Stinët po ndryshojnë po ashtu edhe truri juaj

Vjeshta është këtu, që do të thotë triko komode, gjethe të ndritshme dhe … tru i zvogëluar?

Truri i njeriut është jashtëzakonisht i adaptueshëm, por pak studime e demonstrojnë këtë më mirë sesa hulumtimet e reja të cilat eksplorojnë sesi truri mund të ndryshojë nga stina në stinë.

Shkencëtarët kanë besuar prej kohësh se truri është i prekshëm ndaj ndërrimeve sezonale. Për shembull, dhimbjet e kokës janë më të shpeshta në vjeshtë dhe pranverë, shëndeti mendor mund të bjerë gjatë dimrit, dhe disa simptoma të sëmundjeve të trurit siç është skleroza e shumëfishtë ndryshojnë me stinët.

Njohja gjithashtu bie dhe rrjedh gjatë gjithë vitit – edhe njerëzit e shëndetshëm performojnë më keq në dimër në testet për funksionet e përditshme të trurit si përqendrimi dhe kujtesa.

Qendra Kërkimore e Neuropsikiatrisë Olin në Hartford, Connecticut, kërkoi të bënte një studim – një vështrim brenda trurit teksa stinët ndryshojnë.

Qendra kërkimore, e vendosur pranë nivelit të detit dhe që përjeton katër stinë të veçanta, doli ideale për të hetuar efektet sezonale në tru. Studiuesit atje ekzaminuan skanimet e trurit të më shumë se 3 mijë njerëzve të shëndetshëm të mbledhur gjatë 15 viteve për të vëzhguar se çfarë ndryshimesh mund të ndodhin natyrshëm gjatë gjithë vitit. Ata mblodhën skanime përmes imazhit të rezonancës magnetike, të njohur si MRI, e cila përdor fushat magnetike dhe valët e radios për të formuar fotografi nga i gjithë truri.

Ata zbuluan se madhësia e trurit ndryshon sezonalisht, por jo të gjitha pjesët e trurit ndryshojnë në të njëjtën mënyrë. Në fakt, disa rajone të trurit bëhen më të vogla gjatë verës dhe më të mëdha gjatë dimrit. Këto përfshijnë zona thellë brenda trurit – të quajtura struktura nënkortikale – që kontrollojnë funksione komplekse si të mësuarit, motivimi, vendimmarrja dhe përpunimi emocional dhe shqisor.

Anasjelltas, një rajon i trurit tregoi një efekt të kundërt sezonal: për “trurin e vogël”, u bë më i madh në verë dhe më i vogël në dimër. Truri i vogël koordinon rrjedhshmërinë e lëvizjeve komplekse të nevojshme për goditjen e një bejsbolli ose lëvizjen e një pjese shahu, së bashku me rolet e tjera njohëse.

Pra, çfarë nënkuptojnë këto ndryshime sezonale të trurit? A ka vërtet rëndësi madhësia?

Përgjigja është e ndërlikuar.

Në përgjithësi, një tru më i madh lejon një rrjet më të gjerë të qelizave të trurit dhe fuqi më të mirë përpunuese për funksionet komplekse njohëse. Kjo është e dukshme në të gjitha llojet – gjitarët me tru të vogël, si brejtësit, kanë më pak aftësi njohëse sesa gjitarët me tru të madh, si elefantët.

Dhe kjo mund të jetë e vërtetë edhe për njerëzit. Disa studime sugjerojnë se vëllimi më i madh i trurit lidhet me IQ më të lartë dhe performancë më të mirë njohëse për funksione si logjika, kujtesa dhe shpejtësia e reagimit.

Ndryshimi sezonal i trurit sigurisht që mund të ketë pasoja funksionale, duke shpjeguar dëshmitë ekzistuese të njohjes së zvogëluar në dimër. Por nëse madhësia do të ishte gjithçka, gjitarët me tru të mëdhenj si elefantët do të ishin më inteligjentë se njerëzit.

Në vend të kësaj, duket se struktura e trurit, që është e rregulluar dhe lidhur qelizat e trurit është më e vlefshme.

Një enigmë kortikale

Fatkeqësisht, shkaku themelor i këtyre ndryshimeve sezonale është ende i paqartë. Por Gregory Book, një inxhinier biomjekësor dhe studiues kryesor i studimit të fundit, ka disa teori.

Një mundësi është që qarkullimi i gjakut në të gjithë trurin mund të luhatet me presionin atmosferik, i cili zakonisht është më i ulët në verë dhe më i lartë në dimër. Ndryshimet e presionit ndikojnë në disponueshmërinë e oksigjenit në ajër, duke kërkuar që trupi të rregullojë rrjedhjen e gjakut në tru, duke ndryshuar kështu madhësinë e tij.

Duke mbështetur këtë ide, Book gjithashtu gjeti luhatje të ngjashme të vëllimit të trurit nga ndryshimet e presionit të lidhura me motin.

Edhe pse kjo mund të jetë pjesë e arsyes, Book vëren se “kjo nuk shpjegon pse tru i vogël ndjek një model të ndryshëm nga pjesa tjetër e trurit”. Kjo do të thotë, i gjithë truri duhet të zgjerohet ose tkurret së bashku nëse vetëm ndryshimet e presionit ishin fajtori.

Përndryshe, ai sugjeron mundësinë e një refleksi për këto ndryshime sezonale – një mbetje stërgjyshore e një funksioni dikur thelbësor.

“Kjo është e besueshme”, shpjegon ai, “sepse tru i vogël në studimin tonë tregoi ndryshimet më të mëdha, dhe është pjesa evolucionare më e vjetër e trurit të njeriut”. Në fakt, ky nuk është raporti i parë i ndryshimeve sezonale të trurit në mbretërinë e kafshëve, dhe më shumë përgjigje mund të gjenden në studimet e mëparshme që dokumentojnë efekte të ngjashme në një gjitar tjetër.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.