Politika holandeze pas Mark Rutte-s

Ka 20 parti dhe ligjvënës të pavarur në parlamentin holandez.

Dhe Mark Rutte, në një moment gjatë 13 viteve të fundit, ka qeverisur me thuajse gjysmën e tyre.

Por ngjitësi që mbajti të bashkuar politikën e fragmentuar të vendit është zhdukur.

Koalicioni i katërt i Rutte, i cili u shemb, do të jetë i fundit pasi ai njoftoi se do të largohej nga politika në zgjedhjet e ardhshme.

“Ai e teproi qëllimisht, shkatërroi kabinetin e tij dhe solli kaos absolut në vendin tonë”, ka thënë Sjoerd Sjoerdsma, një deputet i D66, një nga partitë e koalicionit që u kthye kundër Rutte, duke përshpejtuar rënien e tij.

Dorëheqja e kryeministrit më jetëgjatë të Holandës lë një boshllëk në politikën holandeze.

Pasardhësi i tij përballet me një sfidë të vështirë pasi presionet e shumta thyen modelin tradicional të konsensusit në vend.

Partia VVD e qendrës së djathtë të Rutte do të zgjedhë një lider të ri këtë javë, por asnjë nuk ka nivelin e popullaritetit që gëzonte dikur.

Rutte ka treguar besim të madh te Sophie Hermans, ish-ndihmësja e tij politike që aktualisht kryeson partinë dhe është deputete e zgjedhur.

Por Dilan Yeşilgöz-Zegerius, ministrja e Drejtësisë dhe Sigurisë me origjinë turke, fitoi më shumë vota personale në zgjedhjet e fundit të përgjithshme.

Vështirësia për të hyrë në vendin e Rutte do të jetë edhe fragmentimi politik në rritje: qeveritë e tij të para të koalicionit u formuan nga dy ose tre parti, por e fundit kishte katër partnerë – me sfidues gjithnjë e më të zhurmshëm dhe të fuqishëm nga jashtë.

VVD e Rutte vazhdon të jetë partia më popullore e vendit, por madhësia e saj është zvogëluar gjatë viteve në vetëm 34 nga 150 vende në Tweede Kamer, dhoma e ulët e parlamentit.

D66 dhe partia centriste e Unionit të Krishterë, e cila shkaktoi largimin e tij duke refuzuar të pranojë kërkesën e Rutte për të ashpërsuar politikën e imigracionit, mbajnë respektivisht vetëm 24 dhe pesë vende.

Pavarësisht nëse kryeministri i ardhshëm holandez del nga VVD ose nga një parti tjetër, çështjet sociale, ekonomike dhe mjedisore janë të shumta, pavarësisht përpjekjeve të Rutte për t’i trajtuar.

Holanda mbetet një nga vendet më të pasura në botë, por 18 milionë banorët e saj po përballen me recesionin e mundshëm, inflacionin e lartë dhe ndikimin e luftës në Ukrainë, duke pasur parasysh varësinë nga gazi.

Nevojat për strehim janë aq akute sa në Amsterdam disa studentë jetojnë në kontejnerë transporti të konvertuar dhe shumë të rritur janë të detyruar të jetojnë me prindërit e tyre.

Pasi Gjykata Supreme holandeze vendosi se vendi duhej të ulte nivelet e emetimeve të nitrateve ndotëse, qeveria u përpoq të zvogëlonte numrin e fermave, për të mundësuar zhvillimin e shtëpive dhe fabrikave.

Por kjo i vuri qytetet kundër fshatrave dhe shkaktoi protesta të dhunshme nga fermerët vitin e kaluar.

Sarah de Lange, profesoreshë e politikës në Universitetin e Amsterdamit, ka thënë se dorëheqja e Rutte “hap të drejtën e zgjedhjeve”.

“Historikisht, këto largime të një kryeministri të gjatë në Holandë kanë çuar gjithmonë në një ndryshim të madh në parlament për sa i përket vendeve dhe koalicioneve inovative qeveritare”, ka thënë ajo.

Rutte ka lëvizur në qendër që nga ardhja e parë në pushtet në vitin 2010, kur ai udhëhoqi VVD-në drejt fitores më të madhe.

Qeveria e tij e parë ishte një koalicion i pakicës me mbështetjen e partisë së ekstremit të djathtë anti-Islam Liria e Geert Wilders.

Pasi partitë dështuan për buxhetin në vitin 2012, ai u largua nga e majta dhe formoi një koalicion me partinë holandeze Laburiste, e cila zgjati mandatin e saj të plotë deri në vitin 2017.

Por rritja e populistëve të djathtë dhe të majtë, të ndihmuar nga sistemi holandez i përfaqësimit proporcional, nënkuptonte se ishte hera e fundit që vetëm dy parti mund të fitonin shumicën në dhomën e ulët.

Rutte u bashkua me Kristian Demokratët, Unionin e Krishterë dhe D66 për kabinetin e tij të ardhshëm, i cili dha dorëheqjen pas një skandali për përfitimet e fëmijëve në vitin 2021, por u reformua pas zgjedhjeve.

Partia Laburiste dhe të Gjelbërit, të cilët kanë përfunduar një aleancë elektorale, paraqitën një mocion mosbesimi ndaj qeverisë të hënën.

Çka u bë edhe shkak për dorëheqjen.

Në katër mandatet e tij, Rutte u bë kreu i dytë më i gjatë i qeverisë së BE-së pas Viktor Orbán të Hungarisë.

Atij iu desh të përballonte pasojat e rrëzimit të avionit MH17 në vitin 2014, kur rreth 193 qytetarë holandezë vdiqën pasi një avion i Malaysia Airlines u godit nga forcat e mbështetura nga Rusia, të cilët hodhën një raketë mbi Ukrainë.

Në fjalimin e tij të dorëheqjes, Rutte e cilësoi incidentin si sfidën e tij më të vështirë.

Ai mbajti një qëndrim të kursyer gjatë gjithë krizës së borxhit sovran të eurozonës, por hoqi rezistencën e zakonshme holandeze ndaj borxhit të përbashkët duke rënë dakord me programin e gjeneratës së ardhshme të BE-së prej 800 miliardë eurosh, i krijuar për të nxitur ekonominë pas pandemisë.

Rutte ishte një tregtar i natyrshëm, kanë thënë ata që kanë punuar me të.

Ai rrallë e humbiste qetësinë dhe mbante kontakte me publikun duke shkuar me biçikletë për në punë dhe duke dhënë mësim në një shkollë në Hagë çdo javë.

Rutte ka thënë se nuk ka ndonjë plan të fortë të menjëhershëm, por ka përjashtuar punën ndërkombëtare.

“Ai është një kafshë politike në zemër, nuk e shoh të bëjë asgjë tjetër”, ka thënë një prej atyre që e njohin.

Marrë nga “Financial Times”, përshtatur për “Albanian Post”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.