Largimi i Lajçakut – “shans i ri” për Kosovën: Çfarë do të sjellë rotacioni në BE?

Në kohën kur viti zgjedhor i gjen shumicën e përfaqësuesve të lartë në kërkim të mundësive të reja brenda apo jashtë Bashkimit Evropian (BE), largimi i njërit prej protagonistëve kryesorë që aktualisht mban barrën më të rëndë në kuadër të procesit të dialogut Kosovë-Serbi, paraqet një shans të ri për vendet anëtare të bllokut që ta rimendojnë qasjen ndaj Kosovës.

Emisari Special i BE-së për dialogun midis Prishtinës dhe Beogradit, Mirosllav Lajçak, pritet të marrë “post të ri” në shtator të këtij viti, ndërsa blloku përgatit poste të reja diplomatike në prag të zgjedhjeve evropiane – cikli i ri elektoral për ulëset e Parlamentit Evropian (PE) në qershor nga i cili varet përbërja e Komisionit Evropian (KE) pritet të ndikojë edhe në rajon.

Në këtë drejtim, specialisti në fushën e paqes dhe konfliktit, demokracisë dhe politikës së jashtme të BE-së nga Këshilli për Politikat e Demokratizimit (DPC) në Bruksel, Toby Vogel, konsideron se largimi i Lajçakut paraqet një mundësi për vendet anëtare të BE-së që të rimendojnë kornizën aktuale të dialogut dhe të rishqyrtojnë pse Lajçaku s’i përmbushi pritshmëritë.

“Dialogu ka qenë në prag të vdekjes për tash e sa kohë dhe në fund të fundit është e parëndësishme nëse Lajçaku do të jetë vërdallë apo jo. Ajo që është e rëndësishme është se kushtet për një marrëveshje përfundimtare thjesht nuk janë në vend”, u shpreh Vogel, ndërsa propozon një rishikim të rreptë të politikave të BE-së ndaj Kosovës, përfshirë procesin e integrimeve.

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, dorëzoi dokumentacionin zyrtar për anëtarësim në BE në dhjetor të vitit 2022, por blloku 27-shtetesh ende s’ka vendosur se si do të procedohet tutje. Dhe arsyet për këtë janë të shumta, por tensionet e vazhdueshme midis Prishtinës dhe Beogradit dhe mungesa e progresit në dialogun për normalizimin e marrëdhënieve janë kryesoret.

E për më tepër, normalizimi i marrëdhënieve nëpërmjet një marrëveshjeje ligjërisht të detyrueshme është kushti kryesor i pesë vendeve mosnjohëse të BE-së – Spanja, Greqia, Sllovakia, Rumania dhe Qipro – që të lëvizin drejt njohjes së pavarësisë dhe sovranitetit të Kosovës në mënyrë që vendi i vogël ballkanik të anëtarësohet në klubin ekskluziv të shteteve të evropiane.

Vogel, duke qenë se “marrëveshja historike” s’e arriti qëllimin, madje përkeqësoi tensionet, deklaron se BE-ja duhet të gjejë një zgjidhje kreative se si Kosova mund të përparojë në rrugën evropiane. Ai kujton se Kosova mbetet vendi i fundit në Ballkanin Perëndimor që nuk është as vend kandidat, ndërsa BE-ja çeli negociatat e anëtarësimit për Bosnje dhe Hercegovinën. 

“Anëtaret e BE-së duhet të udhëzojnë KE-në që të zhvillojë modalitete që do t’i mundësojnë Kosovës të vazhdojë në këtë rrugë, por pas përmbushjes kushteve, pavarësisht mosnjohjes nga Spanja, Greqia, Sllovakia, Rumania dhe Qipro”, thekson Vogel, ndërsa ngrit pyetjen se si do të përgjigjet BE-ja kur Serbia të votojë kundër anëtarësimit të Kosovës në Këshillin e Evropës (KiE).

Serbia në fakt shkeli marrëveshjen e Ohrit kur votoi kundër raportit të raportueses për Kosovën në Komitetin për Politikë dhe Demokraci të Këshillit të Evropës, Dora Bakoyannis, ku rekomandohet që Kosova të anëtarësohet në këtë organizatë sepse neni 4 përcakton që shteti serb nuk do ta pengojë anëtarësimin e Kosovës në asnjë organizatë ndërkombëtare.

“Kjo do të qartësohet kur Serbia të votojë kundër anëtarësimit të Kosovës në KiE muajin e ardhshëm, që është një shkelje e drejtpërdrejtë e marrëveshjes së Ohrit, por ka të ngjarë të mbetet pa përgjigje nga BE-ja”, vëren Vogel, ndërsa shpreh drojën se BE-ja do të vazhdojë qasjen e njëjtë pavarësisht akteve destruktive të presidentit serb, Aleksandër Vuçiç, në të kaluarën.

Edhe profesori i Diplomacisë në Shkollën e Menaxhimit (IESEG) në Paris, Valon Murtezaj, vlerëson se zgjedhjet në BE do të konsumojnë kohën dhe vëmendjen e njerëzve kryesorë të politikes së  kontinentit evropian, derisa shpreh dilemën se si do të duket skena politike evropiane pas ciklit zgjedhjor, posaçërisht në dritën e “fërshëllimës” së zgjerimit të ardhshëm të BE-së.

“Zgjedhjet në BE kërkojnë dhe sjellin shumë ndryshime në poste diplomatike e udhëheqëse në Evropë. Si rezultat është e pritshme dhe normale që ndryshimet të kenë ndikim edhe në procesin e dialogut ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Në procese negociatore ndërmjetësimi, çdoherë ka shumë rëndësi se kush udhëheqë dhe ndihmon një proces të tillë”.

Lajçaku në janar i kërkoi Kosovës dhe Serbisë që të çojnë përpara procesin e normalizimit të marrëdhënieve para zgjedhjeve evropiane në qershor të këtij viti, duke përmendur gjithashtu që edhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës (SHBA) do të shkojnë në zgjedhje në nëntor: “Kjo do të thotë se vëmendja, natyrisht, në fund të këtij viti, do të përqendrohet në këto procese”.

Por profesori kosovar fajëson diplomatin sllovak që prej marrjes së detyrës në vitin 2020 nuk arriti që ta trajtojë në mënyrë adekuate historikun e procesit të dialogut që ndërmjetësohet nga BE-ja nga viti 2011. Megjithëse, shton ai, vitin e kaluar u arritën disa rezultate pozitive, dialogu në mandatin e Lajçakut nuk arriti suksesin e nevojshëm, kryesisht për shkak të Serbisë.

“Serbia ka qenë aktori dhe faktori destruktiv në Ballkanin Perëndimor për një kohë të gjatë dhe kjo duhet të jetë pikënisja. Nëse kjo nuk adresohet ashtu siç duhet, atëherë kjo pastaj shkakton vështirësi në arritjen dhe zbatimin e marrëveshjeve, pra në suksesin e përgjithshëm të dialogut”, potencon ai.

Sidoqoftë, ende nuk dihet se kush do ta zëvendësojë Lajçakun në postin e të dërguarit të posaçëm të bllokut evropian për dialogun për normalizimin e marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë, duke qenë se mandati i diplomatit sllovak përfundon në fund të gushtit. Por ambasadori aktual i Estonisë në BE, Aivo Orav, pritet që të jetë shefi i ri i Zyrës së BE-së në Kosovë.

“Orav është një diplomat i respektuar dhe me përvojë – aktualisht përfaqësuesi i përhershëm i Estonisë në BE – i cili pritet të veprojë në mënyrë të pavarur nga dialogu sesa ambasadori aktual. Në përgjithësi, largimi i Lajçakut dhe emërimi i Oravit ofrojnë një shans për një rivendosje të qasjes së BE-së ndaj Kosovës, përfshirë procesin e dialogut”, përfundon Vogel.

Përkundër se është ende herët për të pasur vlerësime të qarta, duke qenë se përbërja e institucioneve do të dihet në vjeshtën e vonë, rikonfigurimi i raportit të forcave do të ndryshojë dinamikën kontinentale e cila jo-domosdoshëmrisht shkon në favor të kosovarëve. Kosova shpejt do ta gjejë veten në rolin e spektatores së zhvillimeve politike brenda BE-së.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.