Procesi i brishtë për t’u marrë me ekonomitë e falimentuara është në rrezik të shpërbëhet

Në tetor 2020, Zambia, duke luftuar nga një krizë ekonomike dhe financiare e shoqëruar nga pandemia, humbi një pagesë interesi për obligacionet ndërkombëtare.

Dy vjet e gjysmë më vonë mbeti në harresë, e paaftë për të zgjidhur mospagimin e shumicës së borxheve prej 31.6 miliardë dollarësh.

Fakti që një vend i varfër dhe i pambrojtur ka punuar pa sukses për kaq gjatë për të arritur një marrëveshje me kreditorët dhe për të kaluar krizën, është një ilustrim i procesit të rrëmujshëm për t’u marrë me falimentimet e qeverisë.

Madje, disa ekspertë frikësohen se tani është shkatërruar plotësisht.

Pasojat mund të jenë të rënda për vargun e vendeve që kohët e fundit kanë dështuar në borxhet e tyre dhe tema ka qenë e lartë në agjendën e takimeve pranverore të kësaj jave të FMN-së dhe Bankës Botërore në Washington.

Drejtoresha menaxhuese e FMN-së, Kristalina Georgieva, ka vënë në dukje se rreth 15 për qind e vendeve me të ardhura të ulëta ishin tashmë në “vuajtje borxhi” dhe thuajse gjysma ishin në rrezik të bien në të.

Ndërkohë që ligjet dhe gjyqtarët vendas rregullojnë falimentimet e kompanive dhe individëve, nuk ka ligj ndërkombëtar për vendet e falimentuara – vetëm një proces kaotik, ad hoc, që përfshin punën përmes një sërë klauzolash kontraktuale dhe konventash të heshtura, negociata të qëndrueshme dhe lundrim për përshtatshmërinë gjeopolitike.

Një dekadë më parë, fondi mbrojtës me bazë në SHBA, Elliott Management, e shfrytëzoi atë peizazh për të arritur disa fitore fitimprurëse duke paditur keqbërësit për shlyerjen e plotë të borxheve.

Por kjo është tani nën kërcënimin e zbërthimit të plotë për shkak të shfaqjes së një force të re, shkatërruese, të errët dhe të fuqishme në borxhin sovran: Kinës.

Sipas ekspertëve, zbavitja e kreditimit të Pekinit për vendet në zhvillim dhe refuzimi për të luajtur sipas rregullave të vendosura nga perëndimi përfaqëson pengesën e vetme më të madhe për stërvitjen e borxhit të qeverisë dhe kërcënon të lërë disa vende në harresë borxhi për vite me radhë.

Por Yu Jie, studiuese në institutin Chatham House, beson se qëndrimi i Pekinit “ka të bëjë më pak me racionalitetet ekonomike dhe më shumë me konkurrencën gjeopolitike”.

Jay Newman, ish-menaxheri i fondit Elliott, ka shpjeguar se shfaqja e Kinës si një lojtare e rëndësishme e ka lënë të gjithë sistemin në ujëra të paeksploruar.

“Tani keni një kreditor të madh shtetëror me fuqinë për të diktuar kushtet dhe durimin për të mos bërë një marrëveshje nëse nuk u përshtatet atyre. Ka ndryshuar plotësisht lojën”, ka dalluar ai.

Peizazhi i ri

Alvarez & Marsal – një nga këshilltarët më të mëdhenj në botë për falimentimin e korporatave – këtë vit ngritën një praktikë sovrane për herë të parë.

Duke theksuar pritshmëritë për biznesin, punësoi Reza Baqir, një ish-zyrtar i lartë i FMN-së dhe guvernator i bankës qendrore të Pakistanit, për të udhëhequr njësinë e re.

Potenciali është i qartë.

Të dhënat më të fundit të FMN-së nga fundi i shkurtit tregojnë se nëntë vende më të varfra – si Mozambiku, Zambia dhe Grenada – janë tashmë në atë që ajo e quan “shqetësim borxhi”, ndërsa 27 vende të tjera janë në “rrezik të lartë”.

Edhe 26 të tjerë janë në listën e vëzhgimit.

Baqir ka përsëritur se ka gjithashtu shumë kompani në vështirësi të kontrolluara nga shteti në këto vende që do të kenë nevojë për ndihmë si rezultat.

Ai është ndër ata që thonë se procesi i ristrukturimit të borxhit është i prishur, kryesisht për shkak se ai ishte projektuar kryesisht për një epokë të shkuar, kur kreditorët ishin kryesisht vendet perëndimore dhe bankat perëndimore.

Dekada më parë, Klubi i Parisit u formua për të bashkërenduar ndërmjet kreditorëve të qeverisë, ndërsa bankierët formuan Klubin e Londrës për të ristrukturuar borxhet e tyre.

Qeveritë perëndimore e drejtuan procesin dhe herë pas here u mbështetën te bankat për të pranuar zgjidhje të dhimbshme. Ishte kryesisht i improvizuar dhe shpesh i ngadalshëm, por më së shumti funksiononte.

Por rënia e huadhënies bankare dhe rritja e tregut të obligacioneve i tronditën gjërat në valën e mospagimeve të sovranëve që nisën në fillim të viteve 1990.

Koordinimi i kreditorëve u bë më i ndërlikuar me pretendimet e panumërta të zotëruesve të obligacioneve në mbarë botën, në vend të vetëm një grushti bankash.

Mospagimi i Argjentinës për obligacionet prej 80 miliardë dollarësh në vitin 2001 çoi në vite luftimesh midis Buenos Aires dhe investitorëve si Elliott, i cili refuzoi të pranonte kushtet e rënë dakord nga kreditorët e tjerë.

Në një moment, fondi mbrojtës kapi një anije detare argjentinase kur ajo u ankorua në Gana. Reputacioni i saj u bë i tillë që mbajtësit e obligacioneve ndonjëherë thërrisnin thjesht spektrin e Elliott-it për të trembur vendet që mendonin për një falimentim, ndërsa politikëbërësit e përdornin atë si provë të dobësive të sistemit të ristrukturimit të borxhit sovran.

Kurse FMN-ja u përgjigj duke u përpjekur të ngrejë një lloj gjykate falimentimi për vendet me gjyqtarë. Por mekanizmi i ristrukturimit të borxhit sovran u themelua pasi tërhoqi pak mbështetje nga aksionerët më të mëdhenj të FMN-së.

SHBA-të, në vend të kësaj, mbrojtën futjen e “klauzolave të veprimit kolektiv” në obligacione, të cilat detyrojnë kreditorët e pabindur të pranojnë një marrëveshje ristrukturimi të bërë nga shumica.

Megjithatë, shumë obligacioneve ende u mungojnë këto klauzola.

Ato mund të ndihmojnë në lehtësimin e një marrëveshjeje ristrukturimi vetëm pasi të arrihet.

Shumë ekspertë theksojnë se nuk bëjnë asgjë për të zgjidhur problemin më të madh themelor: vendet janë shumë të ngadalta për të kërkuar një ristrukturim të borxhit pasi janë të kujdesshëm ndaj një procesi të çrregullt me potencialin e përkeqësimit të një krize ekonomike dhe poshtërimit të pashmangshëm politik të dështimit.

Kur më në fund detyrohen në një ristrukturim të borxhit, lehtësimi financiar që sigurojnë vendet është shpesh shumë i vogël për të siguruar një rritje të qëndrueshme.

Ky proces me të meta tani është komplikuar më tej. Disa thonë se është shkatërruar nga programi i madh i kreditimit të Kinës në të gjithë botën në zhvillim gjatë dekadës së fundit. Shumë nga këto kredi janë të errëta në madhësi, kushte, natyrë dhe ndonjëherë edhe ekzistencë.

Madhësia e përgjithshme e programeve të huadhënies është e vështirë të gjykohet, duke pasur parasysh se Kina nuk e raporton pjesën më të madhe të saj te FMN, OECD ose Banka për Zgjidhjet Ndërkombëtare.

Por AidData, një institut zhvillimi i bazuar në Institutin Global të Kërkimeve të William & Mary, vlerëson se kreditë arrijnë në rreth 843 miliardë dollarë.

Kina nuk është anëtare e Klubit të Parisit dhe në shumicën e rasteve huatë jepen nga bankat e saj të panumërta shtetërore ose thjesht të kontrolluara nga shteti, duke i ngatërruar gjërat më tej.

Jeta në parazgjedhje

Zambia është një shembull kryesor.

Nga afërsisht 20 miliardë dollarë të borxhit të jashtëm që FMN-ja numëroi kur formoi programin në vitin 2022, 2.7 miliardë dollarë u dhanë hua nga bankat ndërkombëtare të zhvillimit, 1.3 miliardë dollarë vijnë nga qeveri të ndryshme perëndimore, kreditë bankare arrijnë në 1.6 miliardë dollarë, obligacionet lokale të shprehura në kwacha të mbajtura nga jorezidentët janë 3.3 miliardë dollarë dhe obligacionet ndërkombëtare në dollarë përbëjnë 3.3 miliardë dollarë.

Por pjesa më e madhe është gati 6 miliardë dollarë borxh ndaj Kinës.

FMN-ja ka arritur një marrëveshje mbështetjeje me Zambia-n, e cila është e kushtëzuar me atë që barra e saj e borxhit të bëhet e qëndrueshme.

Zotëruesit e tjerë të obligacioneve nuk duan lehtësim që ata ofrojnë për të shkuar thjesht drejt shlyerjes së Kinës. Ekspertët thonë se Pekini duket se nuk dëshiron që asgjë që ofron të shkojë drejt përmirësimit të rimëkëmbjes së kreditorëve privatë, duke çuar në ngërç.

Ndërkohë, Zambia thotë se ka akumuluar rreth 1.2 miliardë dollarë detyrime të prapambetura që nga mospagimi i saj. Duke përfshirë pagesat e munguara për kontraktorë të ndryshëm qeveritarë, FMN ka vlerësuar se detyrimet e prapambetura janë në të vërtetë gati 3 miliardë dollarë.

Duke theksuar se si Kina gjithashtu duket se po i shfrytëzon këto situata për të minuar arkitekturën financiare globale të projektuar nga Perëndimi, në janar u bëri thirrje organizatave ndërkombëtare si FMN dhe Banka Botërore të marrin pjesë në ristrukturimin e borxhit.

Kjo do të përmbyste një gjysmë shekulli të konventës se këto organizata janë kreditorë “super të lartë” të përjashtuar nga ristrukturimet e borxhit, pasi pjesëmarrja do të rrezikonte aftësinë e tyre për t’u dhënë hua vendeve të tjera.

Se çfarë të bëhet me kreditë kineze të Zambia-s mbetet çështja më e mprehtë dhe është rritur në nivelet më të larta në Washington dhe Pekin.

Përjashtimi i Kinës?

Në pjesën më të madhe, ekspertët thonë se Kina duket kryesisht e kënaqur me kthimin e borxheve të saj në vend që t’i ristrukturojë ato, duke dhënë kredi të reja për të siguruar që bankat e saj vendase mund të shlyhen plotësisht.

Por preferon të veprojë vetëm, me ritmin e vet dhe nuk ndjen nevojë për transparencë.

Reformat e paplota financiare të brendshme e kanë bërë gjithashtu më të vështirë ofrimin e lehtësimit të borxhit për kreditorët jashtë shtetit, ndërkohë që disa banka kineze po luftojnë gjithashtu me goditje të mëdha nga sektori i vyshkur i pasurive të paluajtshme të vendit.

Ka pak zgjidhje që qarkullojnë. FMN-ja në shkurt njoftoi një Tryezë të Rrumbullakët të re Globale të Borxhit Sovran për të bashkuar gamën e plotë të kreditorëve dhe debitorëve dhe shpresojmë të gjejë mënyra për të lehtësuar procesin e zgjidhjes së borxhit.

Është një nismë për të cilën pak ekspertë kanë shumë shpresë. Por shumica presin që harresa e borxhit të jetë rezultati më i mundshëm për shumë vende.

Marrë nga “Financial Times”, përshtatur për “Albanian Post”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com