Cikli i dhunës psikologjike duhet thyer një herë e përgjithmonë

Te ne priren ta konsiderojnë dhunën si një çështje private, familjare dhe si pjesë normale të jetës bashkëshortore e familjare.

Duke qenë se shpesh ndodh pas dyerve të mbyllura dhe nuk diskutohet, pranohet apo trajtohet hapur në shoqëri.

Viktimat, kryesisht vuajnë në heshtje.

Ky është thelbi i asaj çka psikologet e Qendrës së Shërbimeve Psikologjike Family, Xhensila Lato dhe Griselda Neli, nxjerrin sa i takon realitetit shqiptar.

Në vendin tonë, dhuna është një problem që ndikon negativisht kryesisht gratë dhe fëmijët dhe sipas tyre, nuk është dukuri e re.

“Qëndrimet patriarkale shpesh janë të rrënjosura thellë. Fryma e Kanunit të Lek Dukagjinit, i cili përdorej në disa zona të Shqipërisë është ende prezente në disa prej këtyre zonave”

Burrat dhe gratë në këto zona, sipas psikologeve, ende i referohen Kanunit për të shpjeguar qëndrimet dhe pikëpamjet për rolet gjinore dhe autoritetin patriarkal.

Problemi themelor që ato ravijëzojnë është fakti se dhuna psiko-emocionale ende nuk kuptohet plotësisht nga popullata.

“Është e vështirë ta thuash, por e vërteta është se edhe vetë organet e drejtësisë shpesh nuk i konsiderojnë këto forma dhune si abuzime të mirëfillta”.

Për psikologen Lato, kjo formë e dhunës konstatohet lehtësisht që nga nivelet e larta të politikës, në media, rrjete sociale, në punë, arsim dhe brenda familjes.

“Nëse popullata nuk ndërgjegjësohet dhe të bëhet e vetëdijshme për këto forma dhune, padyshim që tendenca do të vijojë të jetë shtrirja e saj më e gjerë. Ka nevojë për forma mikse edukimi dhe fushata ndërgjegjësuese”, veçon ajo.

Në të thella të dhunës psikologjike

Psikologia Neli e përkufizon atë kryesisht si sjellje jo fizike që abuzuesi përdor për të kontrolluar, izoluar ose frikësuar viktimën.

Dhe kjo mund të përfshijë kritikën e vazhdueshme, poshtërimin, përçmimin e aftësive, sharjet, denigrimin apo dëmtimin e marrëdhënieve të dikujt me fëmijët e tij.

Sipas saj, format e kësaj dhune janë të vështira për t’u kuptuar, sepse abuzimi bëhet pjesë e ndërveprimeve të përditshme.

“Ndryshe nga abuzimi fizik i cili është i dukshëm, shpesh nuk ka incidente ose prova të qarta për t’u referuar”.

Nga ana tjetër, Lato tregon se dhuna psikologjike mund të fillojë të jetë e pranishme gradualisht në marrëdhënien e dy individëve.

Zakonisht abuzuesit sillen fillimisht mirë dhe fillojnë abuzimin pas krijimit të marrëdhënies.

“Shpesh është e vështirë të vendosësh nëse sjellje të caktuara janë apo jo abuzive psikologjikisht, veçanërisht nëse viktima është rritur duke parë abuzime”, veçon ajo.

Megjithatë, ka shenja që mund të japin një sinjal.

Poshtërimin në sy të të tjerëve, përdorimi i termave fyes, kërcënimet, izolimi i dhunshëm, marrja e vendimeve për tjetrin, mohimi i menaxhimit të të ardhurave apo xhelozia janë disa prej tyre.

Rasti i xhelozisë

Dy psikologet shqyrtojnë për “Albanian Post” rastin e xhelozisë si një formë të dhunës psikologjike dhe emocionale.

Shpesh, xhelozia konsiderohet si normale në marrëdhëniet mes partnerëve.

Ka raste kur xhelozia e partnerit ose e partneres për kohën e kaluar me familjen ose miqtë, arrin deri në atë pikë ku viktima vendoset përpara një zgjedhje duke shmangur takimet me ta.

Viktima detyrohet të marrë leje përpara se të bëjë diçka ose të kalojë kohë me njerëz të tjerë.

Kështu, abuzuesi përdor dashurinë e partnerit për ta manipuluar dhe kontrolluar.

Radha i vjen dëmeve

Abuzimi psikologjik dhe emocional mund të ketë efekte të rënda afatshkurtra dhe afatgjata, sipas psikologen Neli.

“Ky lloj abuzimi mund të ndikojë në shëndetin fizik dhe mendor. Një individ mund të përjetojë ndjenja konfuzioni, ankthi, turpi, faji, të qara të shpeshta, pafuqi, apo mungesë dëshire për socializim”, zbulon ajo.

Po ashtu viktima përpiqet të qëndrojë në marrëdhënie dhe të bjerë dakord me dhunuesin ose të përpiqet të ndryshojë sjelljen e dhunuesit, shpesh duke u vetë-fajësuar.

“Nëse dikush ka qenë dhe është nën abuzime të rënda dhe të vazhdueshme emocionale, nis të humbasë vetëvlerësimin, gjë që mund ta bëjë edhe më të vështirë largimin nga marrëdhënia”, sqaron psikologia.

Fillimisht, viktimat hezitojnë të kërkojnë ndihmë ose t’u tregojnë të tjerëve sepse u vjen turp, apo mendojnë se të tjerët nuk do t’i besojnë.

Ndaj, për Nelin, kërkimi i ndihmës dhe mbështetjes është thelbësor për t’i dhënë fund një marrëdhënieje abuzive e cila rrezikon të kthehet në marrëdhënie abuzuese edhe fizike.

“Është e rëndësishme që individi të pranojë se është duke u abuzuar dhe të kërkojë ndihmë nga miqtë, familja, apo forcat e policisë dhe organizata të ndryshme”, thekson ajo.

Gjithashtu me rëndësi është që viktima të marrë ndihmë psiko-emocionale në mënyrë që të përballet me situatën në të cilën ndodhet.

E këtij mendimi është edhe Lato, me argumentin se ndihma psikologjike e ndihmon individin që të kuptojë emocionet e tij, të zhvillojë aftësitë e përballimit, të rrisë vetëvlerësim dhe të trajtohet nga trauma e shkaktuar.

Çka e ndihmon atë të bëjë dallimin midis sjelljeve të shëndetshme dhe jo të shëndetshme, “në mënyrë që të thyej ciklin e abuzimit”.

Kush është abuzuesi?

Dy psikologet bien dakord se arsyet që e çojnë një individ drejt sjelljeve abuzive janë të ndryshme.

Mund të jenë gjenetike, për shkak të temperamentit, çekuilibri hormonal, instiktet, të mësuarit social, frustrimet psikologjike, modelimet nga familja dhe shoqëria, traumat.

Kështu, ato mbrojnë tezën se sjelljet e dhunshme mund të mësohen.

“Disa bëhen më agresivë për shkak të përvojave personale. Ata mësojnë të veprojnë në mënyrë agresive kur shohin dikë tjetër duke kryer akte të dhunshme, si në filma ose video lojëra, apo pjesëtarë të familjes”, thotë Lato.

Kurse Neli tregon se ndjenja e të qenit i fuqishëm dhe i kontrolluar u jep disa individëve kënaqësi duke parë personin tjetër që vuan.

Sido që ai të jetë, s’duhet lejuar.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.