Si mund të ndihmojnë dhëmbët e qumështit në parashikimin e çrregullimeve mendore?

Në disa fëmijëri, humbja e dhëmbëve të qumështit nënkupton një vizitë nga zana e dhëmbëve, duke u siguruar fëmijëve përfitimet e tyre të para monetare.

Megjithatë, disa studime të fundit sugjerojnë se dhëmbët e qumështit mund t’u ofrojnë fëmijëve diçka shumë më të madhe se paratë: njohjen e rrezikut të tyre për të zhvilluar një sëmundje mendore.

Ekzaminimi i shenjave të rritjes në dhëmbët e qumështit mund të ndihmojë në përcaktimin e rrezikut të një fëmije për depresion ose çrregullime të tjera mendore më vonë në jetë, sugjeron një studim i nëntorit të vitit 2021, i botuar në “Journal of American Medical Association’s”.

Doktoresha Erin C. Dunn, një epidemiologe sociale dhe psikiatrike, e cila është profesorësh e asociuar e psikiatrisë në Shkollën Mjekësore të Harvardit, dhe njëkohësisht autorja kryesore e studimit. Ajo gjithashtu e përshkruan veten para fëmijëve si një “zanë e dhëmbëve të shkencës”, ose një shkencëtare me një interes të madh në atë që dhëmbët e njeriut mund të na tregojnë për shëndetin tonë.

Nga këndvështrimi i biomarkerëve mjekësorë – ato shenja objektive, të matshme si kolesteroli ose presioni i gjakut – Dunn thotë se dhëmbët janë veçanërisht emocionues në premtimin që mund të mbajnë.

“Dhëmbët mendohet se janë pothuajse si të dhënat fosile të përvojës sonë të hershme të jetës”, thotë ajo, duke vënë në dukje se antropologët dhe arkeologët kanë studiuar gjatë dhëmbët e njerëzve që vdiqën qindra ose mijëra vjet më parë, duke punuar për të mbledhur së bashku atë që mund të jetë jeta e tyre.

Linjat e stresit dhe shëndeti mendor

Dhëmbët e qumështit të njeriut përmbajnë një numër vijash të vogla rritjeje ose stresi që studiuesit mund t’i ekzaminojnë nën një mikroskop kur presin një dhëmb. Një nga këto linja njihet si linja neonatale, të cilën antropologët e përdorin shpesh për të dalluar ekzistencën e fëmijës brenda dhe pas lindjes.

Megjithëse nuk dihet saktësisht pse formohet linja neonatale, Dunn thotë se gjerësia e kësaj linje mendohet të lidhet me nivelin e stresit të përjetuar në lindjen e një fëmije. Linjat më të gjera korrespondojnë me më shumë stres, ndërsa linjat më të holla korrespondojnë me më pak.

Për sa i përket shëndetit mendor, dhëmbët zhvillohen paralelisht me trurin. Dunn ka interes të veçantë për të ditur nëse fatkeqësitë e fëmijërisë janë një faktor rreziku për zhvillimin e çështjeve mendore. Të dhënat e fundit sugjerojnë se ekspozimi ndaj fatkeqësive përbën midis 30 përqind deri në 40 përqind ndryshueshmëri nëse dikush zhvillon një gjendje mendore apo jo, thotë ajo.

Megjithatë, një nga çështjet aktuale të psikiatrisë është se matjet për të dhënat e përvojës së hershme të jetës bazohen kryesisht në vetë-raportimin. Studiuesit në një studim klinik ose kërkimor do t’i pyesin njerëzit nëse ata ishin të ekspozuar ndaj fatkeqësive të fëmijërisë, por ata njerëz mund të mos kenë kujtesë të saktë ose njohuri për përvojat, thotë Dunn. Njerëzit mund t’i harrojnë ose t’i shtypin ato përvoja të dhimbshme.

Studiuesit mund të pyesin prindërit për vështirësitë e fëmijëve të tyre, por prindërit mund të ngurrojnë të flasin për këto ngjarje të dhimbshme, veçanërisht nëse vetë prindërit janë të përfshirë në ngjarje të tilla, thotë Dunn. Po kështu, prindërit mund të mos e dinë se fëmijët e tyre madje ishin të ekspozuar ndaj disa gjërave.

Duke pasur parasysh këtë, Dunn dhe studiuesit pyetën veten: a mund të lidhet me njëra-tjetrën gjerësia e linjës neonatale të një fëmije, në kombinim me mirëqenien mendore të nënës së tyre gjatë dhe pas shtatzënisë?

Për të zbuluar, studiuesit analizuan 70 dhëmbë kryesorë – veçanërisht dhëmbët e mprehtë të quajtur ndryshe ‘dhëmbët e qenit’ që zakonisht lirohen midis moshës pesë dhe shtatë vjeç – nga Studimi Longitudinal Avon i Prindërve dhe Fëmijëve në Mbretërinë e Bashkuar.

Studiuesit ekzaminuan gjithashtu përgjigjet nga nënat e atyre fëmijëve, të cilët kishin ndonjë rast të depresionit, ankthit dhe çështjeve të tjera psikiatrike, si dhe perceptimet e mbështetjes sociale gjatë dhe menjëherë pas shtatzënisë së tyre. Ata ekzaminuan nëse nënat duruan ndonjë ngjarje stresuese të jetës gjatë ose menjëherë pas shtatzënisë, si dhe ndonjë shqetësim rreth fqinjësisë gjatë shtatzënisë.

Rezultatet treguan se nënat që raportuan probleme mendore dhe më shumë stresorë lindën fëmijë me linja neonatale më të gjera, ndërsa nënat që raportuan mbështetje të konsiderueshme sociale rreth shtatzënive të tyre kishin fëmijë me linja më të holla.

Dunn thotë se ishte befasuese të shihje lidhje midis linjave neonatale për mbështetje sociale, duke sugjeruar që dhëmbët nuk mund të mbajnë vetëm të dhëna biologjike të faktorëve të rrezikut, por edhe ato mbrojtëse.

Frymëzim për më shumë kërkime

Rezultatet e këtij studimi e çuan Dunn dhe studiuesit e tjerë në studime të mëvonshme. E para, e botuar në “Frontiers of Dental Medicine” në mars të vitit 2022, mori prerëset e 37 fëmijëve të moshës së kopshtit të regjistruar në një studim shëndetësor të bazuar në shkollë të fëmijëve të shkollave publike në Zonën e Gjirit të San Franciskos.

Studimi përdori skanime mikro-CT për të analizuar smaltin, dentinën dhe pulpën e dhëmbëve. Ai gjithashtu analizoi simptomat e shëndetit mendor të fëmijëve duke përdorur pyetësorët e sjelljes të raportuar nga prindërit dhe mësuesit dhe vlerësimet e vetë-raportuara të fëmijëve. Studiuesit e morën këtë të fundit përmes intervistave me kukulla dore. Rezultatet treguan për herë të parë një lidhje midis matjeve të dhëmbëve dhe shëndetit mendor.

Një studim i tretë, aktualisht duke u zhvilluar dhe i paraqitur në të përditshmen “Boston Globe”, lidhet me bombardimin në Maratonën e Bostonit të vitit 2013. Dunn dhe ekipi i saj po analizojnë historitë e më shumë se 250 grave në zonën e Bostonit, të cilat ishin ose shtatzëna ose kishin të porsalindur në kohën e sulmit terrorist vdekjeprurës. Këto përfshijnë gra që i panë ngjarjet në lajme, ishin në maratonë, afër sulmit dhe jetuan shumë afër përleshjes me zjarrin që u zhvillua midis policisë dhe të dyshuarve për bomba.

Studiuesit do të mbledhin dhe analizojnë dhëmbët kryesorë të fëmijëve, duke testuar hipotezën se shenjat e dhëmbëve primar mund të regjistrojnë një ngjarje stresuese të jetës.

Ndërsa ka shumë arsye pse njerëzit zhvillojnë sëmundje mendore, Dunn thotë se është shpresa e saj që studimet që ajo po kryen një ditë mund të bëjnë një ndryshim. Ajo shpreson të ndihmojë mjekët të identifikojnë fëmijët më të rrezikuar nga problemet e shëndetit mendor dhe t’i lidhë ata me trajtime parandaluese që ndalojnë formimin e çrregullimeve të plota.

“Unë i shoh dhëmbët si një mjet të ri të mundshëm që mund të përdoret për ta ndihmuar këtë”, thotë ajo. “Unë nuk mendoj se dhëmbët do të jenë një ilaç, domethënë nuk mendoj se ata do të jenë i vetmi mjet që do të jetë i dobishëm. Por mendoj se dhëmbët mund të ofrojnë disa informacione të reja që biomarkerët e tjerë dhe burime të tjera e të dhënave që janë në dispozicion nuk ofrojnë tashmë”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.