Marrëveshja e re bërthamore e Iranit – pse Izraeli është kundër saj?

Irani dhe fuqitë botërore janë afër rikthimit te marrëveshja origjinale bërthamore e 2015-s, e njohur si Plani i Përbashkët Gjithëpërfshirës i Veprimit (JCPOA), me ndryshime të vogla që ende nuk janë bërë publike.

Ky lajm është konfirmuar nga e përditshmja izraelite “Haaretz”.

Marrëveshja origjinale ishte krijuar për të ndaluar projektin bërthamor iranian për 15 vjet deri në vitin 2030, megjithëse disa nga klauzolat e saj ishin planifikuar të përfundonin pas dy viteve të tjera.

Është e paqartë nëse marrëveshja e re do të përfshijë një afat kohor të rishikuar, apo nëse do të skadojë pas tetë vjetësh, si në kalendarin e marrëveshjes fillestare të kërkuar.

Të dielën e 20 shkurtit, kryeministri izraelit, Naftali Bennett, tha se, “marrëveshja e re duket të jetë më e shkurtër dhe më e dobët se ajo e mëparshme”.

Cilat janë kushtet e marrëveshjes origjinale?

Marrëveshja e 2015-s kufizoi pasurimin e uraniumit iranian në 3.67 për qind.

Pasurimi do të pushonte tërësisht dhe Irani do të reduktonte numrin e centrifugave me rreth dy të tretat.

Iranit iu lejua të mbante vetëm 300 kilogramë uranium, një pjesë e 12 tonëve që kishte përpara nënshkrimit të marrëveshjes origjinale.

Në këmbim, sanksionet e rënda që ishin vendosur ndaj Iranit do të pezulloheshin dhe 100 miliardë dollarë në fondet iraniane të mbajtura jashtë vendit u ngrinë.

Kur skadonte marrëveshja, Irani nuk do t’u nënshtrohej fare kufizimeve.

Çfarë është në marrëveshjen e rishikuar?

Irani dhe fuqitë botërore ende nuk i kanë zbuluar kushtet e marrëveshjes së rishikuar.

Megjithatë, agjencia e lajmeve “Reuters” javën e kaluar raportoi se cilat ishin disa nga dispozitat e tij.

Si fillim, iranianët do të pezullonin pasurimin e uraniumit mbi 5 për qind.

Më pas, rreth 7 miliardë dollarë në fondet iraniane të bllokuara në bankat e Koresë së Jugut nën sanksionet e SHBA-ve do të ishin të gatshme për përdorim dhe të burgosurit perëndimorë të mbajtur në Iran do të liroheshin.

Në hapat e parë

Izraeli ka pretenduar në muajt e fundit se Irani ka përfituar nga tërheqja e administratës Trump në 2018-ën nga marrëveshja JCPOA.

Kjo për të rritur pasurimin dhe për të përmirësuar ndjeshëm aftësitë e tij kërkimore dhe zhvillimore për ndërtimin e një arme bërthamore.

Irani thuhet se ka pasuruar uraniumin në 60 për qind në kundërshtim me marrëveshjen e vitit 2015.

Armët bërthamore kërkojnë pasurim në nivelin 90 për qind.

Marrëveshja e re pritet të lejojë Iranin të mbajë uraniumin e pasuruar në një nivel prej 3.67 për qind në një sasi që nuk kalon 300 kilogramë për 15 vjet.

Pse u vendos të kthehej në marrëveshjen fillestare?

Këshilltari i Sigurisë Kombëtare i SHBA-ve, Jake Sullivan, dy muaj më parë, në një intervistë me “Haaretz” tha se në kundërshtim me vlerësimin e Izraelit, administrata Biden po kërkonte të kthehej në marrëveshjen origjinale.

Ai iu përgjigj me gjakftohtësi mundësisë së një ndërmjetëse që përfshin vetëm çështjet për të cilat palët mund të bien dakord.

Personalisht, unë nuk jam një adhurues i madh i shprehjes “më pak për më pak”.

Pse zhvillimet më të fundit e kanë befasuar Izraelin?

Izraeli kishte thënë muajt e fundit se gjasat për një rikthim në marrëveshjen fillestare ishin të dobëta.

Në vend të ringjalljes së marrëveshjes së vitit 2015, supozimi i përhapur midis zyrtarëve izraelitë me njohuri për bisedimet ishte se palët arrinin një marrëveshje të përkohshme.

Në çdo rast, pohuan zyrtarët izraelitë, do të ishte e pamundur të rivendoseshin pikat kryesore të marrëveshjes së vitit 2015, pjesërisht sepse ata besonin se, në fillim të shkurtit, Irani do të kishte kaluar pragun teknologjik.

Ndërsa Izraeli mendonte se një marrëveshje e përkohshme do të ishte një alternativë e keqe, ai nuk e hodhi poshtë një të tillë, nëse do të vononte programin bërthamor iranian me dekada.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.