Pse jemi vrasës merimangash?

Kur dëgjojmë kërcitjen e këmbëve të vockla të merimangave nëpër dyshemenë e dhomës ose kur i shohim me cep të syrit teksa zbresin nga tavani, ka të ngjarë të mbetemi të helmuar prej tyre.

Kështu, i vrasim.

Mirëpo, shumë i vrasin merimangat në mënyrë të rastësishme, duke zhdukur jetën e tyre me fuqinë tonë thuajse si një refleks.

Dhe kjo praktikë, shkruan e përditshmja “BBC”, shpesh përshkruhet në terma çuditërisht fitimtarë.

Një formë komplekse e jetës

Masakrat e merimangave janë shqetësuese kur merret parasysh se merimangat dhe njerëzit nuk janë aq të ndryshëm.

Megjithëse rrugët tona evolucionare ndryshuan të paktën 530 milionë vjet më parë, ne ndajmë shumë nga të njëjtat organe dhe pjesë të trupit – të tilla si kapakët e gjurit – dhe kimikate të ngjashme të trurit, nga dopamina në adrenalin.

Edhe pse askush nuk ka studiuar ndonjëherë emocionet e merimangës drejtpërdrejt është e lehtë të imagjinohet se ato mund të jenë më të lidhura nga sa mendohet.

Madje, ka prova në rritje se disa lloje merimangash janë të afta për bëma jashtëzakonisht komplekse intelektuale, të tilla si planifikimin e shmangieve strategjike për të mashtruar prenë e tyre.

Gjithashtu mund të kenë llojin e tyre unik të inteligjencës, në të cilën janë në gjendje të përdorin rrjetat e tyre për t’i ndihmuar të mendojnë.

Ka specie merimange që mund të jetojnë për dekada të tëra. Më e vjetra e njohur në planet arriti në moshën 43-vjeçare. Gjatë gjithë asaj kohe, ajo kishte vetëm një shtëpi, një strofull në Rezervatin e Veriut pranë Tammin, Australisë jug-perëndimore.

“BBC” shkruan se çdo merimangë individuale është produkt i një linje të pandërprerë të paraardhësve që shtrihet 3.8 miliardë vite më parë.

Kundër mosmarrëveshjeve marramendëse, prindërit dhe gjyshërit dhe stërgjyshërit e merimangës së vjetër kanë arritur të mbijetojnë aq gjatë sa të riprodhoheshin. Dhe një njeri e shkel atë në banjë sepse është bezdi.

Pra, a jemi të gjithë vetëm mizorë apo po ndodh diçka tjetër?

Sipas Jeffrey Lockwood, ka një numër arsyesh që ne përpiqemi të empatizojmë me merimangat. Dhe se këto krijesa të pafat posedojnë një plejadë karakteristikash të ndara që rastësia i ka kombinuar në një paketë që ne e shohim në mënyrë të neveritshme.

Një armik i lashtë

Ndoshta arsyeja më e qartë që ne i shikojmë merimangat si lojë e drejtë për shtypjen është frika jonë patologjike ndaj gjërave me tetë këmbë, gjë që e bën ndjeshmërinë veçanërisht sfiduese.

Foshnjat pesë muajshe kanë tendencë të kërcënohen më shumë nga imazhet e merimangave sesa ato të organizmave të tjerë, duke sugjeruar se neveria jonë ndaj tyre është pjesërisht e lindur.

Mbase ka evoluar për të na penguar të marrim rastësisht ato që janë helmuese.

Kjo shtohet nga faktorë kulturorë, siç është të kesh prindër që i përshkruajnë ato si të frikshme teksa rritemi. Artikujt e lajmeve alarmues dhe përshkrimet e tjera ka të ngjarë të shtojnë panikun.

Megjithatë, frika nuk është panorama e plotë sepse ne nuk kemi të njëjtën neveri ndaj artropodëve të tjerë që janë po aq të rrezikshëm.

Një shpjegim i mundshëm është se sa jashtëtokësore duken, me një numër të paarsyeshëm sysh, shumë këmbë dhe dhëmbë. Sjellja e tyre është gjithashtu jashtëzakonisht e ndryshme nga ajo e shumicës së gjitarëve.

Nis që nga ndërtimi i rrjetave për të kapur kalimtarët e padëshiruar, pastaj mumimi i tyre dhe thithja e të brendshmeve të tyre, ose ngrënia e bashkëshortëve të tyre dhe krijimi i rastësishëm i një mori mizash pasardhësish.

Merimangat janë gjithashtu gjenetikisht të huaja. Megjithëse njerëzit dhe merimangat janë të lidhura në distancë, ne jemi shumë më pak të lidhur sesa me kafshët e tjera.

Sipas “BBC”, kjo është potencialisht problematike, sepse sa më shumë të përbashkëta të kemi me të tjerët, aq më shumë dhembshuri kemi për ta.

Përzierja kokëfortë e frikës dhe tjetërsimit në mbarë shoqërinë mund të pengojë rrënjësisht aftësinë tonë për t’u kujdesur për merimangat, në të njëjtën mënyrë si këta faktorë që margjinalizojnë grupet pakicë të njerëzve.

Humbja e kontrollit

Shumë nga historitë më tronditëse për merimangat kanë një element befasie.

Një prej tyre është momenti kur një mik vesh një kostum të vjetër të Halloween që ishte fshehur në papafingo për vite me radhë dhe dikush i thotë se i  pëlqen detaji i merimangës në qafë, i cili duket krejt real.

E më pas vijnë ulërimat se me siguri ajo është një merimangë e vërtetë.

Lockwood, profesor i shkencave natyrore dhe humane në Universitetin e Wyoming, ka shpjeguar se kjo ka të ngjarë të jetë një faktor kryesor në neverinë tonë ndaj merimangave.

Lidhet me aftësinë e tyre për të sfiduar kontrollin tonë.

“Ne mendojmë se ne jemi përgjegjës për botën tonë, por merimangat dhe insektet vazhdojnë të vijnë, vazhdojnë të zvarriten nga dërrasat e dyshemesë dhe çfarëdo tjetër. Dhe kështu, ne kemi një ndjenjë – mendoj se është një ndjenjë që ne nuk arrijmë t’i bëjmë të gjitha të shtënat”, ka thënë ai.

Mbi të gjitha, merimangat janë shumë të mira për t’u fshehur shpejt.

Nga ana tjetër, merimangat nuk kanë emocione që janë lehtësisht të njohura për ne, prandaj dhe kur merimanga ka dhimbje, jemi të pavëmendshëm.

Kur shtypet një merimangë, në kthim nuk ka sinjale se po bëhet diçka e pakëndshme pasi prej tyre nuk vjen ndonjë reagim që mund të dëgjohet.

Një fytyrë e keqe

Përveç dhëmbëve kërcënues dhe këmbëve të tyre, merimangat përballen me një sfidë tjetër të pamjes, të paktën nga perspektiva njerëzore: ato nuk duken si foshnja njerëzore.

Lidhur me “efektin e foshnjës”, ai është një paragjykim se ne rastësisht i trajtojmë njerëzit dhe kafshët me tipare të ngjashme me fëmijët, sikur të ishin foshnja të vërteta.

Efekti gjithashtu mund të na çojë në një numër gabimesh.

Në ruajtjen e mjedisit, shpesh vërehet se speciet “e lezetshme” marrin më shumë vëmendje dhe financim, ndërsa kafshët “e shëmtuara” nën kujdesin e njerëzve në kopshte zoologjike dhe laboratorë, mund të kenë një cilësi më të ulët të jetës.

Kjo pasi e kemi më të vështirë për të identifikuar vuajtjet e tyre.

Edhe merimangat bëjnë pjesë në këtë kategori.

Një hierarki e gabuar

Pavarësisht se i shohim merimangat si telash, ka shumë argumente për ta trajtuar jetën e tyre me më shumë respekt dhe truke psikologjike për të na ndihmuar ta bëjmë këtë.

Njëra është antropomorfizimi i tyre sa më shumë që të jetë e mundur, të rrëmbehet dhembshuria natyrore e trurit për anëtarët e tjerë të specieve tona.

Kjo metodë është sugjeruar si një mënyrë për të bërë publikun të angazhohet më shumë me ruajtjen e kafshëve të rrezikuara dhe mund të arrihet duke përshkruar merimangat me tipare fizike më të ngjashme me njerëzit.

Ekziston edhe një shkollë e kundërt e mendimit: meqenëse empatia është kaq e metë, duhet të përpiqemi të shmangim përdorimin e saj si bazë për vendimet tona krejtësisht morale.

Në vend të kësaj, mund të përshkruajmë jetë merimange me vlerë të bazuar në llogaritjet racionale – siç është funksioni i tyre brenda një ekosistemi.

Përndryshe, mund të shmangim vrasjen e merimangave për shkak të aftësive dhe biologjisë së tyre, të cilat janë të aftë të marrin vendime jashtëzakonisht komplekse.

Por ka edhe një mënyrë tjetër.

“Mendoj se njerëzit supozojnë se disa forma të jetës vlejnë më shumë se të tjerat…por nuk mendojnë për këtë. Nuk ia bëjnë vetes këto pyetje”, ka thënë Geraldine Wright, profesoreshë e entomologjisë në Universitetin e Oxford-it.

Ajo ka ravijëzuar se shpërfillja jonë ndaj merimangave është pjesërisht një veçori perëndimore, pasi disa kultura dhe fe kanë mbajtur pikëpamjen se të gjitha gjallesat janë të çmuara.

Disa ekspertë shpresojnë se gradualisht po pranojmë më shumë merimangat dhe insektet, veçanërisht kur njerëzit fillojnë të mendojnë më shumë për biodiversitetin dhe ruajtjen e mjedisit.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com