OKB miraton traktatin e parë “historik” për të mbrojtur detet e hapura

Kombet e Bashkuara kanë miratuar traktatin e parë ndërkombëtar për të qeverisur detin e hapur dhe për të mbrojtur ekosistemet e largëta jetike për njerëzimin, pas më shumë se 15 vjet diskutimesh.

Të hënën, Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Antonio Guterres përshëndeti si një “arritje historike” paktin që do të krijojë një kornizë ligjore për të shtrirë mbrojtjen mjedisore në ujërat ndërkombëtare, të njohura si detet e hapura, të cilat mbulojnë më shumë se 60 për qind të sipërfaqes së tokës.

Ndryshimet klimatike po prishin rrymat e oqeanit, duke rritur temperaturat e detit, “dhe duke ndryshuar ekosistemet detare dhe speciet që jetojnë atje”, tha Guterres, duke shtuar se biodiversiteti detar “është nën sulm nga mbipeshkimi, mbishfrytëzimi dhe acidifikimi i oqeanit”.

“Mbi një e treta e rezervave të peshkut po mblidhen në nivele të paqëndrueshme”, tha shefi i OKB-së.

Shkencëtarët kanë kuptuar gjithnjë e më shumë rëndësinë e oqeaneve, të cilët prodhojnë pjesën më të madhe të oksigjenit që thithim, kufizojnë ndryshimet klimatike duke thithur CO2 dhe presin zona të pasura të biodiversitetit, shpesh në nivel mikroskopik.

Por me një pjesë të madhe të oqeaneve të botës që shtrihen jashtë zonave ekskluzive ekonomike të vendeve individuale, dhe rrjedhimisht juridiksionit të çdo shteti të vetëm, sigurimi i mbrojtjes për të ashtuquajturin “det të hapur” kërkon bashkëpunim ndërkombëtar.

Shtetet anëtare të OKB-së më në fund ranë dakord për tekstin e traktatit në mars dhe Guterres u kërkoi të gjitha vendeve të mos kursenin përpjekjet për të siguruar që ai të nënshkruhet dhe ratifikohet sa më shpejt të jetë e mundur.

I njohur zyrtarisht si Traktati për Biodiversitetin Përtej Juridiksionit Kombëtar, ai bie nën Konventën e OKB-së për të Drejtën e Detit, e cila hyri në fuqi në 1994.

Ai do të hapet për nënshkrime më 20 shtator, gjatë takimit vjetor të liderëve botërorë në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së dhe do të hyjë në fuqi pasi të ratifikohet nga 60 vende.

Marrëveshja përcakton gjithashtu rregullat bazë për kryerjen e vlerësimeve të ndikimit mjedisor për aktivitetet tregtare në oqeane.

Aktivitete të tilla, megjithëse nuk janë të listuara në tekst, do të përfshijnë çdo gjë nga peshkimi dhe transporti detar deri tek ndjekjet më të diskutueshme, si minierat në det të thellë apo edhe programet gjeo-inxhinierike që synojnë të luftojnë ngrohjen globale.

Një mjet kyç në traktat do të jetë aftësia për të krijuar zona detare të mbrojtura në ujërat ndërkombëtare. Aktualisht, vetëm rreth një për qind e deteve të hapura mbrohen nga çdo lloj masash ruajtjeje.

Traktati gjithashtu përcakton parimet për ndarjen e përfitimeve të “burimeve gjenetike detare” (MGR) të mbledhura nga kërkimet shkencore në ujërat ndërkombëtare – një pikë pengese që pothuajse i prishi negociatat e minutës së fundit në mars.

Vendet në zhvillim, të cilat shpesh nuk kanë para për të financuar ekspedita të tilla, luftuan për të drejtat e ndarjes së përfitimeve, duke shpresuar të mos mbeten prapa nga ajo që shumë e shohin si një treg të madh të ardhshëm në komercializimin e MGR, veçanërisht nga kompanitë farmaceutike dhe kozmetike.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.