Debati mbi ekonominë e Ukrainës së pasluftës

Vizioni vezullues i një Ukraine të rindërtuar të pasluftës duket shumë larg.

Sidomos në një atmosferë të errët ku raketat ruse godasin ndërtesat e banimit, termocentralet, shkollat dhe rrugët.

Por një betejë idesh ka nisur.

Një betejë për menaxhimin e projektit më të gjerë të rindërtimit në Evropë që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore.

Krerët e shteteve dhe drejtuesit e grupeve humanitare, universiteteve dhe bankave nga e gjithë bota janë gati për të dhuruar ose huazuar qindra miliarda dollarë që mund të nevojiten.

Vëmendja për shpëtimin e qyteteve dhe infrastrukturës së dëmtuar të Ukrainës është përqendruar kryesisht në koston e saj.

Çdo ndryshim për Ukrainën nga një ekonomi në kohë lufte në një ekonomi në kohë paqeje premton të jetë e mbushur me ide, duke vënë përballë idetë për një qeveri të fortë qendrore që do të synonte shpenzimet me një dorë më të rreptë kundër asaj me rregullore më të lehta, në të cilën dominojnë tregjet e lira.

Kanë kaluar tre dekada që kur Ukraina fitoi pavarësinë, por trashëgimia sovjetike vazhdon.

Mund të shihet në linjat e furnizimit dhe rrjetet e transportit që u krijuan kur Kievi dhe Moska ishin pjesë e një kombi të vetëm. Ukraina ishte projektuar dhe pajisur me dizajn, makineri dhe infrastrukturë të epokës sovjetike që në shumë mënyra mbeten të shkëputura nga Evropa.

Mungesa e integrimit ekziston sektor pas sektori.

Pjesët për gjithçka, nga reaktorët bërthamorë te frigoriferët e furnizuar më parë nga Rusia, do të duhet të vijnë nga diku tjetër.

Më sfiduese është trashëgimia e tranzicionit me të meta të Ukrainës drejt një ekonomie tregu moderne, demokratike pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik.

Pjesë të botës së saj tregtare janë rrënuar nga korrupsioni.

Ukraina duhet të krijojë llojin e institucioneve politike elastike që mbështesin standardet e qeverisjes të vendosura nga Bashkimi Evropian, i cili ka të ngjarë të jetë partneri më i madh tregtar nëse lufta fitohet.

Kjo mungesë e një sektori publik të përgjegjshëm, transparent dhe të besueshëm është në thelb të pjesës më të madhe të debatit mbi atë se si duhet të duket Ukraina dhe kush duhet t’i marrë ato vendime.

Qartazi, vendi është në gjendje krize, duke luftuar për të ushqyer, strehuar dhe ngrohur popullsinë gjatë dimrit, ndërkohë që lufta vazhdon.

Mbijetesa është prioriteti.

Dhe rindërtimi i pasluftës pritet të zgjasë të paktën një dekadë.

Ndryshimet e fundit në ligjet e punës të miratuara nga Parlamenti ukrainas janë bërë një pikë qendrore e dallimeve.

Kritikët paralajmërojnë se mbrojtja e punëtorëve po çmontohet, duke vënë në dukje se punëdhënësve po u jepet më shumë liri veprimi për të caktuar orët, për të ndryshuar kushtet e punës dhe për të pushuar nga puna punëtorët.

Ndërkohë, fuqia negociuese e sindikatave dobësohet.

Kurse për mbështetësit, modifikimet ishin një rishikim shumë i nevojshëm i rregullave sklerotike dhe të vjetruara të epokës sovjetike.

Kohët e fundit, Ukraina ka zmbrapsur forcat ruse, por ritmi dhe destruktiviteti i sulmeve ruse ndaj civilëve dhe infrastrukturës është rritur, me Moskën që synon objektet e energjisë, depot e karburantit dhe ujësjellësit.

Disa qytete thuajse janë zhdukur dhe rruga e shkatërrimit është e gjerë dhe e thellë në të gjithë vendin, duke prekur fabrikat, shtëpitë, zyrat, linjat telefonike, spitalet, kishat, magazinat, portet, hekurudhat dhe tokat bujqësore.

Prodhimi i brendshëm bruto i vendit pritet të bjerë 45 për qind këtë vit, sipas Bankës Botërore.

Gati tetë milionë njerëz kanë kërkuar strehim të përkohshëm jashtë vendit, ndërsa shtatë milionë brenda janë zhvendosur.

Shërbimet arsimore, sociale dhe shëndetësore do të duhet të rikthehen së bashku me infrastrukturën fizike.

Vlerësimet e kostos totale kanë ndryshuar shumë dhe janë ende duke u përditësuar. Gjatë verës, kryeministri i Ukrainës vendosi çmimin e rindërtimit në 750 miliardë dollarë. Çdo ditë që lufta vazhdon, kjo shifër rritet.

Edhe nëse pjesa më e madhe e kësaj kostoje përballohet nga kombet e tjera dhe organizatat globale, Ukraina pritet të grumbullojë borxhe të mëdha dhe do të ketë nevojë për një ekonomi të shëndetshme kur të përfundojë lufta për një rimëkëmbje të qëndrueshme.

Baza industriale është shkatërruar, por Ukraina është e orientuar drejt Evropës dhe është tërheqëse për investimet perëndimore.

Ka një popullsi të arsimuar dhe një avantazh konkurrues kur bëhet fjalë për agrobiznesin.

Po ashtu ka një shoqëri civile të fortë dhe të gjallë.

Marrë nga “New York Times”, përshtatur për “Albanian Post”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.