“The Art Newspaper”: Kryeqyteti i Kosovës, shpërthen në skenën botërore të artit me një bienale ambicioze

“Kryeqyteti i një vendi të porsalindur që rikrijohet pas një lufte të bazuar kryesisht në narrativa historike dhe kulturore konfliktuale, Prishtina është qyteti pritës ideal për bienalen nomade evropiane” kështu e nis shkrimin prestigjiozja “The Art Newspaper”.

Sfondi i pushtimit rus në Ukrainë dhe rritja e paqëndrueshmërisë politike e sociale është tema qendrore e bienales së Manifestit e cila këtë vit mbahet në Prishtinë.

Për Kosovën, qytetarët e së cilës janë në gjendje të udhëtojnë vetëm në katër shtete pa viza, Manifesta nuk është gjë e vogël, duke sjellë koleksionistë, artistë, gazetarë dhe artdashës nga e gjithë bota dhe duke ofruar premtimin tërheqës se atdheu i tyre mund të bëhet pjesë e integruar e komunitetit evropian dhe global, vazhdon tutje artikulli, thuhet mes tjerash në artikull.

Duke shfaqur punën e mbi 100 artistëve, të cilët më shumë se gjysma janë ose kosovarë ose nga Ballkani Perëndimor, ‘Manifesta 14’ është e përqendruar rreth Hotelit Grand.

Nga ana tjetër, Grandi është kurorëzuar me një instalacion të Petrit Halilajt, i cili përfaqësoi Kosovën në Bienalen e Venecias në vitin 2013.

Brenda hotelit, ekspozita ka disa kate tematike me vepra që përfshijnë gamën më të gjerë të përpjekjeve artistike. Disa nga punimet e videove në shfaqje, si Letra e Emily Jacir “Për mikun tim”, ndjehen tepër të gjata për formatin e shfaqjes.

Por, kjo balancohet nga pjesë të tilla si “Endacakët” e artistit shqiptar Adrian Paci, i cili bën një ekzaminim të fuqishëm të emocioneve të migrimit, dhe “Në emër të babait” nga Alketa Xhafa Mripës.

Instalimi i Lawrence Abu Hamdan, “Inventari i dëshmitarëve dëgjues” vazhdon punën e tij magjepsëse duke analizuar dëshmitë akustike të të burgosurve politikë, ndërsa artistët kosovarë në zhvillim: Brilant Milazimi, Dardan Zhegrova dhe Doruntina Kastrati përdorin pikturën, skulpturën multimediale dhe instalacionin zhytës për të injektuar botë të çuditshme dhe ndonjëherë shqetësuese në korridoret e gjata të hoteleve dhe dhomat me pluhur.

Jashtë mureve të hotelit, 25 vende të tjera janë të vendosura mes rrugëve të mbushura me kafene. Midis tyre është monumenti jugosllav i mbështjellë nga ‘Ugo Rondinone’ me fletë ngjyrë vjollce; Hamami i Madh i shekullit të 15-të, ku Chiharu Shiota ka krijuar një instalim eterik dhe shumë prekës të fillit të kuq me tregimet personale të shkruara me dorë nga qindra kosovarë.

Në Galerinë Kombëtare të Kosovës, Alevtina Kakhidze intrigon dhe trondit me kërkimet e saj mbi bimët pushtuese, pamjet e realitetit virtual të ndërtesave të bombarduara ukrainase dhe vizatimet e bëra në bodrumin e shtëpisë së saj jashtë Kievit, ku u strehua nga bombat ruse këtë pranverë.

“Self-splaining” (një triumf i empatisë), një ekspozitë grupore e artistëve bullgarë e kuruar nga Instituti i Artit Bashkëkohor i Sofjes në Galerinë e Fakultetit të Arteve të Universitetit të Prishtinës është prodhuar me shkathtësi, ndërsa fotografitë e Nikola Mihovit të vizitës së tij si Babadimri në bujtinën e nënës së tij që po vdes dhe vepra video-pohuese e jetës së Mariela Gemishevas me gra të moshuara që bëjnë një shfaqje mode meritojnë përmendje të veçantë.

Por shfaqja nuk ndalet në Prishtinë, rreth 40 kilometra larg, në qytetin e  Mitrovicës, një epiqendër e tensioneve kosovare-serbe, instalacioni i Stanislava Pinchuk, “Evropa pa Monumente”, një punim i menduar mbi potencialin pozitiv dhe rrezikun e monumenteve, ulet në lumin që ndanë qytetin.

Përtej bërthamës artistike të bienales, firma e dizajnit Carlo Ratti Associati (CRA) u zgjodh për misionin tjetër të Manifesta-s për të “rikuperuar modelin e qytetit” përmes “urbanizmit pjesëmarrës”.

Vetë Carlo Ratti beson se qasja e re e CRA për transformimin e qyteteve mund të bëhet e njohur si “modeli i Prishtinës”. Se si do të zhvillohet vizioni i transformimit urban gjatë rrjedhës së dyvjetorit, mbetet për t’u parë.

‘Korridori i Gjelbër’, një shteg i ndërtuar në një linjë hekurudhore të pashfrytëzuar për të lidhur qendrën e qytetit me brendësinë e tij industriale, është pak më shumë se një shirit zhavorri i pluhurosur dhe i rrahur nga dielli, i ndërprerë nga fidane të thara dhe i rrethuar nga rrugët kryesore me bubullima, ndërsa rruga më e madhe e Prishtinës, Fabrika e braktisur e Tullave, ku kolektivi i Berlinit raumlaborberlin do të zhvillojë seminare në mësimin eko-urban, ndihet në këtë fazë të hershme si një vend margjinal për zhurmat e paligjshme.

“Një shfaqje me përmasa dhe me ideale të larta si Manifesta do të jetë gjithmonë sfiduese, aq më tepër në një vend me shumë pak infrastrukturë krijuese ose përvojë në organizimin e një ngjarjeje të tillë, por Catherine Nichols, ndërmjetësuesi i saj krijues, duhet lavdëruar për një përpjekje e gëzueshme, serioze dhe hapëse e syve të bashkëpunimit, dhe mund të shpresohet vetëm se do të lërë një trashëgimi të qëndrueshme për komunitetin artistik dhe më gjerë të Kosovës”, shkruan “The Art Newspaper”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.