Cila është historia e krizës së raketave kubane, e cituar nga Biden

“Për herë të parë që nga kriza e raketave Kubane, ne duhet të përballemi me kërcënimin e një bombe, veçanërisht nëse gjërat vazhdojnë në drejtimin që po shkojmë”. Kjo ishte çka u tha të enjten e 6 tetorit 2022 nga presidenti i Shteteve të Bashkuara, Joe Biden.

Referenca ishte tensioni në rritje me Rusinë e Vladimir Putinit, i cili premtoi se do të ishte gati të përdorte “çdo mjet”, duke përfshirë këtu edhe atë atomike, për të “mbrojtur territorin rus” (i cili tashmë përfshin edhe rajonet ukrainase të aneksuara ilegalisht nga Moska).

Por çfarë ndodhi në vitin 1962? Cila ishte “kriza e raketave”? Dhe si u zgjidh?

“Mendova se ishte e shtuna e fundit që do të shihja ndonjëherë”. Ministri i Mbrojtjes i administratës Kennedy, Robert McNamara, komentoi kështu më 27 tetor 1962, ditën kur kriza e raketave Kubane arriti kulmin dhe bota ishte një hap larg luftës bërthamore midis Shteteve të Bashkuara dhe Bashkimit Sovjetik.

13 ditë tensioni në rritje, në fund të të cilave, në mënyrë paradoksale, paqja botërore ishte (të paktën pjesërisht) më solide. 13 ditë që janë fiksuar aq shumë në imagjinatën e botës perëndimore, sa Stephen King në 22 nëntor të 1993 ka vendosur një nga skenat mëmë të librit për vrasjen e Presidentit John Fitzgerald Kennedy: kur protagonisti i tregon gruas që dashuron, i tmerruar nga lufta që duket e pashmangshme, se asgjë nuk do të ndodhë dhe se ai e di këtë, sepse vjen nga e ardhmja.

Gjithçka filloi disa muaj më parë, kur Bashkimi Sovjetik kishte filluar instalimin e raketave të afta për të mbajtur koka bërthamore në Kubë, më pak se 150 kilometra nga brigjet e Floridës dhe për këtë arsye të afta për të goditur të gjitha qytetet e bregut lindor të Shteteve të Bashkuara. Shtetet (duke filluar me Nju Jorkun dhe Uashingtonin).

Në Kubë, njerëzit e Fidel Kastros kishin marrë pushtetin në janar 1959, duke rrëzuar diktatorin pro-amerikan Fulgencio Batista. Embargoja, e vendosur nga SHBA-të pasi qeveria e Havanës kishte shtetëzuar kompanitë e huaja të kapitalit dhe pas përpjekjes së dështuar për të pushtuar Gjirin e Derrave, e kishte shtyrë ishullin në krahët e BRSS-së, në atë kohë të udhëhequr nga Nikita Hrushovi.

Vendi ishte i përfshirë në një sërë përleshjesh dhe provokimesh reciproke me Shtetet e Bashkuara, në atë që më vonë do të quhej Lufta e Ftohtë.

Moska kishte parë menjëherë në Kubë mundësinë e balancimit të buxhetit strategjik me Shtetet e Bashkuara, vendosja e bërthamores e të cilave në Turqi kërcënonte në fakt shumë qytete në Rusi dhe republika të tjera sovjetike.

Fillimi zyrtar i krizës është caktuar data 14 tetor, kur një aeroplan amerikan spiun U-2 (i të njëjtit lloj si ai i rrëzuar në qiellin sovjetik në vitin 1960, historia e të cilit tregohet në Urën e Spiunëve të Steven Spielberg) fotografoi një raketë që po instalohej në ishullin e Karaibeve.

Kennedy, i informuar më 16 tetor, mblodhi menjëherë një komitet ekzekutiv (të njohur si ExComm) të Këshillit të Sigurisë Kombëtare, i cili mblodhi së bashku liderët politikë dhe ushtarakë dhe që luajti një rol qendror në menaxhimin e krizës. Ndër të tjera, përveç presidentit ishin edhe ministri i drejtësisë (dhe vëllai i presidentit) Robert Kennedy, zëvendëspresidenti Lyndon Johnson, sekretari i shtetit Dean Rusk, Mc Namara dhe presidenti i këshillit të shefave të shtabit, gjeneral. Maxëell D. Taylor.

Vendimi për të mos lejuar BRSS-në të instalonte raketat ishte unanim.

Megjithatë ajo çka luhej ishte tepër e madhe: nëse nuk do të ishte gjetur një mënyrë për të ndaluar vendosjen e raketave, prestigji i Shteteve të Bashkuara dhe lidershipit të saj botëror do të ishte komprometuar në mënyrë të pariparueshme dhe kjo ishte e papranueshme për Shtëpinë e Bardhë. Por një konfrontim i shtyrë në ekstrem do të kishte ndezur një luftë botërore midis fuqive të armatosura bërthamore.

Kundër këshillave të “skifterëve” ushtarakë (ndër të cilët gjenerali Curtis E. Lemay, Shefi i Shtabit të Forcave Ajrore dhe shkatërrues i qyteteve japoneze gjatë Luftës së Dytë Botërore, u shqua për ashpërsinë e tij) Kennedy hodhi poshtë opsionin e drejtpërdrejtë ushtarak, duke preferuar atë të “karantinës” detare të Kubës, me ndalimin e anijeve të çdo kombësie për t’iu afruar ishullit pa iu nënshtruar një inspektimi.

Siç bën me dije websit-i historik i Ministrisë së Jashtme amerikane, termi “karantinë” u zgjodh qëllimisht në vend të fjalës “bllokadës”, sepse ky i fundit parashikon ekzistencën e gjendjes së luftës.

Populli amerikan dhe pjesa tjetër e botës mësuan për krizën më 22 tetor, kur Kennedy e tha këtë në një fjalim në televizion, duke njoftuar gjithashtu bllokadën detare.

Tonet ishin shumë të ashpër: “Politika e këtij kombi do të jetë të konsiderojë çdo raketë bërthamore të lëshuar nga Kuba kundër çdo kombi në hemisferën perëndimore si një sulm të nisur nga Bashkimi Sovjetik kundër Shteteve të Bashkuara, i cili do të provokojë një hakmarrje me të gjitha mjetet në luftën kundër Bashkimit Sovjetik”.

Emocioni dhe frika, veçanërisht në SHBA, arritën shpejt nivele të paparë. Njerëzit filluan të krijonin rezerva ushqimi dhe karburanti.

Pika e kthesës ishte 24 tetori, me anijet sovjetike të ngarkuara me furnizime (ndoshta duke përfshirë pajisje ushtarake) që po i afroheshin skajit të bllokadës detare të SHBA-ve.

Por anijet u kthyen dhe ato që kaluan, të inspektuara nga amerikanët, nuk kishin asnjë material luftarak.

Pa dyshim ishte një nga sukseset e strategjisë Kennedy.

Megjithatë, problemi i raketave të instaluara mbeti.

Kulmi i krizës u arrit të shtunën më 27 tetor, kur një tjetër avion U2 u godit mbi Kubë, ndërkohë që një forcë e gatshme për sulm ishte gati të nisej nga brigjet amerikane për në ishull.

Por Rusia kishte vendosur të tërhiqej: një mesazh i parë nga Hrushovi më 26 tetor ofronte tërheqjen e raketave nëse Shtetet e Bashkuara premtonin të mos pushtonin ishullin dhe nga letrat më pas që u zbulua (komunikimet, megjithëse të vështira, midis Uashingtonit dhe Moskës nuk u ndalën kurrë gjatë gjithë krizës) të ofronte çmontimin e sistemeve të instaluara nëse SHBA-të bënin një lëvizje të ngjashme në Turqi.

Kështu ndodhi (edhe pse opsioni turk, ndryshe nga premtimi për ta lënë të qetë Kastron, nuk u shpall dhe nuk u pranua kurrë zyrtarisht) dhe më 28 tetor kriza mund të konsiderohej e përfunduar.

Bllokada përfundoi më 20 nëntor

Studimet e mëvonshme treguan se si Kennedy ashtu edhe Hrushovi ishin në fakt negociatorë (ndryshe nga shoqëruesit e tyre ushtarakë përkatës) dhe se rreziku më i madh vinte më shumë nga “mjegulla e luftës” që kishte mbështjellë vendimet e tyre përkatëse sesa nga një gatishmëri e vërtetë për të luftuar.

Për të shmangur përsëritjen e krahasimeve të tjera të ngjashme, në të cilat keqkuptimet e ndërsjella midis dy sistemeve politike dhe shoqërore të ndryshme si SHBA-të dhe BRSS mund të kishin luajtur një rol vdekjeprurës, në vitin 1963 e ashtuquajtura linjë e kuqe ose linja e nxehtë midis Uashingtonit dhe Moskës ishte instaluar në mënyrë që udhëheqësit të mund të flisnin drejtpërdrejt me njëri-tjetrin në rast të ngjarjeve të rënda.

Kriza kubane ishte ndoshta momenti më i nxehtë i Luftës së Ftohtë dhe gjithashtu triumfi më i madh i Presidentit të ri Kennedy (i zgjedhur në vitin 1960 në moshën 43-vjeçare).

Por për ironi të fatit, protagonistët e historisë, të cilët i kishin shmangur luftës, u “dënuan” pikërisht për sjelljen e tyre gjatë krizës.

Dy vjet pas një grushti shteti pa gjak në Moskë, brenda Byrosë Politike, u dekretua fundi politik i Hrushovit: një nga arsyet ishte dëmi i prestigjit sovjetik pas përfundimit të çështjes kubane.

Dhe në Miami, një komunist i ri u zemërua me mënyrën se si Kennedy e poshtëroi Kastron. Emri i tij ishte Lee Harvey Oswald. Ai do ta qëllonte për vdekje presidentin amerikan në Dallas më 22 nëntor 1963, nga dritarja e një librarie.

Biden thotë se rreziku bërthamor është më i lartë që nga kriza e raketave Kubane e vitit 1962

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com