Bisedimet bërthamore të Iranit do të rifillojnë me fuqitë botërore pas 5 muajsh pauze

Bisedimet midis fuqive botërore dhe Iranit për shpëtimin e marrëveshjes bërthamore të vitit 2015 do të rifillojnë në Vienë të hënën pas një ndërprerjeje prej pesë muajsh. Pritshmëritë për një përparim janë të ulëta.

Bisedimet mund të çlirojnë Iranin nga qindra sanksione ekonomike perëndimore ose të çojnë në një shtrëngim të “lakut ekonomik” dhe në kërcënimin e intensifikuar të sulmeve ushtarake nga Izraeli.

Shkalla e kërkesave negociuese të Iranit, këndvështrimi ideologjik i administratës së re dhe frika perëndimore se Irani po rrit në mënyrë të fshehtë programin e tij bërthamor ka krijuar një ndjenjë pesimizmi.

Presidenti i SHBA-ve, Joe Biden ka ofruar ta kthejë SHBA-në në marrëveshjen bërthamore që ish-presidenti amerikan, Donald Trump u largua në 2018. Irani dhe SHBA-të janë në mosmarrëveshje rreth sanksioneve të SHBA-ve, që duhet të hiqen dhe se si Irani do të kthente hapat e shumtë që ka ndërmarrë në ndërtimin e programit të saj bërthamor në kundërshtim me marrëveshjen.

Pas një raundi bisedimesh dypalëshe të dielën, bisedimet zyrtare do të zhvillohen në hotelin Coburg midis Iranit, Rusisë, Kinës, Britanisë së Madhe, Francës, Gjermanisë dhe Bashkimit Evropian (BE) të hënën pasdite. Irani ka thënë sërish se nuk do të zhvillojë bisedime të drejtpërdrejta me delegacionin amerikan.

Ambasadori i Rusisë në bisedime tha se ekipi negociator iranian prej rreth 30 personash ishte një shenjë e mirë, por paralajmëroi pas vonesës 5-mujore se, “bisedimet nuk mund të zgjasin përgjithmonë. Ekziston nevoja e qartë për të përshpejtuar procesin”.

Pjesa më e madhe e ekipit negociator iranian mbetet e pandryshuar edhe pse kryenegociatori është tani Ali Bagheri Kani, zëvendësministër i Jashtëm dhe një person i vijës së ashpër që kupton anglisht, por jo aq mirë sa të flasë rrjedhshëm.

Biden ka thënë se nëse ai ribashkohet me marrëveshjen, administrata e tij nuk do të largohet më, që shihet si garancia e vetme që mund të bëjë me kushtetutë.

Diplomatët perëndimorë pranojnë se janë të paqartë nëse regjimi i ri dëshiron një marrëveshje apo po “luan fshehurazi” për të forcuar programin e tij bërthamor.

Robert Malley, kreu i ekipit negociator të SHBA-ve, tha se “nëse kjo është qasja e Iranit, e cila përpiqet të përdorë negociatat si mbulesë për një program të përshpejtuar bërthamor, ne do duhet të përgjigjemi në një mënyrë që nuk është në preferencat tona”.

Diplomatët e Mbretërisë së Bashkuar hezitojnë të thonë se Irani tani është vetëm katër deri në gjashtë javë larg “kohës së shpërthimit” që i nevojitet për të grumbulluar mjaftueshëm materiale për një armë të vetme bërthamore.

Perëndimi është i paqartë sepse inspektorëve bërthamorë të Organizatës së Kombeve të Bashkuara (OKB) nga Agjencia Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA) u është mohuar aksesi i plotë në vendet e diskutueshme bërthamore dhe bisedimet e javës së kaluar.

Raphael Grossi, drejtori i përgjithshëm i IAEA, përsëri ofroi të premten të kthehej në Teheran, por nuk ka marrë asnjë përgjigje.

Nëse bisedimet e Vjenës dështojnë, ka gjasa që SHBA-të dhe aleatët e saj fillimisht të përballen me Iranin në IAEA duke bërë thirrje për një takim urgjent. Kryeministri i Izraelit, Naftali Bennett, po ndërton një koalicion për të marrë masa të ashpra kundër Iranit nëse bisedimet dështojnë.

Diplomatët dyshojnë se Irani ndihet nën presion të mjaftueshëm ekonomik ose politik për t’u ribashkuar me skemën, por gjithashtu theksojnë protestat në rritje për dy javë për mungesën e ujit në Isfahan si një shenjë se Irani brenda vendit është më i brishtë sesa duket.

Heqja e sanksioneve ekonomike mbetet një objektiv popullor brenda Iranit, por regjimi aktual ka bërë pak për të përgatitur kombin politikisht për kompromiset që mund të jenë të nevojshme.

Omer Carmi, ish-bashkëpunëtor në Institutin e Washingtonit, paralajmëroi se politikanët iranianë “po nënkuptojnë për audiencën vendase se Irani nuk duhet të ngrejë gishtin në tryezën e bisedimeve për të siguruar lehtësimin e sanksioneve”.

Pikat e mbuluara, por të pazgjidhura në bisedime, përfshijnë shtrirjen e lehtësimit të sanksioneve, si të verifikohet që sanksionet janë hequr dhe se si Irani pret që vendet evropiane të përgjigjen nëse SHBA do të largohej përsëri nga marrëveshja.

Irani ka theksuar prej kohësh se pret që Washingtoni të heqë të gjitha sanksionet që kanë të bëjnë me marrëveshjen bërthamore, duke përfshirë 1 mijë e 500 sanksione individuale.

Në mosmarrëveshje janë sanksionet e epokës Trump nga më shumë se 500 individë që shihen nga SHBA-të, si të lidhur me abuzimet e të drejtave të njeriut ose terrorizmin, duke përfshirë Aktin e vitit 2017 për Kundërshtarët e Amerikës përmes Sanksioneve (CAATSA).

Pas verifikimit, Teherani do të pyetet nëse do të lejonte një organ të paanshëm për të mbikëqyrur sanksionet që janë hequr dhe cilat standarde do të kërkoheshin si aftësia e vendit për të blerë/shitur naftë dhe për të transferuar rezervat e tij valutore.

Marrë nga The Guardian, përshtatur për Albanian Post

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.