‘Ata janë të vjetër por mbeten ende fajtorë’, “Gjuetari” i fundit i nazistëve në garë me kohën

Ai e përshkruan veten si “i vetmi hebre që lutet për shëndetin e mirë të nazistëve”. Si gjuetari i fundit nazist që gjurmon nazistët e fundit të mbijetuar nga Holokausti, Efraim Zuroff është në garë me kohën.

Ata që morën pjesë në vrasjen sistematike të gjashtë milionë hebrenjve në Evropë tani janë mbi moshën 90 vjeç, dhe pothuajse të gjithë janë të dobët ose të sëmurë. Vetë Zuroff është 72 vjeç, i lindur tre vjet pas përfundimit të luftës dhe ka “gjuajtur” ish-nazistët për më shumë se 40 vjet tanimë. Ai është i përkushtuar ndaj detyrës si kurrë më parë.

Aktualisht energjitë e tij janë përqendruar në një grua lituaneze, tani ndoshta 97 vjeç, që jeton në një vend anglishtfolës, e cila si adoleshente shihej duke thyer kokat e foshnjave hebreje që ishin fqinjët e saj. Tre muaj më parë, Zuroff kishte një epërsi pozitive, por pandemia Covid-19 ka zhgënjyer hetimet e mëtejshme për tani.

Në katër dekadat e tij si një gjahtar nazist, Zuroff ka paraqitur emrat e më shumë se 3 mijë të dyshuarve në 20 vende. Shumë shtete janë të ngadaltë në ndjekjen e veprime ligjore, thotë ai; vdekja u ka lejuar të dyshuarve t’i shpëtojnë drejtësisë ndërsa provat kanë zënë pluhur në zyrat e prokurorëve.

Por ai ka pasur suksese të dukshme. I pyetur se cili ka qenë kapja e tij më e madhe, Zuroff përmend Dinko Šakić, i cili u bë komandant i kampit të përqendrimit Jasenovac në Kroaci në moshën 22 vjeç dhe ishte përgjegjës për vrasjen e 2 mijë njerëzve. Pas luftës, ai u transferua në Argjentinë, ku jetoi për 50 vjet para se të nxirrej në gjyq në 1998. Zuroff ishte atje për të parë Šakić teksa qeshte pasi u shpall fajtor dhe u burgos për 20 vjet.

Gjashtëdhjetë vite më parë, një të dielë, nisi gjyqi i Adolf Eichmann, një prej arkitektëve kryesorë të Zgjidhjes Finale të Nazistëve, në Jeruzalem. Bota shikoi procedimet televizive, duke përfshirë dëshmitë e të mbijetuarve të kampit.

“Në thelb, ishte një gjyq jo vetëm i Eichmann por i Holokaustit. Për herë të parë, të mbijetuarit dolën në skenë”, thotë Zuroff. Ai ishte një djalë 12 vjeç, në atë kohë jetonte në Brooklyn, New York City. “E mbaj mend shumë mirë, e kemi parë në televizion”.

Edhe pse xhaxhai i tij i madh ishte vrarë në Lituani gjatë luftës, ai e përshkruan gjyqin e Eichmann si “takimin tim të parë me Holokaustin”. Ai u zhvendos në Izrael, studioi historinë dhe në 1986 u bë drejtor i zyrës së Jeruzalemit në Qendrën Simon Wiesenthal, emëruar në nder të “gjahtarit” të njohur nazist që vdiq në 2005.

“Kur rrokni një arritje, është ndjenja më e mrekullueshme në botë”, thotë ai. Ai ka shpikur një shkallë suksesi nga një në gjashtë, me njëshin që qëndron për ekspozimin në publik, “ndonjëherë kjo është gjëja më e dhimbshme, kur familjet e tyre nuk kanë pasur ide se çfarë ka bërë” dhe gjashta që është dënimi me burg. “Nuk ka shumë raste kur ju arrini një notë gjashtë”.

Puna e tij ka tre elementë kryesorë: gjetjen e ish-nazistëve, mbledhjen e provave për ndërtimin e një çështjeje dhe lobimin politik për të krijuar vullnetin për ta parë drejtësinë, të kryer. Në vitet e fundit, mediat sociale e kanë ndihmuar atë të gjejë dëshmitarë. Dhjetë vjet më parë, ai filloi përsëri Operacionin Shansi i Fundit me një shpërblim prej 25 mijë dollarësh për informacionin që çoi në arrestimin dhe dënimin e ish-nazistëve dhe bashkëpunëtorëve.

Fokusi i tij aktual është në bashkëpunëtorët nga vendet balltike. “Lituania kishte përqindjen më të lartë të viktimave të Holokaustit, 220 mijë hebrenj jetonin në Lituani dhe 212 mijë u vranë. Në provinca, në fshat, niveli i vdekjeve ishte pothuajse 98-99%. Një pjesë e madhe e vrasjeve u bë nga vendasit, fqinjët vranë fqinjët. Kështu që ata që mbijetuan e dinin kush ishin vrasësit”.

Çdo sugjerim që është koha për të hequr dorë, duke marrë parasysh moshën dhe dobësinë e preve të tij, hidhet poshtë me forcë. Me një frymëmarrje të rënduar, ai thotë: «Një, kalimi i kohës nuk e zvogëlon fajin e vrasësve. Dy, mosha e vjetër nuk duhet të sigurojë mbrojtje për njerëzit që kanë kryer krime kaq të urryera. Së treti, ne u detyrohemi shumë viktimave dhe familjeve të tyre që t’i shpiem këta njerëz para përgjegjësisë”.

“Katër, ajo dërgon një mesazh të fuqishëm që nëse kryeni krime të tilla do të mbaheni përgjegjësi edhe shumë vite më vonë. Pesë, gjykimet dhe dëshmitë përbëjnë një funksion të rëndësishëm në luftën kundër mohimit dhe shtrembërimit të Holokaustit. Gjashtë, këta njerëz nuk ishin të dobët kur kryen krimet e tyre, ata ishin në kulmin e shëndetit fizik dhe i kushtuan të gjithë energjinë e tyre vrasjes së burrave, grave dhe fëmijëve. Dhe, shtatë, në të gjitha rastet që kam trajtuar, nuk kam hasur kurrë një nazist që të shprehte ndonjë shenjë pendese apo keqardhjeje”.

Zuroff thekson dallimin midis mohimit dhe shtrembërimit të Holokaustit. “Mohimi janë ata që thonë se nuk ndodhi. Shtrembërimi janë ata që e pranojnë Holokaustin, por përpiqen t’i ndryshojnë rrëfimin sepse nuk duan të pranojnë rolin e rëndësishëm që kishin njerëzit e tyre në vrasjet, përkrah gjermanëve dhe në disa raste në vend të gjermanëve”. Ai përmend Poloninë, Lituaninë dhe Letoninë si disa ndër vendet e kësaj kategorie.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.