A ka gjasa që presidenti rus të dalë në gjyq për konfliktin në Ukrainë?

“Pothuajse një vit më vonë, pyetja nuk është më nëse do të ketë një gjykatë speciale për krimin e agresionit të Putinit. Pyetja e vetme është se si do të jetë”.

Më 28 shkurt 2022, Philippe Sands, profesor i së drejtës ndërkombëtare shkroi një opinion te gazeta britanike “Financial Times”, për të promovuar idenë se hetimet për krimet e luftës në Gjykatën Ndërkombëtare Penale duhet të shoqërohen nga një organ ad hoc.

Kjo, për të gjykuar aktin e agresionit, i përcaktuar nga Karta e OKB-së si “pushtimi ose sulmi nga forcat e armatosura të një shteti në territorin e një shteti tjetër, ose çdo pushtim ushtarak si krim suprem ndërkombëtar”.

Dhe gjithashtu më e thjeshta për t’iu atribuar atyre që urdhërojnë luftërat, në këtë rast presidentit rus Vladimir Putini.

Gjykata penale e Hagës kundër Putinit: çfarë është dhe kur ndërhyn

Ai do të ishte më i vështirë të gjykohej për krime lufte. Por, në këtë rast, sipas profesorit duket të provohet se ushtari ose njësia që kreu mizoritë – “mendoni për Bucha-n, e morën urdhrin direkt nga Kremlini”.

Në prill, kur italiania “Corriere Della Sera” e intervistoi atë, Sands tregoi hapat e parë të një fushate që ai nuk e imagjinonte se do të shkonte aq larg.

Të parët që e kontaktuan ishin ish-kryeministri britanik Gordon Brown dhe ministri i jashtëm i Ukrainës Dmytro Kuleba.

“Me Brown”, thotë Sands, “ne formuam një mini koalicion, nga shtetet baltike në Poloni”.

“Por ne kishim nevojë për një vend më të madh për të ekspozuar veten. Franca e bëri atë. Pastaj Gjermania, pastaj Mbretëria e Bashkuar, tani edhe Shtetet e Bashkuara”.

Në fillim të shkurtit, gjatë një konference të përbashkët për shtyp me presidentin ukrainas Volodymyr Zelensky, presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen njoftoi krijimin e një qendre ndërkombëtare për hetimin e krimit të agresionit në Ukrainë në Hagë, e cila do të mbledhë prova për një gjyq të mundshëm në të ardhmen.

Holanda ka thënë se është gati të presë gjykatën e re. Sa i përket Italisë, ministri i Jashtëm Antonio Tajani tha së fundmi se Roma “nuk është kundër propozimit për një gjykatë ad hoc, por në çdo rast Haga tashmë ekziston. Do të shohim se çfarë do të ndodhë”.

Gjykata Ndërkombëtare Penale (ICC), e përfshirë menjëherë në hetimin e krimeve të luftës në Ukrainë, megjithatë nuk mund të ndjekë penalisht aktin e agresionit, nëse nuk i referohet asaj nga Këshilli i Sigurimit, i bllokuar nga vetoja ruse.

Dhe amendamenti i Kampala, i cili në vitin 2010 shtoi krimin e agresionit në Traktatin e Romës për krijimin e Gjykatës, është ratifikuar vetëm nga 44 nga 123 vende në Statut. Pavarësisht kësaj, Karim Khan, prokurori aktual i Gjykatës, ka qenë i ashpër në krijimin e një tribunali ad hoc, duke argumentuar se kjo do të delegjitimonte GJNP-në dhe do të vidhte burimet e saj.

Por cilat janë opsionet konkrete në tavolinë për ndërtimin e një gjykate ad hoc?

Sipas Sands, qëndrojnë dy propozime.

E para është një gjykatë ndërkombëtare me të drejta të plota e krijuar me traktat midis Ukrainës dhe Kombeve të Bashkuara ose Ukrainës dhe Bashkimit Evropian.

Nga ana tjetër, ajo që quhet gjykatë hibride ose gjykatë e ndërkombëtarizuar , d.m.th. ndërkombëtarizimi i sistemit ligjor ukrainas.

“Kjo e fundit është alternativa më e thjeshtë, por preferenca ime është për një gjykatë të vërtetë ndërkombëtare”, tha ai.

Marrëveshja me Këshillin e Sigurimit të OKB-së është e pamundur për shkak të vetos ruse, kështu që, shpjegon Sands, “mund të vërtetohet duke kaluar në asamblenë e përgjithshme, por edhe atje nuk është e sigurt se do të ketë mbështetjen e nevojshme”.

Marrëveshja vetëm me Bashkimin Evropian (sipas modelit të Kosovës), ose me një grup shtetesh individuale, do ta lehtësonte rrugën por do të rriste problemet e legjitimitetit të gjykatës.

“Edhe vetëm një iniciativë evropiane”, thekson Sands “do të ishte një mënyrë për të sinjalizuar mbështetjen për vlerat e vitit 1945 dhe Nurembergut që atëherë nuk ka pasur një gjykatë për krimin e agresionit”.

Gjykata Ndërkombëtare Penale lëshon urdhër-arresti për Vladimir Putin

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.