Për shumicën e njerëzve që bëjnë pazar është e pashmangshme: moda e shpejtë është kudo. Megjithëse përkufizimet mund të ndryshojnë, kjo pjesë e madhe e veshjeve të disponueshme sot, përfshin artikuj të bërë dhe të dërguar sa më lirë dhe shpejt.
Dhe megjithëse moda e shpejtë, i vë menjëherë të gjitha tendencat e fundit të pistës në shportat e blerësve, “shpejtësia dhe trendi vijnë me pasoja mjedisore dhe etike”, thotë Christine Ekenga, një epidemiologe mjedisore në Universitetin e Uashingtonit në Shën Luis.
Madje edhe për ata që studiojnë ndikimet që ka moda e shpejtë, të kuptosh saktësisht se sa mbeturina apo dëm mjedisor krijon kjo modë është sfiduese. Markat dhe objektet prodhuese nuk kanë shpesh një nxitje për të qenë transparentë në lidhje me praktikat e tyre, thotë Kamyar Shirvani Moghaddam, një shkencëtar, në Universitetin Deakin në Australi.
Kompanitë që shpresojnë të bëjnë veshje sa më lirë që të jetë e mundur, për blerësit në vendet më të pasura transferojnë pjesën më të madhe të procesit të prodhimit dhe trajtimit të tekstilit tek kombet me të ardhura më të ulëta, veçanërisht ato me pak ligje të prodhimit dhe punës.
Për më tepër, prodhuesit mbështeten në protokolle të veçanta për të ngjyrosur, zbehur, prishur ose prodhuar në masë artikujt e tyre. Kur ato protokolle u japin kompanive një avantazh konkurrues me pakicë, organizatat mund t’i konsiderojnë ato si sekrete tregtare dhe mund të hezitojnë të ndajnë detaje më të hollësishme se sa nga përbërësit e nevojshëm.
Pavarësisht këtyre pengesave, studiuesit dhe hulumtimet e industrisë kanë mbledhur një pamje të të gjitha mënyrave se si moda e shpejtë shkakton probleme mjedisore dhe shëndetësore, që nga fillimi i prodhimit të tekstilit e deri sa të kemi harruar veshjet që hedhim.
Prodhimi krijon gazra serrë dhe ndotje
Disa nga tekstilet më dominuese të përdorura në modën e shpejtë janë pambuku dhe sintetika si poliesteri. Bujqësia e pambukut, e cila kërkon shumë ujë, kërkon pesticide dhe pleh, të cilët derdhen në lumenj dhe liqene për të krijuar kushte toksike për kafshët e egra.
Ndërkohë, poliesteri, i cili sipas “Greenpeace”, është në rreth 60 përqind të veshjeve të prodhuara sot, vjen nga karburantet fosile të naftës. Jo vetëm që nafta e papërpunuar duhet të nxirret dhe rafinohet, por fibrat e poliestrës ngadalësohen të shpërbëhen në deponi dhe janë pjesërisht përgjegjëse për mikroplastikat që shpëlahen në trupat e ujit.
Kohët e fundit, mikroplastika u shfaq në 70 nga 71 mostrat e ujit të detit studiuesit e tërhequr nga Arktiku. Nga plastikat e gjetura, mbi 67 përqind ishin fibra poliestër.
Trajtimet e përdorura për t’i kthyer pëlhurat në sende të veshshme kontribuojnë gjithashtu në ndotjen. Prodhuesit e veshjeve përdorin ngjyra, kripëra dhe përbërës të tjerë për të ndryshuar ngjyrën e pëlhurës dhe për të garantuar që ngjyra të qëndrojë në vend. Procesi shpesh merr disa raunde larje mesatarisht, pak më shumë se dy kilogramë tekstile kërkojnë pothuajse 53 gallonë ujë.
Dhe megjithëse disa prodhues kanë filluar të ripërdorin disa ujëra të zeza për ciklet e përsëritura, nuk është gjithmonë kështu, thotë Shirvani Moghaddam, një shkencëtar i qëndrueshmërisë në Universitetin Deakin në Australi.
Punëtorët vuajnë nga kushtet e këqija
Vendet ku puna e prodhimit të veshjeve është më e lirë gjithashtu priren të jenë vende me standarde të ulëta të sigurisë ose rrezikut në punë. “Për sa i përket drejtësisë mjedisore, këto janë industri që janë të njohura për praktikat e dobëta të sigurisë në vendin e punës”, thotë Ekenga.
Punonjësit, të cilët janë kryesisht gra, janë të ekspozuar ndaj të gjitha kimikateve të përdorura në procesin e prodhimit, aditivë që analizat e ujërave të zeza kanë treguar se përfshijnë arsenik, krom dhe zink.
Frymëmarrja në pluhur nga pambuku, liri ose kërpi, një problem me të cilin përballen punëtorët e veshjeve, mund të çojë në simptoma të ngjashme me astmën dhe llojin e inflamacionit të mushkërive që duhanpirësit shpesh përballen.
Punëtorët gjithashtu përballen me dëmtimet në punë. Një studim në Etiopi, për shembull, zbuloi se pak më shumë se 40 përqind e punonjësve të tekstilit të anketuar kishin një dëmtim vitin e kaluar, i cili më së shpeshti ishte shkaktuar nga një makinë që dëmtoi duart ose sytë e tyre.
Ka shumë plehra
Një amerikan mesatar heq çdo vit 80 kilogramë veshje, një shifër që është rritur në dekadën e gjysmë të fundit. Dhe megjithëse disa vlerësojnë se deri në 95 përqind të veshjeve të tretura mund të riciklohen, mbi 65 përqind e asaj që amerikanët hedhin përfundojnë në deponitë.
Është joshëse të thuash se një zgjidhje për problemet e modës së shpejtë është të heqësh dorë tërësisht thjesht të mos blesh veshje të bëra në këtë mënyrë. Por kjo nuk është një zgjidhje për të gjithë.
“Ne duhet të pranojmë se jo të gjithë mund të përballojnë të paguajnë më shumë për rrobat e tyre”, thotë Ekenga, megjithëse të gjithë mund të përpiqen të blejnë me moderim dhe të kenë parasysh sa konsumojnë.
Blerësit me fondet dhe kapacitetin për të zgjidhur markat që blejnë gjithashtu duhet të jenë të kujdesshëm. Kur markat përpiqen dhe diskutojnë se janë “eko-miqësore” dhe tregojnë mënyra se si kanë zvogëluar gjurmët e tyre mjedisore, leximi i shkrimit të imët mund të jetë zbulues.
Disa zgjidhje për dëmet e modës së shpejtë duhet të vijnë nga markat dhe prodhuesit që ata punësojnë. Risitë në prodhimin e veshjeve mund të lehtësojnë dëmet gjithashtu. Riciklimi i fibrave, ndarja e rrobave, rimarrja e tyre dhe futja e tyre në produkte të reja, është një opsion dhe kërkon më shumë infrastrukturë për t’i bërë rrobat e kthimit po aq të lehtë sa hedhja e tyre.
Prodhimi përmes printimit 3D, ku secili artikull është bërë saktësisht sipas porosisë, gjithashtu eliminon materialin e tepërt dhe mbeturinat që priten nga rrobat.
Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.
/Albanianpost.com
