“Na ktheni Mermerët e Partenonit”, përplasja diplomatike mes Londrës dhe Athinës

Një përplasje e bujshme diplomatike ka shpërthyer papritmas midis Mbretërisë së Bashkuar dhe Greqisë, për çështjen më të vjetër mes dy vendeve: edhe një herë, Mermerët e Partenonit.

Mbrëmë pamë skena të rralla mes dy vendeve evropiane, që përtej kësaj afere për të cilën grekët kanë ngritur zërin që nga vitet 1940, në përgjithësi kanë pasur marrëdhënie të shkëlqyera që nga lufta greke për pavarësi në vitin 1821.

Por tani marrëdhëniet janë tensionuar sërish.

Kjo pasi kryeministri grek Kyriakos Mitsotakis kishte shkuar nga Athina gjatë fundjavës për një takim me homologun e tij britanik Rishi Sunak, i cili ishte planifikuar prej shumë muajsh, së bashku me ministrin e Jashtëm grek George Gerapetritis.

Por në momentin e fundit, Sunak çuditërisht anuloi samitin me Mitsotakis, i cili përmes zëdhënësve të tij thotë se është “thellësisht i zhgënjyer nga ky vendim, i cili u bë në momentin e fundit”.

“Greqia dhe Mbretëria e Bashkuar kanë një histori të gjatë miqësie të ndërsjellë. Ajo që ndodhi sonte na lë tepër të tronditur dhe të zemëruar”.

Mësohet se arsyeja mund të jetë qëndrimi i fundit i liderit grek dhe mbi të gjitha intervista e tij për BBC të dielën e kaluar, në të cilën Mitsotakis i kërkoi fuqishëm ekzekutivit britanik që “të kthejë Mermerët e Partenonit aty ku përkasin, në Athinë”.

Po ashtu ka krahasuar situatën e këtyre veprave të artit të kontestuara mes Athinës dhe Londrës edhe me Mona Lizën: “A mund ta imagjinoni kryeveprën e Leonardos të prerë në gjysmë”, ka thënë kryeministri grek, “me një pjesë të ekspozuar në Luvrin e Parisit dhe tjetrën në Muzeun Britanik në Londër?”.

Një pjesë e mermerëve nga tempulli i lavdishëm i kryeqytetit helen janë ruajtur në kryeqytetin britanik për më shumë se dy shekuj, disa prej të cilëve datojnë deri në 2 mijë e 500 vjet më parë.

Përtej faktit se në të kaluarën ka patur aludime për mosmarrëveshje të ngjashme mes Francës dhe Italisë për Mona Lizën, Sunak nuk i kanë pëlqyer aspak këto fjalë të kryeministrit grek.

Kjo pasi i konsideron si presion të panevojshëm në një moment kaq delikat negociatash.

Për të mos përmendur se në këtë mënyrë, Mitsotakis ekspozoi brutalisht kryeministrin britanik, duke e vënë në vështirësi me krahun më konservator të partisë së tij, i cili nuk dëshiron të dëgjojë për dorëzimin e mermerëve te grekët.

Kështu që Sunak u largua nga detyrimet e tij të përzemërta diplomatike.

Dhe, përmes zyrës së tij, ai i ofroi Mitsotakis një alternativë tjetër, një takim me zëvendësin e tij, Oliver Dowden. Një zgjidhje që zemëroi liderin grek, i cili nuk u paraqit.

Por nuk mbaron me kaq: Sunak do të kishte kritikuar gjithashtu takimin e njëkohshëm të Mitsotakis dje me liderin e opozitës në Westminster, liderin laburist Sir Keir Starmer, i cili ka një linjë më të butë se kryeministri aktual.

Edhe ky element do ta kishte vënë në siklet Sunak, aq më pak brenda partisë së tij.

Problemi është se ekziston një ligj i Parlamentit Britanik të rreth 60 viteve më parë, Akti i Trashëgimisë Kombëtare, i cili në teori parandalon çdo kthim përfundimtar nga Mbretëria e Bashkuar të veprave me rëndësi të madhe kulturore. Një ligj që as laburistët nuk duan ta ndryshojnë.

Megjithatë, në muajt e fundit, Mbretëria e Bashkuar dhe Greqia ishin afruar ndjeshëm.

Në fillim të vitit, presidenti i Muzeut Britanik dhe ish-kancelari i Thesarit George Osborne i ofroi Athinës një degë ulliri: një hua afatgjatë të një pjese të mermerëve, për t’u dërguar me rotacion në Greqi, në këmbim të antikave të tjera që do të ekspozohen në të njëjtën kohë në Londër.

Një zgjidhje e pakënaqshme për grekët, të cilët gjithmonë kanë kërkuar riatdhesimin përfundimtar të mermerëve.

Skelat për një marrëveshje, pas tërmetit të djeshëm, tashmë duken të rrezikshme në balancë.

Mbi mermerët, Greqia, që nga pavarësia e saj në vitin 1832, është rikthyer në forcë.

Mermerët do të kompletonin mrekullisht Muzeun e ri të Akropolit në Athinë, rrëzë Partenonit. Ka edhe shumë para në lojë: nëse britanikët nuk kërkojnë asnjë nga 6.2 milionë vizitorët vjetorë, bileta për në muzeun e kryeqytetit grek kushton 10 euro për rreth 1.5 milionë turistë që e kalojnë pragun çdo vit.

Para përplasjes së bujshme të mbrëmshme mes dy vendeve, këtë vit ka pasur të paktën dy takime në Londër mes kryeministrit grek Mitsokatis dhe presidentit të Muzeut Britanik George Osborne.

Gjë që do të kishte ndryshuar qëndrimin e autoriteteve angleze.

Muajt e fundit ka pasur shumë optimizëm, pas këtij dhe të tjera “takime top sekret” që u zhvilluan në zemër të Londrës në fillim të vitit 2023.

Sipas asaj që u mësua muaj më parë, edhe në sytë e financierët ndërkontinentalë, nuk do të ishte mirë për imazhin e Muzeut Britanik.

Prandaj, mund të ishte mundësia e duhur që t’u jepte grekëve Mermerët shumë të kontestuar, të paktën pjesërisht dhe me huazim në rotacion, dhe në këmbim të merrnin gjetje të reja.

Anëtarët e muzeut si klasicistja më e famshme angleze Mary Beard nuk janë kundër idesë.

“Çdo zgjidhje do të jetë e mirë për artin dhe kulturën në botë”.

Por deri më tani qeveria britanike, pavarësisht nga hapat e Osborne, ka qenë gjithmonë shumë e kujdesshme.

Ish-ministrja e Kulturës e qeverisë Sunak, Michelle Donelan, theksoi në fillim të këtij viti se “mermerët janë pjesë e trashëgimisë kulturore të Mbretërisë së Bashkuar, ato nuk do të lëvizin. Dorëzimi do të hapte një kuti të Pandorës”.

Muzeu Britanik, megjithatë, mbrohet zyrtarisht duke e përshkruar veten si “një muze botëror që tregon historinë e arritjeve të njerëzimit”.

Marrë nga “La Republica”, përshtatur për “Albanian Post”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.