Zgjedhjet presidenciale në Iran, çfarë pritet?

Në Iran po zhvillohen zgjedhjet presidenciale. Të premten e 18 qershorit, iranianët po votojnë për të zgjedhur një president të ri, pas dy mandatave në krye të këtij posti të Hassan Rouhani-t.

Sipas sondazheve, njëri nga katër kandidatët Ebrahim Raisi, një klerik konservator Shia, i cili është në krye të gjyqësorit, kryeson opinionin publik.

Ish-guvernatori i moderuar i bankës qendrore Abdolnasser Hemmati është rivali i tij kryesor.

Disidentët dhe disa reformistë kanë bërë thirrje për bojkot. Ata kanë thënë se ndalimi i disa pretendentëve e la Raisi-n pa ndonjë konkurrencë serioze.

Udhëheqësi suprem, Ayatollah Ali Khamenei, ishte i pari që iu drejtua kutisë së votimit. Ai u bëri thirrje njerëzve të marrin pjesë masivisht në votime.

Ekziston një pakënaqësi e përhapur midis iranianëve për vështirësitë ekonomike, me të cilat ata janë përballur që kur SHBA-ja braktisi një marrëveshje bërthamore me Iranin tre vjet më parë dhe rivendosi sanksionet gjymtuese.

Një fitore për një nga personat e ashpër nuk pritet të prishë bisedimet në Vjenë midis Iranit dhe fuqive botërore. Këta të fundit synojnë ringjalljen e marrëveshjes, ku Irani ra dakord të kufizonte programin e tij bërthamor në këmbim të lehtësimit të sanksioneve.

Rouhani, një i moderuar që kërkoi të angazhohej me Perëndimin, nuk mund të dalë për rizgjedhje, sepse ai ka shërbyer në dy mandate radhazi katërvjeçare.

Kush i miratoi kandidatët?

Pothuajse 600 “shpresëdhënës”, përfshirë 40 gra, u regjistruan në zgjedhje.

Por, në fund, vetëm shtatë burra u miratuan muajin e kaluar nga 12 juristë dhe teologë në Këshillin e Ruajtjes të vijës së ashpër. Një organ i pazgjedhur që ka vendimin përfundimtar në lidhje me kualifikimet e kandidatëve.

Zëvendëspresidenti i parë, Eshaq Jahangiri, dhe ish-kryetari konservator i parlamentit, Ali Larijani, ishin midis atyre që nuk u lejuan të kandidojnë.

Deri të enjten, tre nga kandidatët e miratuar – sekretari i Këshillit të Lartë të Sigurisë Kombëtare, Saeed Jalili, deputetja Alireza Zakani dhe ish-nënkryetari reformist Mohsen Mehralizadeh – u larguan nga kandidimi.

Jalili dhe Zakani, të cilët janë ekstremistë, mbështetën të dy Raisi-n, ndërsa Mehralizadeh tha se ai dëshironte të “unifikonte” votën reformiste – një mbështetje e dukshme për Hammati-n.

Nëse asnjë kandidat nuk fiton më shumë se 50% të votave në raundin e parë do të ketë zgjedhje në balotazh.

Profili i kandidatëve

Ebrahim Raisi, kleriku 60-vjeçar, ka shërbyer si prokuror në pjesën më të madhe të karrierës së tij. Ai u emërua shef i drejtësisë në vitin 2019. Dy vjet pasi pati një humbje të madhe përballë Rouhani-t në zgjedhjet e fundit.

Raisi e ka prezantuar veten si personin më të mirë për të luftuar korrupsionin dhe zgjidhur problemet ekonomike të Iranit.

Sidoqoftë, shumë iranianë dhe aktivistë për të drejtat e njeriut kanë shprehur shqetësim lidhur me rolin e tij në ekzekutimet masive të të burgosurve politikë në vitet 1980.

Abdolnasser Hemmati, teknokrati 64-vjeçar u bë guvernator i Bankës Qendrore të Iranit në vitin 2018. Ai u shkarkua nga posti pasi u bë kandidat.

Emërimet e tij në poste të shquara nën udhëheqjen e Rouhani-t dhe përpunuesit e tij të vijës së ashpër, Mahmoud Ahmadinexhad, shihen si provë e aftësisë së tij për të punuar në të gjitha fraksionet në Iran.

Por ai u përball me kritika nga kandidatët e tjerë për dështimin, për të zbutur efektet e sanksioneve amerikane në monedhën e Iranit, vlera e të cilave ka rënë.

Mohsen Rezai, 66-vjeçari, në vijim të linjës së vijës së ashpër, është sekretari i Këshillit të Përshtatshmërisë. Ai këshillon Liderin Suprem dhe ka fuqinë e gjykimit përfundimtar në mosmarrëveshjet mbi legjislacionin.

Rezai ishte komandant i Trupave të Gardës së Revolucionit Islamik (IRGC) gjatë luftës 1980-88 Iran-Irak dhe ka kandiduar për president tre herë që nga largimi i forcës.

Amirhossein Qazizadeh Hashemi, është kirurg në profesion, i cili ka qenë deputet që nga viti 2008.

Linja e fortë 50-vjeçare është më e reja nga kandidatët.

Sa pritet të jetë pjesëmarrja?

Rreth 59 milionë njerëz kanë të drejtë të votojnë në Iran, i cili ka një popullsi prej 80 milionëve.

Pjesëmarrja në sondazhin e fundit presidencial në vitin 2017 ishte 73%.Por sondazhi më i fundit nga Agjencia Iraniane e Sondazheve të Studentëve e mbështetur nga shteti doli në përfundimin se mund të votojnë vetëm 42%.

Ky do të ishte një minimum historik për çdo zgjedhje në Iran që nga Revolucioni Islamik i vitit 1979. Si dhe do të përbënte një problem për udhëheqësit e Iranit, të cilët e shohin pjesëmarrjen si një shenjë të legjitimitetit.

Të enjten, Rouhani u tha iranianëve të mos lejonin “mangësitë e një institucioni ose një grupi” t’i ndalonin ata të votonin – një referencë e dukshme për Këshillin e Ruajtësit.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.