pavarur.

Në çdo skenar, zgjedhjet nuk do të mbahen menjëherë dhe deri në atë kohë, pulsi në rrugën palestineze do të ketë evoluar; njerëzit do të fokusohen në sfida të reja.

Por perceptimi se të huajt kanë kontrollin përfundimtar, duke ushqyer një udhëheqje të pajtueshme që është e neveritur nga palestinezët, po mbyt rinovimin e vërtetë politik në Palestinë.

Anasjelltas, avancimi i një horizonti politik për pavarësi të vërtetë mund të motivojë fytyra të reja për t’iu bashkuar politikës palestineze.

Një jetë politike më e gjallë dhe bindëse mund të mos ketë rezultate ideale për Izraelin në një afat të shkurtër, por ajo mund të kanalizojë kërkesat politike në proces dhe jo në dhunë.

Depersonalizimi

Prioriteti i individëve ndaj sistemit është rruga e gabuar drejt qeverisjes së mirë.

Ashtu sikurse një proces i vërtetë politik ka më shumë rëndësi se rezultati, sistemi politik duhet të ketë më shumë rëndësi se individët.

Kur Yaser Arafat vdiq në vitin 2004, tranzicioni i pushtetit shkoi pa probleme “sepse ne thjesht ndoqëm Ligjin Bazë Palestinez”, sipas Jaber.

Kryetari i Kuvendit u bë president i përkohshëm dhe zgjedhjet u mbajtën dy muaj më vonë, në janar 2005, siç parashikohej.

Zgjedhja e Mahmud Abbas shënoi një ndryshim paqësor në jetën politike palestineze.

Por me kalimin e kohës, Abbasi e centralizoi pushtetin në grupin e tij të vogël miqsh. Ai krijoi një gjykatë kushtetuese të diskutueshme, e cila vendosi në vitin 2018 për të shpërndarë parlamentin dhe ai nuk arriti të organizonte zgjedhje të reja parlamentare brenda gjashtë muajve siç dekretoi gjykata e tij, ose kurrë.

Rrokja e tij e shtrënguar demotivoi edhe një herë angazhimin e ri politik dhe e bën identitetin e liderit të ardhshëm shumë më të rëndësishëm.

Tashmë Autoriteti Palestinez është si diktaturat e tjera arabe, sipas Jaber, por më keq: “të paktën ato vende kanë kushte të mira jetese, por në rastin tonë, ne nuk kemi të drejta, nuk kemi demokraci dhe gjithashtu nuk kemi kushte të mira jetese apo horizonti politik”.

Politikëbërësit ndërkombëtarë duhet të ndalojnë së supozuari se palestinezët do të udhëhiqen nga një njeri i fortë dhe të supozojnë se liderët e ardhshëm do të fitojnë besueshmëri nëpërmjet qeverisjes së mirë dhe institucioneve funksionale.

Palestinezët meritojnë më shumë se paragjykimi i butë i pritshmërive të ulëta demokratike.

Është e rrezikshme t’i varësh çdo gjë një individi.

Megjithatë, politikëbërësit e jashtëm ulen duke debatuar për një listë shumë të shkurtër emrash të lidhur me Fatahun – kryesisht Marwan Barghouti, figura palestineze e burgosur në Izrael për më shumë se 20 vjet që kryeson sondazhet palestineze, ose Mohammed Dahlan, Hussein al-Sheikh ose Jibril Rajoub.

Këto figura kanë njohje të emrit dhe mund të qeverisin me forcë, me siguri, por pa fituar legjitimitet publik – përfshirë besimin në sistemet e qeverisjes – ato mund të evoluojnë në versione të reja të lidershipit joefektiv si sot.

Planet e ditës së mëvonshme duhet të fokusohen në forcimin e proceseve të mira dhe qeverisjen më të mirë.

Politikëbërësit ndërkombëtarë duhet të ndalojnë së supozuari se palestinezët do të udhëhiqen nga një njeri i fortë dhe të supozojnë se liderët palestinezë do të fitojnë besueshmëri nëpërmjet qeverisjes së mirë, kontrolleve dhe ekuilibrave dhe institucioneve funksionale.

Palestinezët meritojnë më shumë se paragjykimi i butë i pritshmërive të ulëta demokratike.

Në fund të fundit, kjo është një shoqëri që shfaq angazhim të zjarrtë në proceset demokratike.

Nëse njerëzit i besojnë procesit, ata do ta mbajnë atë qeveri përgjegjëse. Një qeveri e tillë do të jetë nën presion më të madh për të arritur.

Siguri, reciprocitet dhe jo vetëm forcë

Mbështetja e Izraelit vetëm në kontrollin ushtarak mbi palestinezët ka qenë një dështim.

Gaza është e rrënjosur nën bllokadën e Izraelit dhe kontrollin efektiv nga perimetri, pa shpresë apo horizont për zgjidhjen politike të konfliktit – rezultati, 7 tetori.

Dhe me palestinezët që vdesin me një shkallë shumë më të lartë se izraelitët, duhet të jetë e qartë se siguria është një nevojë reciproke, jo vetëm një kërkesë izraelite.

Por sigurimi social është gjithashtu thelbësor.

Kushtet e rënda në Gaza dhe papunësia në rritje në Bregun Perëndimor nxjerrin në pah nevojën për një qeveri që mund të ofrojë shëndetin, arsimin, administratën publike, infrastrukturën.

E ardhmja e lidershipit palestinez qëndron në mbledhjen e mbështetjes së brendshme për një vizion fuqizimi, një vizion që i jep përparësi përfundimit të okupimit dhe avancimit të një shteti të pavarur duke refuzuar dhunën dhe duke u përkushtuar ndaj marrëveshjeve; avancon liritë civile dhe qeverisjen e mirë, dhe siguron politika të mira publike dhe transformim ekonomik.

Një udhëheqje duhet të jetë e përgjegjshme, gjithëpërfshirëse dhe përfaqësuese, jo tjetërsuese.

Por asnjë horizont politik nuk mund t’i presë të gjitha këto.

Ndërtimi i lidershipit të vërtetë varet nga shpresa se ka mjaft shoqëri dhe tokë palestineze për të qeverisur kur të përfundojë lufta.

Opinion nga Mahmoud Jabari – analist i çështjeve globale – për “Haaretz”, përshtatur për “Albanian Post”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com