ShBA – BRSS: Shkëmbimi i spiunëve, një histori e rrallë

Më 10 shkurt 1962, piloti amerikan i dënuar për spiunazh, Francis Gary Powers lirohet nga sovjetikët në këmbim të kolonelit sovjetik Rudolf Abel, një spiun i lartë i KGB -së, i cili ishte arrestuar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës në vitin 1957.

Të dy të burgosurit u sollën në cepat e kundërta të urës Glienicker, e cila lidh Berlinin Lindor dhe Perëndimor përmes liqenit Wannsee. Ndërsa spiunët prisnin, negociatorët biseduan në qendër të urës ku një vijë e bardhë ndante Lindjen nga Perëndimi. Më në fund, Powers dhe Abel u përshëndetën përpara dhe kaluan kufirin drejt lirisë në të njëjtin moment – ​​08:52, me orën e Berlinit.

Gjatë Luftës së Ftohtë, spiunët sovjetikë punuan së bashku në ShBA, pa ia treguar emrat apo adresat e tyre njëri-tjetrit, një masë paraprake në rast se dikush kapej ose dezertonte.

Një dezertor sovjetik i quajtur, Reino Hayhanen i kishte dhënë FBI-së disa informacione të dobishëm. Ai tregoi se eprori i tij, të cilin e njihte si “Marku”, e kishte dërguar në një depo në Bruklin. FBI gjurmoi dhomën e magazinimit dhe zbuloi se ajo ishte marrë me qira nga një person i quajtur Emil R. Goldfus, një artist dhe fotograf që kishte një studio në Brooklyn Heights.

Emil Goldfus ishte Rudolf Ivanovich Abel, një spiun i shkëlqyer sovjetik që zotëronte rrjedhshëm të paktën pesë gjuhë dhe ekspert në kërkesat teknike të spiunazhit. Pas dekorimit të shërbimit si operativ zbulimi gjatë Luftës së Dytë Botërore, Abel kishte marrë një identitet të rremë dhe kështu kishte hyrë në një kamp refugjatësh të Gjermanisë Lindore ku aplikoi me sukses për të drejtën për të emigruar në Kanada. Në vitin 1948, ai zhvendoset nga Kanada në ShBA, ku filloi të riorganizonte rrjetin e spiunazhit sovjetik.

Me të mësuar për dezertimin e Hayhanen, Abel iku në Florida, ku mbeti i fshehtë deri në qershor, kur ndjeu se ishte e sigurt të kthehej në Nju Jork. Më 21 qershor 1957, ai u arrestua në hotelin Latham të Manhatanit. Në studion e tij, hetuesit e FBI-së gjetën një laps të zbrazët të përdorur për fshehjen e mesazheve, një furçë rroje që përmbante mikrofilm, një libër kodesh dhe pajisje transmetuese radio. Ai u gjykua në një gjykatë federale në Bruklin dhe në tetor u shpall fajtor për tre akuza për spiunazh dhe u dënua me 30 vjet burgim. Ai do ta vuante dënimin në burgun federal në Atlanta, Georgia.

Ndërsa, pak më pak se tre vjet më vonë, më 1 maj 1960, Francis Gary Powers u ngrit nga Peshawar, Pakistan, nën kontrollin e një avioni zbulues ultra të sofistikuar Lockheed U-2 në lartësi të madhe. Powers, një pilot i punësuar nga CIA, do të fluturonte mbi rreth 2000 milje të territorit sovjetik për në aeroportin ushtarak Bodo në Norvegji, duke mbledhur informacione të inteligjencës gjatë rrugës. Afërsisht në gjysmë të rrugës së udhëtimit të tij, ai u qëllua mbi Sverdlovsk në malet Ural. Ai i mbijetoi kërcimit me parashutë, por u arrestua menjëherë nga autoritetet sovjetike.

Më 5 maj, udhëheqësi sovjetik Nikita Hrushovi njoftoi se avioni spiun amerikan ishte rrëzuar dhe dy ditë më vonë zbuloi se Powers ishte gjallë dhe mirë dhe kishte rrëfyer se ishte në një mision inteligjence për CIA-n. Më 7 maj, Shtetet e Bashkuara pranuan se U-2 ndoshta kishte fluturuar mbi territorin sovjetik, por mohuan që ajo kishte autorizuar misionin.

Më 16 maj, udhëheqësit e Shteteve të Bashkuara, BRSS, Britanisë dhe Francës u takuan në Paris për një samit të shumëpritur. Të katër fuqitë duhej të diskutonin tensionet në të dy Gjermanitë dhe të negocionin traktate të reja çarmatimi. Megjithatë, në seancën e parë, samiti u rrëzua pasi Presidenti Dwight D. Eisenhower refuzoi t’i kërkonte falje Hrushovit për incidentin U-2. Hrushovi anuloi gjithashtu një ftesë për Eisenhower për të vizituar BRSS.

Në gusht, Powers u deklarua fajtor për akuzat për spiunazh në Moskë dhe u dënua me 10 vjet burgim.

Në fund të gjyqit të tij të vitit 1957, Rudolf Abel i shpëtoi dënimit me vdekje kur avokati i tij, James Donovan, e bindi gjykatësin federal se Abeli ​​një ditë mund të përdorej ose si burim informacioni inteligjent ose si peng për t’u shkëmbyer me sovjetikët për një agjent i kapur amerikan. Në pesë vitet e burgut, Abeli ​​heshti, por profecia e fundit u realizua në vitin 1962 kur u këmbye me Powers në Berlin. Donovan kishte luajtur një rol të rëndësishëm në negociatat që çuan në shkëmbim.

Pas kthimit në Shtetet e Bashkuara, Powers u pastrua nga CIA dhe Senati nga çdo faj personal për incidentin U-2. Në vitin 1970, ai botoi një libër, Operacioni Mbi fluturim, për incidentin dhe në vitin 1977 u vra në rrëzimin e një helikopteri me të cilin fluturoi si reporter për një stacion televiziv në Los Anxhelos.

Abeli ​​u kthye në Moskë, ku u detyrua të dilte në pension nga KGB-ja, e cila kishte frikë se gjatë pesë viteve të robërisë së tij autoritetet amerikane e kishin bindur atë të bëhej një agjent i dyfishtë. Atij iu dha një pension modest dhe në vitin 1968 botoi kujtime të miratuara nga KGB-ja. Ai vdiq në vitin 1971.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.