Mbikëqyrësi bërthamor i OKB-së: 2,5 ton uranium mungojnë në Libi

Rreth 2.5 ton uranium natyror i ruajtur në një zonë në Libinë e shkatërruar nga lufta janë zhdukur, tha të enjten mbikëqyrësi bërthamor i Kombeve të Bashkuara, duke ngritur shqetësime për sigurinë dhe përhapjen e armëve.

Uraniumi natyror nuk mund të përdoret menjëherë për prodhimin e energjisë ose karburantin e bombave, pasi procesi i pasurimit zakonisht kërkon që metali të shndërrohet në gaz, dhe më pas të rrotullohet në centrifuga për të arritur nivelet e nevojshme.

Megjithatë, çdo ton uranium natyror – nëse merret nga një grup me mjetet dhe burimet teknologjike – mund të rafinohet deri në 5.6 kilogramë material për armë me kalimin e kohës, thonë ekspertët. Kjo e bën të rëndësishëm gjetjen e metalit që mungon për ekspertët e mospërhapjes.

Në një deklaratë, Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike me bazë në Vjenë tha se drejtori i përgjithshëm i saj, Rafael Mariano Grossi, informoi vendet anëtare të mërkurën për uraniumin e munguar.

Deklarata e IAEA-s mbeti e paqartë edhe pse në shumë detaje.

Të martën, “inspektorët mbrojtës të agjencisë zbuluan se 10 bateri që përmbanin afërsisht 2.5 ton uranium natyror në formën e koncentratit të mineralit të uraniumit nuk ishin të pranishme siç ishte deklaruar më parë në një vendndodhje në shtetin e Libisë”, tha IAEA.

“Aktivitete të mëtejshme do të kryhen nga agjencia për të sqaruar rrethanat e largimit të materialit bërthamor dhe vendndodhjen e tij aktuale”.

Agjencia e lajmeve “Reuters” raportoi fillimisht mbi paralajmërimin e IAEA për uraniumin e munguar libian, duke thënë se IAEA u tha anëtarëve që të arrinin në vendin që nuk është nën kontrollin e qeverisë kërkon “logjistikë komplekse”.

IAEA nuk pranoi të ofrojë më shumë detaje mbi uraniumin e munguar. Megjithatë, pranimi i saj se uraniumi u zhduk në një “vend të deklaruar më parë” ngushton mundësitë.

Një vend i tillë i deklaruar është Sabha, rreth 660 kilometra në juglindje të kryeqytetit të Libisë, Tripoli, në shtrirjen e paligjshme jugore të vendit të shkretëtirës së Saharasë.

Atje, Libia nën diktatorin Moammar Gadhafi depozitoi mijëra fuçi me të ashtuquajturin uranium të verdhë për një objekt të planifikuar dikur të konvertimit të uraniumit, i cili nuk u ndërtua kurrë në programin e tij sekret të armëve prej dekadash.

Vlerësimet e vendosin rezervën e Libisë në rreth 1 mijë tonë metrikë uranium të verdhë nën drejtimin e Gadafit, i cili deklaroi programin e tij të sapolindur të armëve bërthamore në botë në vitin 2003, pas pushtimit të Irakut të udhëhequr nga SHBA.

Ndërsa inspektorët hoqën të fundit të uraniumit të pasuruar nga Libia në vitin 2009, torta e verdhë mbeti pas, me OKB-në në vitin 2013 që vlerësoi rreth 6 mijë e 400 fuçi të tij të depozituara në Sabha.

Zyrtarët amerikanë kishin shqetësuar se Irani mund të përpiqej të blinte uranium nga Libia, diçka që zyrtari kryesor civil bërthamor i Gadafit u përpoq të qetësonte SHBA-në, sipas një kabllogrami diplomatik të vitit 2009 të publikuar nga WikiLeaks.

“Duke theksuar se Libia e shihte pyetjen kryesisht si një çështje tregtare, (zyrtari) vuri në dukje se çmimet për ëmbëlsirën e verdhë të uraniumit në tregun botëror ishin në rritje dhe se Libia dëshironte të maksimizonte fitimin e saj duke caktuar kohën e duhur për shitjen e stokut të saj”,  ka shkruar ambasadori Gene A. Cretz.

Pranvera Arabe e vitit 2011 pa rebelët të rrëzonin Gadafin dhe përfundimisht ta vranë atë. Sabha u bë gjithnjë e më e paligjshme, me emigrantët afrikanë që kalonin Libinë, duke thënë se disa ishin shitur si skllevër në qytet, raportoi OKB.

Vitet e fundit, Sabha ka qenë kryesisht nën kontrollin e Ushtrisë Kombëtare Libiane të vetëquajtur, të kryesuar nga Khalifa Hifter. Gjenerali, i cili besohet gjerësisht se ka punuar me CIA-n gjatë kohës së tij në mërgim gjatë epokës së Gadafit, ka luftuar për kontrollin e Libisë kundër një qeverie me bazë në Tripoli.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.