Diplomatët kanë frikë nga fuqia në rritje e fraksioneve iraniane që duan armë bërthamore

Ka një frikë në rritje midis diplomatëve në SHBA dhe Evropë se programi bërthamor i Iranit i pamonitoruar dhe destabilizimi i shkaktuar nga konflikti i Gazës po forcojnë dorën e fraksioneve iraniane që mbështesin zhvillimin e armëve bërthamore.

Presidenti iranian, Ebrahim Raisi, ka përsëritur ditët e fundit se vendi i tij tani për tani po ndjek një program civil bërthamor.

Megjithatë, në një takim tremujor javën e kaluar të bordit drejtues të inspektoratit bërthamor, Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike (IAEA), SHBA dhe partnerët e saj evropianë dhanë paralajmërime të tmerrshme në lidhje me kërcënimin e paraqitur nga mungesa e bashkëpunimit të Iranit në programin e tij bërthamor.

Drejtori i IAEA, Rafael Grossi, madje pranoi se inspektorati kishte humbur “vazhdimësinë e njohurive për prodhimin dhe stokun e centrifugave, rotorëve, ujit të rëndë dhe koncentratit të mineralit të uraniumit” në Iran.

I dërguari i Rusisë në IAEA, Mikhail Ulyanov, paralajmëroi gjithashtu se situata ishte “plot me rreziqe dhe është shumë e mundur të dalë jashtë kontrollit”, megjithëse ai fajësoi kryesisht daljen e SHBA-ve nga marrëveshja bërthamore e vitit 2015.

Paralajmërimet erdhën pas suksesit të krahut konservator i cili kundërshtoi marrëveshjen e vitit 2015 që kufizonte programin bërthamor të Iranit në zgjedhjet parlamentare të fundjavës së kaluar.

Zgjedhjet u menaxhuan shumë dhe veçanërisht në Teheran u karakterizuan nga një pjesëmarrje shumë e ulët, por parlamenti megjithatë mund të ndihmojë në kuadrin e debatit politik të brendshëm.

Ndjenja e urgjencës është rritur jo vetëm sepse Irani po pasuron uraniumin në një nivel kaq të lartë – shumë afër nivelit 90% që konsiderohet si niveli i duhur për prodhimin e armëve – por edhe sepse në muajt e fundit figura të larta iraniane kanë vënë në pikëpyetje angazhimin e Teheranit ndaj një programi bërthamor vetëm civil.

Konteksti gjeopolitik rajonal, duke përfshirë frikën e metastazës së konfliktit të Gazës në një luftë më të gjerë Iran-Izrael, është gjithashtu një faktor, siç është edhe njohuria se marrëveshja bërthamore e vitit 2015 skadon në tetor të vitit të ardhshëm, gjatë një presidence të mundshme të Donald Trump, duke mundësuar që çështja bërthamore të hiqet nga agjenda e Këshillit të Sigurimit të OKB-së.

Kasra Aarabi, drejtoresha e kërkimit mbi IRGC në “Të bashkuar kundër Iranit Bërthamor”, tha se”Refuzimi i administratës së Biden për të imponuar pasoja të drejtpërdrejta mbi Iranin – pavarësisht akteve të vazhdueshme të agresionit që nga 7 tetori, duke përfshirë një sulm me përfaqësues të Gardës Revolucionare Islamike që vrau tre ushtarët amerikanë në Siri – ka trimëruar regjimin iranian dhe e ka bërë udhëheqësin suprem Ayatollah Khamenei dhe IRGC të besojnë se regjimi mund të përshkallëzohet pa u përballur me ndonjë pasojë”.

Gjenerali Michael Kurilla, komandanti i Komandës Qendrore të SHBA-ve, paralajmëroi komitetin e shërbimeve të armatosura amerikane të enjten se nëse Irani bëhet një fuqi bërthamore, ai do të “ndryshojë Lindjen e Mesme përgjithmonë”.

Ai shtoi se “Çelësi i parandalimit është që Teherani të kuptojë se kjo sjellje do të ketë pasoja për të”, duke sqaruar se “parandalimi është i përkohshëm”.

Ka pasur prej kohësh shqetësime rreth përgjigjeve të Teheranit – të konsideruara si jo të besueshme nga IAEA – ndaj pyetjeve në lidhje me materialin bërthamor të gjetur në tre objekte dhe masën në të cilën inspektorët e armëve mund të bëjnë punën e tyre në vend, por SHBA po humbet durimin me atë që përshkruan si gurë iraniane.

Laura Holgate, e dërguara e SHBA-ve në IAEA, i tha bordit javën e kaluar se “Pas pesë vitesh bashkëpunimi të kufizuar dhe të minutës së fundit nga Irani; pesë vjet dështim nga Irani për të përmbushur angazhimet e tij; dhe pesë vjet pyetjesh të pazgjidhura në lidhje me praninë e materialit bërthamor në vende të padeklaruara në Iran, ne nuk mund të lejojmë që modeli aktual i sjelljes së Iranit të vazhdojë”.

Holgate ka kërkuar një raport përfundimtar gjithëpërfshirës nga Grossi mbi pajtueshmërinë e Iranit përpara takimit të ardhshëm të bordit në qershor, kur grupi E3 – Britania, Franca dhe Gjermania – do të duhet të konsiderojnë sanksione të mëtejshme përmes OKB-së.

E3 ishin po aq të prerë. Në një deklaratë, ata thanë se “Irani ka vazhduar pasurimin e uraniumit shumë përtej asaj që u angazhua në JCPoA [marrëveshja bërthamore].

“Irani tani duhet të ndërmarrë hapa seriozë dhe kuptimplotë që tregojnë një dëshirë të vërtetë për të de-përshkallëzuar. Deklaratat e fundit publike të bëra në Iran në lidhje me aftësitë e tij teknike për të prodhuar armë bërthamore shkojnë në drejtim të kundërt.

Ambasadorja e Mbretërisë së Bashkuar në IAEA, Corinne Kitsell, tha: “Pas kaq shumë mundësish të humbura dhe kohës së humbur, nevoja që bordi ta mbajë Iranin përgjegjës për detyrimet e tij ligjore është shumë e vonuar”.

Irani këmbëngul se është i gatshëm të negociojë një version pasues të marrëveshjes bërthamore dhe bisedimet në sfond me zëvendësministrin e jashtëm, Ali Bagheri dhe homologët e tij evropianë vazhdojnë.

Në të njëjtën kohë, Teherani po thekson gjithnjë e më shumë ekzistencën e programit gjysmë të deklaruar të armëve bërthamore të Izraelit.

Ministri i Jashtëm iranian, Hossein Amirabdollahian, tha në një konferencë për çarmatimin në Gjenevë në shkurt se regjimi izraelit ishte “burimi i vërtetë i përhapjes së armëve të shkatërrimit në masë” në rajon.

“Është e nevojshme që i gjithë arsenali bërthamor i këtij regjimi të eliminohet dhe të gjitha objektet e tij bërthamore të vendosen nën mekanizmat mbrojtës dhe verifikues të Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike”, tha ai.

Aarabi, i organizatës “Të Bashkuar kundër Iranit Bërthamor”, tha se “Pjesa e mbetur e këtij viti do të jetë jashtëzakonisht e paqëndrueshme, jo më pak pasi ka një humor në rritje brenda regjimit që 10 muajt e ardhshëm mund të paraqesin mundësinë më të mirë për të ecur drejt armatimit përpara një Administrate të re të mundshme në Shtëpinë e Bardhë”.

Marrë nga The Guardian, përshtatur për Albaniam Post

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.