Si ndikojnë fontet në të mësuarit dhe kujtesën

Sa herë që lexoni një tekst të caktuar, truri juaj përpunon stimujt vizualë për të krijuar kuptim dhe për të kuptuar përmbajtjen. Me shumë mundësi, ju nuk i kushtoni shumë vëmendje mënyrës së paraqitjes së informacionit në material – veçanërisht zgjedhja e shkronjave – sepse objektivi juaj kryesor është leximi i të kuptuarit dhe jo estetika.

Edhe pse tipografia anashkalohet nga shumica e njerëzve (duke përjashtuar entuziastët e dizajnit), është vendimtare në bërjen e teksteve të lexueshme dhe tërheqëse për audiencën. Përtej aspektit vizual, hulumtimet tregojnë se fontet luajnë një rol të rëndësishëm në proceset njohëse që shfaqen gjatë leximit. Ndikimi i një fonti në mënyrën se si mësoni dhe ruani informacionin mund të jetë e vështirë të vërehet me vetëdije, por truri juaj sigurisht që është i rregulluar.

Vështirësi e dëshirueshme

Sipas disa studimeve, shkronja të vështira për t’u lexuar si “Bodoni”, “Comic Sans”, “Haettenschweiler” ose “Monotype Corsiva” janë më të mira për ruajtjen e informacionit në krahasim me fontet si “Arial” ose “Times New Roman”.

Pjesëmarrësit kujtuan më shumë informacion nga materiali që lexuan kur u prezantua me një font që ishte i vështirë për t’u lexuar, sipas një studimi të vitit 2010 të botuar në “Proceedings of the Annual Meeting of the Cognitive Science Society”.

Për më tepër, një studim i vitit 2013 në Journal of Education Research zbuloi se ky përfitim vlen edhe për studentët me disleksi. Kjo mund të duket kundër-intuitive, por në realitet, rritja e kërkesës për përpunim mendor mund të nxisë vëmendje më të mirë ndaj detyrës aktuale dhe të përmirësojë aftësinë e lexuesit për të mbajtur informacionin.

“Vështirësia mund të funksionojë si një sinjal alarmi, duke i dhënë lexuesit një ndjenjë se detyra është sfiduese dhe do të kërkojë përpjekje mendore. Kjo e bën lexuesin të përqëndrohet vërtet në materialin – në krahasim me kalimin nëpër të – dhe se përpunimi i thellë shtesë na ndihmon të mësojmë më mirë materialin”, thotë Daniel Oppenheimer, një profesor i psikologjisë në Universitetin Carnegie Mellon dhe një nga autorët e studimit të vitit 2010. Për më tepër, ngadalësimi i shpejtësisë së leximit për t’u marrë me mosfunksionimin gjithashtu mund të rrisë gjasat e zbulimit të gabimeve në një tekst.

Fonte të vështira për t’u lexuar, të cilat e bëjnë më të vështirë të angazhohen me një material, por në të vërtetë nuk e shpërqendrojnë lexuesin, prandaj krijojnë “vështirësi të dëshirueshme”-ngarkesat njohëse që rezultojnë mund të përmirësojnë performancën sepse kërkojnë më shumë përpjekje mendore.

Meqenëse mosfunksionimi i shkronjave mund të përfitojë ruajtjen e informacionit, një ekip projektuesish dhe shkencëtarësh të sjelljes nga Universiteti RMIT krijuan Sans Forgetica, një font i vështirë për t’u lexuar, i krijuar posaçërisht për të thirrur përpunim më të thellë. Ajo ka një dizajn atipik të anuar nga mbrapa dhe shkronja të kapura që nxisin trurin të plotësojë shkronjat.

Koncepti i vështirësisë së dëshiruar ishte parimi që qëndron pas Sans Forgetica: forma e shkronjave të saj është thjesht aq jokonvencionale sa të jetë e dukshme dhe të nxisë kujtesën, por jo aq e palexueshme sa të konsiderohet e pakuptueshme, thotë Stephen Banham, një pedagog i tipografisë në Universitetin RMIT në Melburn, Australia që ndihmoi në krijimin e fontit.

Sans Forgetica u lirua në vitin 2018 për t’i ndihmuar studentët të kujtojnë përgjigje, fraza ose kërkesa të shkurtra. “Ne i lexojmë fjalët duke njohur skicën e tij dhe jo shkronjë për shkronjë, kështu që kjo duhet të respektohet në cilësimet më të gjata të tekstit. Truri ynë thjesht e krahason atë formë me kujtesën tonë se si duhet të duket ajo fjalë”, thotë Banham.

Zbatimi i vështirësisë së dëshiruar në shkronja mund të jetë ideale për pjesë të vogla informacioni siç janë fjalët kyçe, frazat ose fjalitë e vetme – duke e bërë atë të përshtatshme për reklama ose tituj – por jo për tekste më të gjata, vëren ai.

Nëse një font është i vështirë për t’u lexuar sepse një individ është i panjohur me të, atëherë praktika e mjaftueshme do ta bënte më të lehtë leximin dhe nuk do të kishte më një efekt të tillë, thotë Oppenheimer. Sidoqoftë, vitet e fundit, disa studiues kanë nxjerrë në pah mospërputhjet kur bëhet fjalë për shkronjat e ndryshme dhe ndikimet në të mësuar. Disa studime që u përpoqën të përsërisin përfitimet e shkronjave të vështira për t’u lexuar zbuluan se ato mund të kenë efekt zero (ose edhe një dëm të dëmshëm) në të mësuar. Sans Forgetica gjithashtu ka marrë kritika për mungesën e provave empirike prapa saj.

Në përgjithësi, këto rezultate të përziera kërkojnë kërkime të mëtejshme në marrëdhënien midis mosfunksionimit të shkronjave dhe kujtesës. Dhe duke shqyrtuar se si karakteristikat e tjera të tipit ndihmojnë në ruajtjen e informacionit, ne mund të fitojmë një kuptim më të thellë të efekteve më të gjera të shkronjave të ndryshme.

Ndikimet e karakteristikave të fontit

Karakteristikat e shkronjave të tilla si stili, madhësia dhe ngjyra luajnë një rol në ruajtjen ose kujtimin e informacionit, gjithashtu, sepse dizajni i shkronjave është jetik për njohjen – ose pa njohjen – me një fjalë të caktuar, thotë Banham. Eksperimentet kanë demonstruar një marrëdhënie në formë U midis madhësisë së shkronjave dhe kujtesës: artikujt e mëdhenj të fontit mund të parashikojnë kujtim më të lartë pavarësisht nga stili i shkronjave, por madhësitë shumë të vogla të shkronjave gjithashtu mund të paraqesin një vështirësi të dëshirueshme.

Sidoqoftë, tekstet me madhësi shkronjash të vështira për t’u lexuar (ose kontrast sfidues ngjyrash) mund të përbëjnë më shumë një çështje lexueshmërie sesa një lexueshmëri. Edhe pse të dy janë të përfshirë në qartësinë vizuale të një teksti të caktuar, lexueshmëria lidhet me lehtësinë e të kuptuarit ose leximit të fjalëve dhe fjalive, ndërsa lexueshmëria i referohet aftësisë për të bërë dallimin midis personazheve.

Metoda specifike e një dokumenti për formatimin e informacionit gjithashtu ka një ndikim. Përdorimi i stileve të shkronjave si të theksuara ose të pjerrëta për të treguar rëndësinë në një tekst të caktuar mund të përmirësojë ruajtjen sepse njerëzit janë më të aftë të mbajnë mend informacionin që i konsiderojnë të rëndësishëm, thotë Oppenheimer. Studiuesit zbuluan se teksti i theksuar ka një kujtesë më të lartë se teksti në stile të pjerrëta ose të rregullta, pavarësisht nga madhësia e shkronjave. Sidoqoftë, nëse një dokument i tërë është i guximshëm, theksi humbet dhe lexuesit nuk mund të dallojnë më pasazhe vitale.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.