Mijëra njerëz besohet se janë ende të ngecur nën rrënojat e ndërtesave të shembura në të gjithë juglindjen e Turqisë pas tërmeteve shkatërruese.
Referuar qeverisë, dy lëkundje të mëdha dhe qindra pasgoditje shkatërruan të paktën 6 mijë e 444 ndërtesa në dhjetë provinca, duke lënë të vrarë më shumë se 12 mijë e 800 njerëz.
Teksa shpëtimtarët vazhdojnë të kërkojnë nëpër rrënojat në kërkim të mrekullive, kombi tani po përpiqet të kuptojë pse kjo fatkeqësi natyrore shkaktoi kaq shumë dëme në infrastrukturën e vendit.
A ishin dy tërmetet – i pari me magnitudë 7.8 dhe i dyti me magnitudë 7.6 – shumë të dhunshëm për të mbijetuar shumica e ndërtesave?
Apo ndërtesat nuk ishin në përputhje me standardet moderne të ndërtimit? Ka pasur neglizhencë nga ana e autoriteteve?
Profesor Okan Tuysuz, një inxhinier gjeologjik nga Universiteti Teknik i Stambollit, mendon se është një kombinim tragjik i të gjithave sa më sipër duke çuar në katastrofë.
“Kemi të bëjmë me tërmete vërtet masive. I pari ishte afërsisht i barabartë me çlirimin e energjisë nga një shpërthim prej rreth pesë milionë ton. I dyti ishte ekuivalent me 3.5 milion ton. Shumica e ndërtesave do të luftonin për të përballuar një forcë të tillë’, ka thënë ai.
Edhe inxhinieri Sinan Turkkan ka rënë dakord me këtë teze.
“Jo vetëm që tërmetet ishin jashtëzakonisht të fuqishëm, por ata gjithashtu goditën me shpejtësi. Shumë ndërtesa morën dëmtime të lehta deri në mesatare në tërmetin e parë, por u shembën pas të dytit”, ka thënë ai.
Teksa faktorizimi i faktit që lëkundjet në këto përmasa të njëpasnjëshme do të përbënin një rrezik për çdo ndërtesë, ekspertët theksojnë se një tragjedi në këtë shkallë nuk ishte aspak e pashmangshme.
“Sipas vlerësimeve zyrtare, të hënën u shembën gjashtë mijë deri në shtatë mijë ndërtesa. Sado i fortë të jetë, asnjë tërmet nuk mund të kishte shkaktuar kaq shumë dëme nëse të gjitha ndërtesat do të ishin sipas standardeve”, ka thënë Turkkan.
Por presidenti turk Recep Tayyip Erdoğan i ka mbrojtur përgatitjet e qeverisë së tij dhe reagimin ndaj tërmeteve gjatë një vizite në zonën e fatkeqësisë, duke thënë se ishte “e pamundur që dikush të përgatitej për shkallën e fatkeqësisë”.
Po ashtu ka thënë se shteti do të rindërtojë brenda një viti të gjitha ndërtesat e shembura në të dhjetë provincat e prekura nga tërmeti.
Shumica e ndërtesave që u shembën janë ndërtuar para vitit 1999, kur një tërmet me magnitudë 7.6 la të vrarë 17 mijë e 500 njerëz.
Prej asaj kohe, qeveria përmirësoi ndjeshëm kodin turk të projektimit sizmik dhe në vitin 2008, filloi një projekt ambicioz të transformimit urban për të përgatitur Turqinë për tërmetin tjetër të madh.
Po ashtu në nëntor 2022, pasi një tërmet me magnitudë 6 që dëmtoi më shumë se dy mijë ndërtesa në Duzce, në Turqinë veriore.
Ministri i Mjedisit dhe Urbanizimit, Murat Kurum, ka theksuar se autoritetet po punonin për ta bërë çdo ndërtesë në vend “të sigurt nga tërmeti deri në vitin 2035”.
“Ne kemi rindërtuar tashmë 3.2 milionë rezidenca. 250 mijë rezidenca në 81 provinca dhe 992 rrethe aktualisht po transformohen për të përmbushur rregulloret aktuale. Janë audituar 6.6 milionë shtëpi dhe biznese. 24 milionë nga qytetarët tanë aktualisht jetojnë në vendbanime të sigurta nga tërmetet”, ka thënë ai.
Megjithatë, këto përpjekje ambicioze nuk ishin në gjendje të parandalonin katastrofën.
“Në letër, kodi i projektimit sizmik i Turqisë është në përputhje me standardet globale – në fakt është më i mirë se shumica. Në praktikë, situata është shumë e ndryshme”, ka veçuar Turkkan.
Qeveria ofroi stimuj financiarë, por nuk e bëri të detyrueshme pjesëmarrjen në projektin e saj të transformimit urban.
Çka nënkuptonte se vetëm njerëzit që ishin në gjendje të fitonin para nga rindërtimi ranë dakord të prishnin pronat e tyre të vjetra dhe të rindërtonin sipas kodit të fundit.
Shumë nuk donin të shpenzonin para për punë rindërtimi apo përforcime që nuk dukeshin urgjente.
Kjo është arsyeja pse, sipas ekspertëve, më shumë se 20 vjet pas tërmetit të Marmara-së, Turqia është plot me ndërtesa të ndërtuara duke përdorur materiale nën nivelin e duhur dhe teknika ndërtimi të diskredituara prej kohësh, të cilat menjëherë shkërmoqen kur përballen me një goditje të fortë.
Ekspertët besojnë se qeveria dhe autoritetet lokale mund të kishin marrë masa paraprake të mëtejshme për të siguruar që të gjitha ndërtesat të ishin të sigurta dhe rregullat e projektimit të tërmetit të zbatoheshin në të gjitha kontekstet.
“Për vite me radhë kemi mbajtur konferenca, kemi shkruar raporte dhe ua kemi dërguar autoriteteve lokale. Ne u thamë atyre se tërmetet e mëdha në mënyrë të pashmangshme do të godasin përsëri qytete si Hatay dhe Gaziantep”, ka treguar Tuysuz.
Dhe se asnjë ndërtesë e ndërtuar drejtpërdrejt në një vijë të çarjes nuk mund t’i mbijetonte një tërmeti.
Sipas tyre, ka pasur gjithashtu mangësi në sigurimin e zbatimit të rregulloreve në ndërtimet e reja.
“Disa ndërtesa relativisht të reja u shembën gjithashtu në këtë tërmet, që ka të ngjarë që kontraktorët zgjodhën rrugë të shkurtra, u përpoqën të kursenin duke përdorur materiale nën standardin dhe autoritetet nuk arritën të bënin kujdesin e tyre të duhur përpara se të miratonin projektet e ndërtimit”, ka vijuar Tuysuz.
Disa shkolla, ndërtesa administrative, spitale, madje edhe selia e Autoritetit të Menaxhimit të Fatkeqësive dhe Emergjencave të Turqisë (AFAD) në Hatay u shembën gjithashtu.
“Sipas rregulloreve të vetë shtetit, ndërtesat publike supozohet të jenë shumë më të forta se ato private”, ka dalluar Turkkan.
“Kur ndërton një spital, një zyrë postare apo ndonjë ndërtesë tjetër publike, je i udhëzuar të përdorësh më shumë beton, më shumë hekur, të marrësh studime më të detajuara të terrenit për t’u siguruar që ato ndërtesa t’i mbijetojnë çdo tërmeti ose fatkeqësie tjetër natyrore dhe në mënyrë që ato të vazhdojnë t’u shërbejnë njerëzve në një kohë krize”.
Sipas tij, konsiderohet krejtësisht e papranueshme që një ndërtesë publike, një termocentral apo një aeroport të shembet nga një tërmet.
“Ka rregulla shumë të rrepta për ta parandaluar këtë. Skenat që po shohim sot në juglindje janë dëshmi e mangësive të shtetit në zbatimin e rregullave të veta edhe në ndërtimet mbi të cilat ka kontroll të plotë”, ka theksuar ai.
Në Turqi ka rreth 20 milionë ndërtesa.
Në Stamboll, ku ekspertët besojnë se një tërmet i madh do të godasë herët a vonë, ka 1.2 milionë.
Ekspertët besojnë se një përqindje e konsiderueshme e këtyre ndërtesave nuk janë në gjendje të përballojnë lëkundjet me magnitudë të lartë.
Përforcimi ose rindërtimi i të gjitha ndërtesave në rrezik në të gjitha zonat e rrezikuara nga tërmeti do të ishte teknikisht dhe logjistikisht e vështirë dhe e kushtueshme.
Megjithatë, është një detyrë që nuk mund të shmanget ose të vonohet.
Marrë nga “Al Jazeera”, përshtatur për “Albanian Post”.
Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.
/Albanianpost.com
