Lufta në Ukrainë: A ka mësuar Putini nga tmerret e Bushit në Irak?

20 vjet më parë, më 1 maj të vitit 2003, presidenti i atëhershëm i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, George W Bush, njoftoi fundin e operacioneve të mëdha luftarake në Irak.

“Misioni u krye”.

Gjashtë javë më parë, Shtetet e Bashkuara kishin pushtuar ilegalisht vendin e Lindjes së Mesme.

Ndërsa forca të blinduara amerikane po silleshin në qytetet irakiane, rrjetet ndërkombëtare të lajmeve riprodhuan vazhdimisht një skenë nga 9 prilli i atij viti që duket e ngarkuar me ironi dramatike.

Rrëzimi i statujës së Sadam Huseinit në sheshin Firdos të Bagdadit – një ngjarje që doli nga duart – kishte për qëllim të simbolizonte çlirimin e irakianëve dhe fundin e sundimit 35-vjeçar të Partisë Ba’ath në Irak.

Megjithatë, nuk ishte finalja e madhe e pushtimit të SHBA-ve, por preludi i një revolte të gjatë dhe të përgjakshme dhe kryengritjes së armatosur.

Pushtimi amerikan që zgjati tetë vjet krijoi pasgoditje të paqëndrueshmërisë rajonale dhe la të vdekur qindra mijëra irakianë – aq shumë sa askush nuk ka një numërim të saktë.

Ashtu si koalicioni i udhëhequr nga SHBA-të në Irak në atë kohë, qeveria ruse priste që pushtimi i saj i paligjshëm i Ukrainës në vitin 2022 të përfundonte me një fitore të shpejtë dhe vendimtare.

E mashtruar nga një ndjenjë e pathyeshmërisë së saj, ushtria ruse hyri në Ukrainë si në paradë, në kolona të gjata që u bënë objektiva të lehta për raketat Javelin të prodhuara nga SHBA-të.

Ata prisnin të marshonin nëpër rrugët e Kievit brenda disa ditësh, por një vit më vonë, rusët mbeten të zhytur në një luftë të zgjatur dhe të përgjakshme.

Pra, a përfundoi Presidenti rus Vladimir Putin duke përsëritur gabimet – dhe për shumë, krimet – të Bushit në Irak 20 vjet më parë?

Sa të përbashkëta kanë këto dy pushtime përcaktuese të epokës? Cilat janë dallimet?

Përgjigja e shkurtër: Paralelet janë të thella, nga pretekstet e rreme me të cilat u lëshuan dhe dështimet e sistemit të Kombeve të Bashkuara që treguan luftërat, deri te përdorimi i kontraktorëve ushtarakë privatë.

Por, dallimet kryesore ekzistojnë në motivimet më të thella që shkaktuan luftërat, thanë historianët dhe analistët ushtarakë në një artikull të përgatitur nga “Al Jazeera”, përcjell Albanian Post.

Dhe ushtria amerikane u tregua më efektive në luftimin e një lufte konvencionale në Irak sesa Rusia në Ukrainë.

“Ne krijojmë realitetin tonë”

“Si koalicioni i udhëhequr nga SHBA-të në Irak, ashtu edhe Rusia në Ukrainë, u çuan në luftë nga mendjemadhësia e shfrenuar – ky është një element kyç që këto dy konflikte kanë të përbashkët”, tha Ibrahim al-Marashi, profesor i historisë së Irakut në Universitetin Shtetëror të Kalifornisë.

Të dyja palët ndërluftuese supozuan se do të ishte e lehtë të fillonin sulmet e “prerjes së kokës” dhe të zëvendësonin qeveritë e vendeve që po pushtonin me regjime miqësore që thjesht do t’u shërbenin interesave të tyre.

“Në rastin e SHBA-ve ata arritën prerjen e kokës, por ata vërtet e keqkuptuan popullatën irakiane”, thotë al-Marashi.

“Shtetet e Bashkuara menduan se do të priten si çlirimtarë që përmbysnin Sadam Huseinin dhe kjo nuk ndodhi. Çfarë mendoi Rusia? Se ukrainasit do t’i mirëpresin gjithashtu si çlirimtarë për përmbysjen e këtij të ashtuquajturi ‘regjim fashist’”.

Kryelartësia u shfaq në shumë mënyra.

Pasi zyrtarët e lartë të administratës së Bushit kishin vendosur për pushtimin e Irakut, vendosmëria e tyre e vetme për të rrëzuar regjimin irakian i bëri ata të mos i mendojnë pasojat e padëshiruara të luftës, thanë analistët.

Gjithashtu i verboi ata ndaj të vërtetave të papërshtatshme.

Krijimi i “realitetit të tyre” nënkuptonte injorimin e ligjit ndërkombëtar dhe Kartës së Kombeve të Bashkuara, të cilat SHBA dhe Bashkimi Sovjetik ishin nënshkrues origjinalë.

Paaftësia për të ndaluar dy fuqitë luftarake nga sulmi i shteteve sovrane ekspozoi ashpër dobësitë e rendit ndërkombëtar të pas Luftës së Dytë Botërore.

Si Rusia ashtu edhe SHBA-të shkuan në luftë kundër preteksteve false – realitete alternative që ata krijuan.

Në rastin e SHBA-ve dhe aleatit të saj më të ngushtë në pushtimin e Irakut, Mbretërisë së Bashkuar, inteligjenca e dyshimtë e pikturoi Irakun e Sadam Huseinit si një portier të al-Qaedës, një grumbullues të armëve të shkatërrimit në masë.

Sfonde të ndryshme

Si një shtet ku pushteti është i përqendruar në një njeri, lufta e Rusisë në Ukrainë është lufta e Putinit – mishërimi brutal i modeleve të tij perandorake, thanë ekspertët.

Sipas Jade McGlynn, studiuese në Departamentin e Studimeve të Luftës në King’s College në Londër, “në zemër të saj është një luftë mbi identitetin dhe konceptet e kombit rus”.

“Putin e ngatërroi veten me strukturat e pushtetit të Rusisë”, tha McGlynn, dhe “ndërtoi një identitet rus post-sovjetik që është shumë i varur nga ideja e një Rusie më të madhe”.

Për al-Marashi, i cili dikur jepte mësim në Universitetin Ivan Franko të Ukrainës, lufta e Rusisë ka një aspekt të pamohueshëm perandorak.

“Kjo mendësi perandorake ka një histori të gjatë”, tha al-Marashi.

Macmillan thekson se Rusia “është perandoria e fundit evropiane”.

Por është një perandori në rrënim dhe fjalimet dhe traktatet historike revizioniste që hodhën bazat ideologjike të Putinit për pushtimin e Ukrainës shpesh përshkohen me një ndjenjë humbjeje historike.

Lufta e tij lindi nga humbja e perceptuar e madhështisë së Rusisë.

“Putini ishte një agjent i KGB-së kur dëshmoi rënien e perandorisë sovjetike nga Gjermania Lindore”, tha al-Marashi.

Por ishte shumë ndryshe për Bushin, i cili “trashëgoi të ardhurat e papritura” të fundit të Luftës së Ftohtë.

Biznes i pa përfunduar

Sipas al-Marashi, pushtimi i Irakut i vitit 2003 erdhi në një “moment unik historik” për SHBA-të, kur hegjemonia e saj ishte relativisht e pakundërshtueshme dhe ajo “kërkoi të riformojë botën” sipas imazhit të saj.

Kur Bush kandidoi për president, ai ishte i fokusuar në çështjet e brendshme, jo në ndërhyrjen e jashtme, vuri në dukje al-Marashi.

Por kjo ndryshoi me sulmet e 11 shtatorit, të cilat trimëruan skifterët e administratës, të cilët mendonin se SHBA-të kishte punë të papërfunduar në Irak.

Në të njëjtën mënyrë, regjimi i Putinit kishte punë të papërfunduar në Ukrainë.

Putini, thanë ekspertët, ndjeu nevojën për një zgjidhje të qëndrueshme të çështjes së Ukrainës që kishte pllakosur nacionalistët rusë që nga shpërbërja e Bashkimit Sovjetik në vitin 1991.

Nga Blackwater në Wagner

Shqetësimet e sigurisë, ndonëse dolën shumë të ekzagjeruara, luajtën në vendimet e SHBA-ve dhe Rusisë për të nisur pushtimet e tyre të paligjshme.

Moska ka vënë në dukje frikën e saj për zgjerimin e NATO-s dhe kërcënimin ekzistencial të paraqitur nga një Ukrainë armiqësore, duke e përshkruar fqinjin e saj si thjesht një përfaqësues të Perëndimit.

Sipas mendimit të Putinit, është episodi i fundit në një histori të gjatë të përpjekjeve perëndimore për të gjymtuar Rusinë.

Në një farë mase, ajo është bërë një profeci vetë-përmbushëse.

Mbështetja evropiane për NATO-n është shumë më e madhe se përpara pushtimit, dhe Rusia është më e izoluar, më e pambrojtur ekonomikisht dhe përballet me sanksione ashpër.

Në mënyrë të ngjashme, pas 11 shtatorit, paranoja depërtoi në krijimin e SHBA.

Sulmi i parë i madh në kontinentin e SHBA ekspozoi cenueshmërinë e superfuqisë së vetme në botë dhe e la publikun amerikan të tronditur thellë.

Megjithëse Iraku nuk kishte asnjë lidhje me sulmin, amerikanët “ishin të përgatitur të besonin qeverinë nëse ajo u thoshte atyre se Iraku ishte përgjegjës”, tha Macmillan.

Në fund të fundit, të dyja luftërat i lanë vendet që i filluan – dhe botën në përgjithësi – më pak të sigurta se më parë, dhe ndërsa kostot dhe viktimat filluan të rriteshin, qytetarët e tyre u bënë të kujdesshëm.

Pasojat e 11 shtatorit panë një lëvizje kundër luftës. Deri në fund të mandatit të fundit të Bushit, mbështetja publike për luftën kishte rënë.

Është shumë më e vështirë të matet opinioni publik rus – kritikat për luftën janë ndaluar dhe shfaqjet e hershme të mosmiratimit publik u zhdukën në mënyrë të pamëshirshme – por eksodi i qindra mijëra rusëve që ikën jashtë vendit për të shmangur draftin jep disa tregues të disponimit publik.

Kur filloi lufta në Donbas në vitin 2014, “kishte një ringjallje nacionaliste”, tha McGlynn, “ju patë njerëz që dilnin vullnetarë për të shkuar në Donbas.

“Në vitin 2022 ishte ndryshe, njerëzit ishin të shqetësuar”.

Përsëri, Putini duket se ka ndjekur shembullin e Bushit.

Shtetet e Bashkuara nuk u mbështetën në rekrutimin për të luftuar luftën e tyre në Irak, por megjithatë ishin të kujdesshme.

Mbështetja e gjerë te kontraktorët ushtarakë privatë në Irak, megjithatë, ndihmoi në zgjidhjen e këtij problemi.

Lufta në Irak dha një përfitim për firmat e sigurisë si Blackwater, mercenarët e të cilëve u përfshinë në vrasjet e civilëve.

Rusia ka ndjekur shembullin në Ukrainë, duke ua dhënë luftën e saj kompanive private si grupi famëkeq Wagner që ka rekrutuar gjerësisht nga popullsia e burgjeve.

Të burgosurit e sapo rekrutuar dhe të trajnuar dobët janë vënë në shërbim me premtimin e lirisë dhe thuhet se janë përdorur si ushqim topash në disa nga luftimet më intensive në Ukrainë.

Luftëtarët e Wagner janë përfshirë gjithashtu në disa nga mizoritë më të këqija në luftën e vazhdueshme.

Kush fitoi dhe kush humbi

“SHBA nuk kishte një strategji të shëndoshë daljeje në Irak dhe kështu u bllokua në një konflikt të ashpër”, tha Macmillan, duke shtuar se Rusia ka bërë të njëjtin gabim.

Megjithatë, rezultatet e pushtimeve ruse dhe amerikane janë ndjerë më së shumti nga popullatat e pushtuara.

Por ka dallime në pasojat me të cilat u përball SHBA dhe me të cilat Rusia ka të ngjarë të përballet për vitet në vijim.

Ndërsa SHBA-të ishin mbërthyer në një moçal të krijimit për gati një dekadë, nuk kishte vështirësi të rëndësishme ekonomike të përjetuara nga popullsia e saj.

Ekonomia amerikane nuk pësoi një tronditje të shkaktuar nga lufta, ajo nuk u përball me sanksione dhe izolim diplomatik dhe ushtria e saj nuk u poshtërua ashtu siç është poshtëruar Rusia.

Dënimet e veprimeve të SHBA-ve ishin përfundimisht të parëndësishme.

SHBA ishte thjesht shumë e sigurt në rolin e saj si hegjemon global për t’u trajtuar si një shtet i pabesë dhe perspektiva e një urdhri arresti të Gjykatës Penale Ndërkombëtare për Bushin ose ndonjë zyrtar tjetër të lartë të qeverisë amerikane, siç ishte lëshuar për Putinin, ishte e paimagjinueshme.

Për Rusinë, është ndryshe.

Rusia nuk është Bashkimi Sovjetik – ajo është një shtet i pafavorshëm me një ekonomi në vështirësi, e varur tepër nga eksportet e hidrokarbureve.

Ushtria e saj, që dikur shihej si ndër më të sofistikuara në botë, duket gjithnjë e më shumë si një ushtri Potemkin kur vihet në provë.

Pasojat për botën në përgjithësi mund të jenë gjithashtu më të rënda këtë herë.

Lufta në Ukrainë kërcënon të ushqehet me pasigurinë globale.

Në Irak, përveç paqëndrueshmërisë së furnizimit me naftë, përhapja e luftës u përmbajt kryesisht në Lindjen e Mesme.

Ukraina, nga ana tjetër, është më e integruar në ekonominë globale dhe është një shportë buke që mbështet tregjet globale të ushqimit, ndërsa sanksionet ndaj Rusisë kanë destabilizuar furnizimet globale të energjisë.

Konflikti vjen gjithashtu në një kohë kur parmakët e një rendi global të ndërlidhur që lufta midis ekonomive të mëdha po shpërbëhet.

“Globalizimi është duke u zbutur,” tha Macmillan.

Bota, me pak fjalë, është një vend më i rrezikshëm se sa ishte dy dekada më parë.

Një fuqi e madhe bërthamore është e përfshirë në një luftë që po thith fuqitë e NATO-s. Dhe as superfuqitë nuk mund të krijojnë një realitet alternativ.

Marrë nga “Al Jazeera”, përshtatur për Albanian Post 

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com