Pse Evropa e lejon Iranin dhe Rusinë të shpëtojnë gjithmonë pas vrasjeve?

Vitin e kaluar, konkretisht në muajin shtator, një azerbajxhanas me pasaportë ruse kaloi kufirin nga Qiproja veriore në Qipron jugore.

Me vete kishte një pistoletë, një grusht plumbash dhe një silenciator.

Kishte një mision, për të cilin prokurorët thonë se ishte të vriste pesë biznesmenë hebrenj, duke përfshirë një miliarder izraelit.

Por teksa po futej në makinën e marrë me qira, policia e rrethoi dhe plani dështoi.

Ky sulm ishte njëri nga të shumtët që kanë ndodhur në Evropë vitet e fundit, ku disa kanë qenë të suksesshëm e disa të tjerë jo.

Operacionet ishin gjerësisht të ngjashme në konceptim, zakonisht duke u mbështetur në armët lokale me qira.

Lidhja e rëndësishme me të gjitha sulmet, sipas zyrtarëve të inteligjencës është porositja nga i njëjti kontraktor: Republika Islamike e Iranit.

Në Qipro, autoritetet besojnë se Irani – i cili fajëson Izraelin për një seri vrasjesh të specialistëve bërthamorë që punojnë në programin bërthamor iranian – po përpiqej të sinjalizonte se mund të sulmonte atje ku Izraeli e pret më pak.

“Ky është një regjim që e mbështet sundimin e tij në frikësimin dhe dhunën”, tha David Barnea, kreu i agjencisë së inteligjencës izraelite Mossad.

Sipas tij këto nuk janë vrasje spontane, por një “terrorizëm i planifikuar, sistematik dhe shtetëror”.

Ai nuk përmendi një detaj të rëndësishëm: kjo po funksionon.

Suksesi ka ardhur pari Evropa – terreni për shumicën e operacioneve iraniane në vitet e fundit – ka pasur frikë nga Teherani.

Që nga viti 2015, Irani ka kryer mbi 10 operacione në Evropë, duke vrarë të paktën tre persona dhe duke rrëmbyer disa të tjerë.

Metoda e zgjidhjes së parë

Vrasja ka qenë mjeti më i përdorur politik që në kohën kur Brutus dhe bashkëpunëtorët e tij goditën me thikë Jul Cezarin në mënyrë të përsëritur.

Ka një ndryshim thelbësor midis Perëndimit dhe shteteve autoritare.

Në Perëndim, vrasja mbetet mjeti i fundit (mendoni Osama bin Laden), në shtetet autoritare, është i pari.

Për shtetet autoritare edhe nëse komplotet e vrasjeve pengohen, regjimet ende fitojnë duke futur frikë në zemrat dhe mendjet e armiqve të tyre.

Gjatë disa muajve të vitit të kaluar, Irani ndërmori një mori sulmesh nga Amerika Latine në Afrikë.

Në Kolumbi, policia arrestoi dy burra në Bogota me dyshimin se ata po komplotonin të vrisnin një grup amerikanësh dhe një ish-oficer të inteligjencës izraelite për 100 mijë dollarë.

Kjo, një skenë e ngjashme me atë që u zhvillua në Afrikë, pasi autoritetet në Tanzani, Gana dhe Senegal arrestuan pesë burra me dyshimin se po planifikonin sulme ndaj objektivave izraelite, duke përfshirë turistë në safari.

Në shkurt të këtij viti, policia turke ndërpreu një komplot të ndërlikuar iranian për të vrarë një turko-izraelit 75-vjeçar, i cili zotëron një kompani lokale të hapësirës ajrore.

Në nëntor, autoritetet në Gjeorgji thanë se prishën një plan të krijuar nga Forcat Quds të Iranit për të vrarë një biznesmen 62-vjeçar izraelito-gjeorgjian në Tbilisi.

Pavarësisht nëse operacione të tilla kanë sukses apo jo, vendet që qëndrojnë pas tyre mund të jenë të sigurta për një gjë: nuk do të detyrohen të paguajnë për përpjekjet.

Gjatë viteve, regjimet ruse dhe iraniane kanë eliminuar disidentë të panumërt, tradhtarë dhe armiq të tjerë (të vërtetë dhe të perceptuar) në rrugët e Parisit, Berlinit dhe madje edhe të Washingtonit, shpesh në mes të ditës.

Të tjerët janë rrëmbyer në heshtje dhe janë dërguar në shtëpi, ku u përballën me gjyqe të rreme dhe më pas u varën për tradhti.

Ndërkohë që nuk ka mungesë kritikash në Perëndim pas këtyre krimeve, rrallëherë ka pasoja reale.

Ndryshe nga SHBA dhe Izraeli, të cilët kanë mbajtur një qëndrim të ashpër ndaj Iranit që kur mullahët erdhën në pushtet në vitin 1979, Evropa ka qenë më e hapur ndaj regjimit.

Shumë zyrtarë të BE-së nuk e fshehin zemërimin e tyre me qëndrimin e vijës së ashpër të Amerikës ndaj Iranit.

“Irani dëshiron të fshijë Izraelin, asgjë e re për këtë”, tha shefi i politikës së jashtme të BE-së, Josep Borrell, në vitin 2019, kur ai ishte ende ministër i Jashtëm spanjoll.

Historia e atentateve

Nuk ka gjithashtu asgjë të re në lidhje me dashurinë e Iranit për vrasjen.

Në të vërtetë, shumë studiues e gjurmojnë fjalën “vrasës” tek Hasan-i Sabbah, një misionar pers i shekullit të XII-të që themeloi “Urdhrin e Vrasësve”, një forcë brutale e njohur për eliminimin e qetë të kundërshtarëve.

Shpirti i Hasanit jetoi në Ajatollah Ruhollah Khomeini, kleriku i vijës së ashpër që udhëhoqi revolucionin islamik të Iranit dhe mori pushtetin në vitin 1979.

Një nga viktimat e tij të para si udhëheqës suprem ishte Shahriar Shafiq, një ish-kapiten në marinën iraniane dhe nipi i të mërguarit të vendit shah.

Ai u qëllua dy herë në kokë në dhjetor 1979 nga një person i armatosur i maskuar jashtë shtëpisë së nënës së tij në Paris.

Në vitet që pasuan, skuadrat iraniane të vdekjes nxorën anëtarë dhe mbështetës të shahut dhe kundërshtarë të tjerë në të gjithë Evropën, nga Franca në Suedi, Gjermani, Zvicër dhe Austri.

Në shumicën e rasteve, fajtorët nuk u kapën kurrë.

Në vitin 1989, për shembull, Abdul Rahman Ghassemlou, një udhëheqës i pakicës kurde të Iranit që mbështeti autonominë për popullin e tij, u qëllua së bashku me dy bashkëpunëtorë nga vrasësit iranianë në një apartament në Vjenë.

Personat e armatosur u strehuan në ambasadën iraniane.

Ata u lejuan të largoheshin nga Austria pasi ambasadori i Iranit në Vjenë i la të kuptohet qeverisë se austriakët në vendin e tij mund të ishin në rrezik nëse vrasësit arrestoheshin.

Fereydoun Farrokhzad, për shembull, një yll disident iranian i muzikës pop, i cili u internua në Gjermani, u vra në shtëpinë e tij në Bon në vitin 1992.

Vrasësit i prenë organet gjenitale, gjuhën dhe kokën.

Atëherë, ashtu si tani, arsyetimi i diktaturës për vrasje të tilla ka qenë mbrojtja e vetvetes.

Duke pasur parasysh afërsinë e Evropës me Iranin, praninë e shumë të mërguarve iranianë atje dhe pikëpamjen shpesh madhështore të disa qeverive të BE-së ndaj Teheranit, Evropa është një terren natyror për terrorin e Republikës Islamike.

Shërbimi i inteligjencës së regjimit, i njohur si MOIS, ka ndërtuar rrjete operacionale në të gjithë kontinentin të trajnuar për të rrëmbyer dhe vrarë me mjete të ndryshme.

Ndërsa protestat kundër regjimit kanë shpërthyer në Iran me rregullsi që nga viti 2009, ritmi i operacioneve të huaja që synojnë eliminimin e atyre që regjimi akuzon për nxitjen e trazirave është rritur.

Ndërsa disa nga atentatet në shkallë më të vogël – si goditja e vitit 2015 në Holandë në mërgimin iranian Mohammad-Reza Kolahi – kanë pasur sukses, operacionet më ambicioze të Teheranit kanë shkuar keq.

Shembulli më i spikatur përfshinte një komplot të vitit 2018 për të hedhur në erë takimin vjetor të Parisit të Këshillit Kombëtar të Rezistencës së Iranit, një aleancë e grupeve të mërgimit që kërkon të rrëzojë regjimin.

Midis atyre që morën pjesë në tubimin, i cili tërhoqi dhjetëra mijëra, ishte Rudy Giuliani, ish-kryebashkiaku i New Yorkut dhe avokati i Presidentit Donald Trump.

Pas një informacioni nga inteligjenca amerikane, autoritetet evropiane e prishën komplotin, duke arrestuar gjashtë persona, përfshirë një diplomat iranian me bazë në Vjenë

Bëhet fjalë për Assadollah Assadin, i cili u dënua për akuza terrori në Belgjikë vitin e kaluar dhe u dënua me 20 vjet burg.

Dënimi i diplomatit shënoi herën e parë që një operativ iranian ishte mbajtur përgjegjës për veprimet e tij nga një gjykatë evropiane që nga revolucioni islamik.

Por guximi i Belgjikës nuk zgjati shumë.

Në shkurt, Irani arrestoi punonjësin belg të ndihmës Olivier Vandecasteele me akuza të rreme për spiunazh dhe e vendosi në izolim në burgun famëkeq Evin në Teheran.

Pas raportimeve se shëndeti i Vandecasteele po përkeqësohej dhe lutjet publike nga familja e tij, qeveria belge – duke injoruar paralajmërimet nga Washingtoni dhe qeveritë e tjera  – u zbut dhe hodhi bazat për një shkëmbim të Assadi-t me Vandecasteele.

Megjithatë, rrëmuja rreth çështjes Assadi mund të shpjegojë pse shumica e operacioneve të fundit të Iranit janë kryer nga kriminelë të vegjël, të cilët zakonisht nuk e kanë idenë se për kë po punojnë.

Ekuipazhi në sulmin e vitit të kaluar në Qipro, për shembull, përfshinte disa djem pakistanezë.

Ndërsa kjo i jep Iranit një mohim të besueshëm nëse autorët kapen, ajo gjithashtu rrit gjasat që operacionet të dështojnë.

Inteligjenca iraniane ka pasur më shumë sukses në joshjen e disidentëve larg nga Evropa në vende të treta miqësore, ku ata arrestohen dhe më pas kthehen në Iran.

Kështu ndodhi me Ruhollah Zam, një gazetar kritik ndaj regjimit që kishte jetuar në Paris.

Rrethanat rreth rrëmbimit të tij mbeten të paqarta, por ajo që dihet është se dikush e bindi të udhëtonte në Irak në vitin 2019, ku u arrestua dhe u ekstradua në Iran.

Ai u dënua për agjitacion kundër regjimit dhe u var në dhjetor të vitit 2020.

Vrasjet e Kremlinit

Disa shpresojnë se zemërimi në rritje në shoqëritë perëndimore mbi shtypjen e Iranit ndaj protestuesve paqësorë mund të jetë shkëndija që e bind Evropën të bëhet e ashpër ndaj Iranit.

Por trajtimi i Evropës ndaj aktorit tjetër mashtrues të preferuar – Rusisë – sugjeron të kundërtën.

Shumë kohë përpara aneksimit të Krimesë nga Rusia, aq më pak luftës së saj gjithëpërfshirëse kundër Ukrainës, Moska, e ngjashme me Iranin, ndërmori një fushatë agresive kundër armiqve të saj jashtë vendit dhe bëri pak përpjekje për ta fshehur atë.

Viktima më e shquar ishte Alexander Litvinenko.

Një ish-oficer i KGB-së si Vladimir Putin, Litvinenko kishte dezertuar në Mbretërinë e Bashkuar, ku iu bashkua të mërguarve të tjerë kundër Putinit.

Në vitin 2006, ai u helmua në Londër nga inteligjenca ruse me polonium-210, një izotop radioaktiv që hetuesit arritën në përfundimin se ishte përzier në çajin e tij.

Operacioni i guximshëm sinjalizoi kthimin e Moskës në praktikën e vrasjeve artificiale të epokës sovjetike.

Litvinenko vdiq me një vdekje të dhimbshme brenda disa javësh, por jo përpara se të fajësonte Putinin për vrasjen e tij, duke e quajtur presidentin rus “barbar”.

“Ju mund të keni sukses të më mbyllni gojën, por kjo heshtje ka një çmim”, tha Litvinenko nga shtrati i tij i vdekjes.

Në fund, megjithatë, i vetmi që pagoi vërtet një çmim ishte Litvinenko.

Vrasja e Litvinenkos ishte e jashtëzakonshme si për brutalitetin ashtu edhe për guximin e saj.

Nëse Putini do të ishte i gatshëm të largonte një armik në tokën britanike me një element radioaktiv, çfarë tjetër ishte ai i aftë?

Nuk u desh shumë kohë për ta zbuluar.

Në muajt dhe vitet që pasuan, trupat filluan të grumbulloheshin. Gazetarët kritikë, kundërshtarët politikë dhe oligarkët e acaruar në kulmin e jetës filluan të binin si miza.

Evropa nuk i mbylli sytë.

Angela Merkel, atëherë kancelarja gjermane, vizitoi Putinin në rezidencën e tij të pushimeve në Soçi vetëm disa javë pas vrasjes së Litvinenkos dhe gazetares investigative, Anna Politkovskaya dhe nuk tha asgjë.

Edhe pasi nuk mohohej fushata e Putinit për të zhdukur këdo që e sfidonte atë, liderët evropianë vazhduan të vinin me shpresën për thellimin e lidhjeve ekonomike.

‘Çdo gjë mund të ndodhë’

Se sa rehat ndihej Rusia për përdorimin e Evropës si fushë vrasjesh u bë e qartë në verën e 2019.

Rreth mesditës së një dite me diell gushti, një vrasës rus iu afrua Zelimkhan Khangoshvilit, një çeçen me kombësi gjeorgjiane, dhe e qëlloi dy herë në kokë me një pistoletë 9 mm.

Vrasja ndodhi në një park që ndodhet vetëm disa qindra metra larg ministrisë së Brendshme të Gjermanisë dhe disa dëshmitarë e panë vrasësin të ikte.

Ai u kap brenda pak minutash teksa po ndërronte rrobat dhe po përpiqej të hidhte armën dhe biçikletën në një kanal aty pranë.

Më vonë doli se Khangoshvili, një luftëtar çeçen që kishte kërkuar azil në Gjermani, ishte në një listë të vrasjeve ruse.

Autoritetet ruse e konsideruan atë terrorist dhe e akuzuan për pjesëmarrje në një sulm të vitit 2010 në metronë e Moskës që vrau afro 40 persona.

Në dhjetor të vitit 2019, Putin mohoi përfshirjen në vrasjen e Khangoshvilit.

Diçka e tillë.

I ulur pranë presidentit francez, Emmanuel Macron, Merkelit dhe presidentit ukrainas, Volodymyr Zelenskyy pas një raundi bisedimesh që synonin zgjidhjen e konfliktit në Ukrainë, rus i referohej atij si një “njeri shumë barbar me gjak në duar”.

Në fillim të 19 tetorit të vitit të kaluar, policia e Berlinit zbuloi një burrë të vdekur në trotuar jashtë ambasadës ruse.

Ai u identifikua si Kirill Zhalo, një diplomat i ri në ambasadë.

Ai ishte gjithashtu djali i gjeneralmajorit Alexey Zhalo, nënkryetari i një divizioni të fshehtë në shërbimin e sigurisë FSB të Rusisë në Moskë që urdhëroi vrasjen e Khangoshvilit.

Zyrtarët e inteligjencës perëndimore besojnë se Kirill Zhalo, i cili mbërriti në Berlin vetëm disa javë para goditjes ishte përfshirë në operacion dhe u mbajt përgjegjës për ekspozimin e tij.

Ambasada ruse e quajti vdekjen e tij “një aksident tragjik”, duke sugjeruar se ai kishte kryer vetëvrasje duke u hedhur nga dritarja.

Rusia refuzoi të lejonte autoritetet gjermane të kryenin një autopsi (një leje e tillë kërkohet sipas protokolleve diplomatike) dhe e dërgoi trupin e tij përsëri në Moskë.

Më pak se dy muaj më vonë, vrasësi rus që vrau Khangoshvili, u dënua për vrasje dhe u dënua me burgim të përjetshëm.

Rusia kohët e fundit u përpoq të negocionte lirimin e tij, duke lundruar mundësinë e shkëmbimit të basketbollistit amerikan Brittney Griner dhe një shtetasi tjetër amerikan që ata kanë në paraburgim.

Washingtoni e hodhi poshtë idenë.

Lufta në Ukrainë ofron mësime të thella për rreziqet e natyrshme të përkëdheljes së diktatorëve.

Megjithëse Gjermania, me etjen e saj për gazin rus, kritikohet shpesh në këtë drejtim, ajo nuk ishte e vetme në Evropë.

Marrë nga Politico, përshtatur për Albanian Post 

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com