Pse më 25 prill festohet Çlirimi i Italisë

Më 25 prill, Italia feston Ditën e Çlirimit nga Nazifashizmi.

Pushtimi gjerman dhe fashist në Itali nuk mbaroi në një ditë të vetme, por 25 prilli konsiderohet një datë simbolike sepse në vitin 1945 përkoi me fillimin e tërheqjes nga qytetet e ushtarëve të Gjermanisë naziste dhe atyre fashiste të republikës Salò të Torinos dhe Milanos, pasi popullsia ishte rebeluar dhe partizanët kishin organizuar një plan të koordinuar për të rimarrë kontrollin e qyteteve.

Vendimi për të zgjedhur 25 prillin si “Ditën e Çlirimit” (ose si “përvjetorin e Çlirimit të Italisë”) u mor më 22 prill 1946, kur qeveria e përkohshme italiane – e para e udhëhequr nga Alcide De Gasperi dhe e fundit e Mbretëria e Italisë – themeluar me një dekret që 25 prilli të jetë “festë kombëtare”.

Data u caktua përfundimisht me ligjin nr. 269 ​​të majit 1949, paraqitur nga De Gasperi në Senat në shtator 1948.

Që atëherë, 25 prilli ka qenë një festë publike, si të dielave, 1 majit, dita e Krishtlindjes dhe dita e Republikës, e cila bie më 2 qershor.

Megjithatë, lufta në Itali nuk mbaroi më 25 prill 1945: vazhdoi edhe disa ditë, deri në fillim të majit.

Vende të tjera evropiane gjithashtu kujtojnë fundin e pushtimit të huaj gjatë Luftës së Dytë Botërore, por në data të ndryshme: Holanda dhe Danimarka e festojnë atë më 5 maj, Norvegjia më 8 maj, Rumania më 23 gusht.

Edhe në Etiopi Dita e Çlirimit festohet më 5 maj, por në këtë rast për të kujtuar fundin e pushtimit italian, i cili ndodhi në vitin 1941.

Çfarë ndodhi para 25 prillit

Në muajt e parë të vitit 1945 kishte disa dhjetëra mijëra njerëz, kryesisht partizanë, që luftonin kundër pushtimit gjerman dhe republikës së Salo’s në veri të Italisë, me një organizim të matur ushtarak.

Në jug të luginës së Po’s në mars 1945 kishte shumë ushtarë okupues që përpiqeshin t’i rezistonin ofensivës përfundimtare të aleatëve, e cila u intensifikua nga 9 prilli (në një zonë në lindje të Bologna-s) përgjatë një fronti pak a shumë paralel në Via Emilia.

Ofensiva ishte menjëherë e suksesshme, si për epërsinë e njerëzve dhe mjeteve të sulmuesve, ashtu edhe për ndjenjën e përgjithshme të mosbesimit dhe pashmangshmërisë së disfatës që ishte përhapur në mesin e ushtarëve gjermanë dhe republikanëve, pavarësisht nga dëshirat e autoriteteve më të larta gjermane dhe fashiste për të vazhduar luftën deri në fund.

Më 10 prill Partia Komuniste u shpërndau të gjitha organizatave lokale me të cilat ishte në kontakt “Direktivën Nr. 16”, në të cilin thuhej se kishte ardhur koha për të “shpalosur sulmin përfundimtar”.

Gjashtë ditë më vonë, CLNAI (Comitato di Liberazione Nazionale Alta Italia, e cila përfshinte të gjitha lëvizjet italiane antifashiste dhe të rezistencës, nga komunistët te socialistët, te kristiandemokratët dhe aksionarët) lëshuan udhëzime të përgjithshme për kryengritje të ngjashme.

Partizanët organizuan dhe sulmuan qendrat urbane.

Bologna, për shembull, u sulmua nga partizanët më 19 prill dhe më në fund u çlirua me ndihmën e aleatëve dy ditë më vonë.

Më 24 prill 1945, aleatët kaluan Po-në dhe më 25 prill, ushtarët gjermanë dhe të republikës Salò filluan të tërhiqen nga Milano dhe Torino.

Në Milano, duke nisur nga mëngjesi i një dite më parë, ishte shpallur një grevë e përgjithshme, e paralajmëruar në radion “Milano Libera” nga Sandro Pertini, presidenti i ardhshëm i Republikës, më pas partizan dhe anëtar i Komitetit Nacionalçlirimtar (CLN).

Fabrikat ishin të pushtuara dhe të kthyera në garnizone dhe tipografia “Corriere della Sera” u përdor për të shtypur fletët e para që shpallnin fitoren.

Në mbrëmjen e 25 prillit, Benito Mussolini u largua nga Milano për të shkuar në drejtim të Como-s (më pas do të kapej nga partizanët dy ditë më vonë dhe do të vritej më 28 prill).

Partizanët vazhduan të mbërrinin në Milano midis 25 dhe 28 prillit, duke mposhtur rezistencën e mbetur dhe të kufizuar.

Më 28 prill në Milano u mbajt një demonstratë e madhe për të festuar çlirimin. Amerikanët mbërritën në qytet më 1 maj.

Gazetat italiane festuan 25 prillin 1945 si një ditë të rëndësishme në luftë: jo vetëm l’Unità dhe Il Popolo, gazetat zyrtare të Partisë Komuniste dhe Demokristiane që u botuan në pjesët e Italisë të çliruara tashmë disa kohë më parë, por edhe Corriere della Sera, e cila kishte qenë i afërt me regjimin gjatë periudhës fashiste.

Më 26 prill, Corriere doli me një lloj “botimi të vetëm” me ballinën “Il Nuovo Corriere”: drejtor i edicionit ishte Mario Borsa, një gazetar antifashist të cilit CLN-ja i besoi përkohësisht drejtimin e gazetës.

Vetëm titujt e faqes së parë të “La Stampa” të 26 prillit i injoruan plotësisht luftimet në veri të Italisë: në vend të kësaj ata flisnin për “rezistencën fanatike” të ushtarëve gjermanë në Gjermani, të cilët tani kontrollonin vetëm disa rrethe të Berlinit.

Marrë dhe përshtatur nga “Il Post” për Albanian Post

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.