Për presidentin e Turqisë, Recep Tayyip Erdogan, zgjedhjet e muajit të ardhshëm kanë një rëndësi të madhe historike.
Përkojnë me 100-vjetorin e themelimit të Republikës laike të Mustafa Kemal Ataturkut dhe, nëse Erdogan fiton, ai do të fuqizohet edhe më shumë në peshën gjeostrategjike.
Frika në Perëndim është se ai do ta shohë këtë si momentin e tij për të shtyrë drejt një modeli gjithnjë e më konservator fetar, i karakterizuar nga konfrontimi rajonal, me fuqi më të mëdha politike të përqendruara rreth tij.
Zgjedhjet do të ndikojnë shumë në sigurinë e Evropës dhe Lindjes së Mesme.
Kush zgjidhet duhet të përcaktojë: rolin e Turqisë në aleancën e NATO-s, marrëdhëniet e saj me SHBA-të, BE-në dhe Rusinë.
Po ashtu kemi politikën e migracionit, roli i Ankarasë në luftën në Ukrainë dhe si do trajtohen tensionet në Mesdheun Lindor.
Votimi i 14 majit pritet të jetë gara më e diskutueshme në sundimin 20-vjeçar të Erdoganit – ndërsa vendi po përballet me vite të keqmenaxhimit ekonomik dhe pasojat nga një tërmet shkatërrues.
Ai do të përballet një opozitë e rreshtuar pas Kemal Kılıçdaroglu, me nofkën “Gandhi turk”, i cili po premton ndryshime të mëdha.
Sondazhet sugjerojnë se Kılıçdaroglu ka arritur një epërsi, por Erdogan është një fushatë e ngurtë zgjedhore, me fuqinë e plotë të shtetit dhe institucioneve të tij në shpinë.
Bisedimet për anëtarësim në BE
Opozita e Turqisë është e bindur se mund të shkrijë bisedimet e pranimit në Bashkimin Evropian – në ngecje që nga viti 2018 për shkak të kthimit demokratik të vendit – duke futur reforma liberalizuese në drejtim të sundimit të ligjit, lirive të medias dhe depolitizimit të gjyqësorit.
Kampi i opozitës premton gjithashtu se do të zbatojë vendimet e Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut që bëjnë thirrje për lirimin e dy prej kundërshtarëve më të njohur të burgosur të Erdoganit: bashkëdrejtuesin e Partisë Demokratike Popullore pro-kurde, Selahattin Demirtaş, dhe mbrojtësin e të drejtave të njeriut Osman Kavala.
Megjithatë, edhe nën një administratë të re, detyra e rihapjes së bisedimeve për pranimin e Turqisë në BE është e ndërlikuar.
“Ndjenja anti-perëndimore në Turqi është shumë e fortë në të gjithë spektrin politik”, argumentoi Wolfango Piccoli, bashkëthemelues i kompanisë së analizës së rrezikut Teneo.
Evropa gjithashtu duket e papërgatitur për të trajtuar një Turqi të re, me një grup vendesh – më së shumti Franca dhe Austria – që janë veçanërisht kundër idesë së rindezjes së lidhjeve.
“Natyrisht, erozioni i besimit ka qenë i ndërsjellë”, tha ish-diplomati turk Sinan Ülgen, një bashkëpunëtor i lartë në institutin e mendimit Carnegie Europe.
NATO dhe SHBA
Pasi fillimisht vendosi një veto, Turqia më në fund i dha dritën jeshile anëtarësimit të Finlandës në NATO më 30 mars.
Por opozita gjithashtu premton të shkojë më tej dhe t’i japë fund vetos turke ndaj Suedisë, duke thënë se kjo do të jetë e mundur nga mbledhja vjetore e aleancës më 11 korrik.
“Nëse i bartni problemet tuaja dypalëshe në një organizatë shumëpalëshe, siç është NATO, atëherë ju po krijojnë një lloj polarizimi me të gjithë anëtarët e tjerë të NATO-s me vendin tuaj”, u tha nga opozita.
Një Erdogan i rizgjedhur mund të ndihet gjithashtu mjaft i fuqizuar për të lejuar Suedinë të hyjë, argumentojnë shumë të brendshëm.
Aleatët e NATO-s, në fund të fundit, luajtën një rol të rëndësishëm në ndihmën për tërmetet.
Zëdhënësi i presidentit turk, İbrahim Kalın thotë se dera nuk është e mbyllur për Suedinë, por këmbëngul se përgjegjësia është e Stokholmit për të përcaktuar se si do të vazhdojnë gjërat.
Marrëdhëniet ushtarake të Turqisë me SHBA-të u përkeqësuan ndjeshëm në vitin 2019 kur Ankaraja bleu sistemin raketor S-400 të prodhuar nga Rusia, një lëvizje që SHBA-të thanë se do të vinte në rrezik avionët e NATO-s që fluturonin mbi Turqinë.
Si kundërpërgjigje, SHBA-të e përjashtuan Ankaranë nga programi i avionëve luftarakë F-35 dhe vendosi sanksione ndaj industrisë turke të mbrojtjes.
Një takim në fund të marsit midis Kılıçdaroglu dhe ambasadorit të SHBA-ve në Ankara Jeff Flake zemëroi Erdoganin, i cili e pa atë si një ndërhyrje në zgjedhje dhe u zotua t’i “mbyllte derën” të dërguarit të SHBA-ve.
“Ne duhet t’i japim një mësim Shteteve të Bashkuara në këto zgjedhje”, u tha presidenti i zemëruar votuesve.
Rusia dhe lufta në Ukrainë
Pas pushtimit rus të Ukrainës, Turqia u paraqit si ndërmjetëse.
Ajo vazhdon të furnizojë Ukrainën me armë – kryesisht drone Bayraktar, ndërkohë që refuzon të sanksionojë Rusinë.
Ajo gjithashtu ka ndërmjetësuar një marrëveshje të OKB-së që lejon eksportet e grurit ukrainas të kalojnë përmes Detit të Zi të bllokuar.
Duke nënvizuar aktin e tij strategjik mbi Rusinë, pasi ndezi dritën jeshile për pranimin e Finlandës në NATO dhe duke lënë të kuptohet se Suedia gjithashtu mund të pasojë, Erdogan tani po sugjeron se Turqia mund të jetë anëtarja e parë e NATO-s që do të presë Presidentin rus Vladimir Putin.
“Ndoshta ka një mundësi që Putini mund të udhëtojë në Turqi më 27 prill për inaugurimin e reaktorit të parë të energjisë bërthamore të vendit të ndërtuar nga kompania shtetërore ruse e energjisë bërthamore Rosatom”, tha ai.
Ndërkohë opozita thotë se nën udhëheqjen e Kılıçdaroglu, Turqia do të ishte e gatshme të vazhdojë të veprojë si ndërmjetëse dhe të zgjasë marrëveshjen e grurit, por do të vendosë më shumë theks në statusin e Ankarasë si anëtare e NATO-s.
Siria dhe emigrimi
Roli i Turqisë në Siri varet shumë nga mënyra se si ajo mund të trajtojë çështjen e sirianëve që jetojnë në Turqi, thotë opozita.
Turqia pret rreth 4 milionë sirianë dhe shumë turq, duke luftuar një krizë të madhe të kostos së jetesës, po bëhen gjithnjë e më armiqësore.
Kılıçdaroglu është zotuar të krijojë mundësi dhe kushte për kthimin vullnetar të sirianëve.
Erdogan po përpiqet gjithashtu të krijojë një afrim me Sirinë, por presidenti sirian Bashar al-Assad thotë se ai do të takohet me presidentin turk vetëm kur Ankaraja të jetë gati të tërheqë plotësisht ushtrinë e saj nga Siria veriore.
“Një qeveri e re turke do të jetë më e etur për të shtrënguar duart në thelb me Assadin”, tha Ülgen.
Greqia dhe Mesdheu Lindor
Turqia ka rritur retorikën e saj agresive kundër Greqisë muajt e fundit, me Erdoganin që madje paralajmëroi se një raketë mund të godasë Athinën.
Por reagimi i menjëhershëm i qeverisë greke dhe komunitetit grek ndaj tërmeteve shkatërruese të fundit në Turqi dhe një vizitë e ministrit të Jashtëm grek, Nikos Dendias, krijuan një sfond të ri për marrëdhëniet dypalëshe.
Dendias, së bashku me homologun e tij turk Mevlut Çavusoglu, njoftuan se Turqia do të votojë për Greqinë në fushatën e saj për një vend jo të përhershëm në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara për 2025-26 dhe se Greqia do të mbështesë kandidaturën turke për Sekretariatin e Përgjithshëm të Kombeve të Bashkuara.
Në një tjetër shenjë afrimi, ministri grek i Mbrojtjes Nikos Panagiotopoulos dhe ministri i Migracionit Notis Mitarachi vizituan Turqinë me ministrin turk të Mbrojtjes Hulusi Akar duke thënë se ai shpresonte që Mesdheu dhe Egje të ishin një “det miqësie” midis dy vendeve.
Akar tha se ai priste një moratorium me Greqinë në stërvitjet ushtarake dhe ajrore në Detin Egje midis 15 qershorit dhe 15 shtatorit.
Për sa i përket Qipros, është e rëndësishme që Athina dhe Ankaraja të mos ndërhyjnë në politikën e brendshme të Qipros dhe “dy popujve në ishull duhet t’u jepet një mundësi për të parë problemet e tyre në mënyrë dypalëshe”.
Megjithatë, analistët argumentojnë se Greqia, Qiproja dhe Mesdheu Lindor janë thelbësore për politikën e jashtme të Turqisë dhe nuk do të ndryshojë shumë me një qeveri tjetër.
Marrë nga “Politico”, përshtatur për Albanian Post
Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.
/Albanianpost.com
