Fashizmi ka ndryshuar, por nuk ka vdekur

A jemi dëshmitarë të rikthimit të fashizmit? A është Donald Trump, për të marrë shembullin më të rëndësishëm bashkëkohor, një fashist?

A është Marine Le Pen e Francës? Apo Viktor Orban-i i Hungarisë?

Përgjigja varet nga ajo që do të thotë “fashizëm”.

Por ajo që po shohim tani nuk është vetëm autoritarizëm. Është autoritarizëm me karakteristika fashiste.

Duhet të fillojmë me dy dallime. E para është midis nazizmit dhe fashizmit.

Siç vuri në dukje i ndjeri Umberto Eco, autor i “Emrit të Trëndafilit “( Il nome della rosa), në një ese mbi Ur-Fascism (Fashizmi i përjetshëm) botuar në “New York Review of Books” në 1995, “Mein Kampf” i Hitlerit është një manifest i një programi të plotë politik.

Në pushtet, nazizmi ishte, si stalinizmi, “totalitar”: ai kontrollonte gjithçka.

Fashizmi i Musolinit ishte ndryshe.

Sipas fjalëve të Eco-s, “Musolini nuk kishte asnjë filozofi: ai kishte vetëm retorikë”.

Fashizmi ishte një totalitarizëm i turbullt, një kolazh idesh të ndryshme filozofike dhe politike, një koshere bletësh kontradiktash”.

Trump është po ashtu “i paqartë”.

Dallimi i dytë është midis asaj kohe dhe tani.

Fashizmat e viteve 1920 dhe 1930 dolën nga Lufta e Parë Botërore. Ata ishin natyrshëm militarist si në mjete ashtu edhe në qëllime.

Për më tepër, në atë epokë, organizimi i centralizuar ishte i nevojshëm nëse do të shpërndaheshin urdhra.

Në ditët e sotme, mediat sociale do të bëjnë shumë nga kjo punë.  Pra, fashizmi i sotëm është i ndryshëm nga ai i së shkuarës.

Por kjo nuk do të thotë se nocioni është i pakuptimtë.

Në esenë e tij, Eco përshkruan një sërë karakteristikash të “Ur-fashizmit”.

Një veçori është kulti i traditës. Fashistët adhurojnë të kaluarën.

Pasoja është se ata refuzojnë modernen.

“Iluminizmi, epoka e arsyes”, shkruan Eco, “shihet si fillimi i shthurjes moderne. Në këtë kuptim ‘Ur-fashizmi’ mund të përkufizohet si irracionalizëm”.

Një tipar tjetër është kulti i veprimit për hir të veprimit, nga i cili buron një tjetër: armiqësia ndaj kritikës analitike.

Dhe nga kjo rrjedh se “fashizmi i përjetshëm kërkon konsensus duke shfrytëzuar dhe përkeqësuar frikën e natyrshme të dallimit”.

Kështu, ai është racist nga përkufizimi.

Një aspekt tjetër është se “’Ur-fashizmi’ rrjedh nga frustrimi individual ose social. Kjo është arsyeja pse një nga tiparet më tipike të fashizmit historik ishte apeli për një klasë të mesme të frustruar”.

Ai lidh përkrahësit që rekruton nga radhët e klasës së mesme të pakënaqur përmes nacionalizmit.

Ata ndjekës, shton Eco, “duhet të ndihen të poshtëruar nga pasuria dhe forca e dukshme e armiqve të tyre”.

Për “Ur-fashizmin”, për më tepër, “nuk ka luftë për jetë, por, përkundrazi, jeta jetohet për luftë”.

Tjetra, për Eco-n, është fakti që ai mbron një elitizëm popullor.

“Çdo qytetar i përket njerëzve më të mirë të botës”. Për më tepër, “të gjithë janë të edukuar për t’u bërë hero”.

Për “Ur-fashizmin”, shton Eco, “populli është konceptuar si entitet monolit që shpreh vullnetin e përbashkët”.

“Meqenëse asnjë sasi e madhe e qenieve njerëzore nuk mund të ketë një vullnet të përbashkët, Udhëheqësi pretendon të jetë interpretuesi i tyre”.

Së fundi, “‘Ur-fashizmi’ flet për gazetat” – shtrihet në mënyrë sistematike.

Siç vuri në dukje Hannah Arendt në një intervistë në 1978, “nëse të gjithë ju gënjejnë gjithmonë, pasoja nuk është se ju besoni gënjeshtrat, por përkundrazi se askush nuk beson më asgjë”.

Ndjekësit e besojnë liderin, thjesht sepse ai vesh mantelin e shenjtë të udhëheqjes.

Kjo është një listë magjepsëse.

Nëse shikohet populizmi i sotëm i djathtë, vërehen pikërisht kultet e së kaluarës dhe traditës, armiqësia ndaj çdo forme kritike, frika nga dallimet dhe racizmi, origjina në zhgënjimin shoqëror, nacionalizmi dhe besimi i zjarrtë në komplote, pikëpamjen se “njerëzit” janë një elitë, roli i liderit për t’u treguar ndjekësve të tij atë që është e vërtetë dhe vullneti për pushtet.

Vetëm këtë muaj, Trump i përshkroi emigrantët si “kafshë”, kërcënoi me një “pellg gjaku” nëse nuk fitonte nëntorin e ardhshëm dhe lavdëroi kryengritësit e 6 janarit 2021 si “patriotë të pabesueshëm”.

Ne e dimë se ai dhe mbështetësit e tij synojnë të mbushin burokracinë dhe gjyqësorin me njerëz personalisht besnikë ndaj tij dhe të kritikojnë sistemin ligjor që e kërkon llogari: ai, në fund të fundit, është mbi ligjin.

Jo më pak, ai e ka kthyer partinë republikane në të tijën.

Po, lëvizjet e sotme janë gjithashtu të ndryshme nga ato të viteve 1920 dhe 1930.

Trump nuk po glorifikon luftën, përveç luftërave ekonomike dhe tregtare.

Por ai lavdëron Putinin, të cilin e quajti “gjeni” për luftën e tij kundër Ukrainës.

Politikanët evropianë me rrënjë në të kaluarën fashiste janë gjithashtu të ndryshëm.

Megjithatë, edhe ata kanë shumë karakteristika të Ur-fashizmit, veçanërisht tradicionalizmin, nacionalizmin dhe racizmin, por janë pa disa të tjera, veçanërisht glorifikimi i dhunës.

Fashizmi i Gjermanisë apo i Italisë i viteve 1920 dhe 1930 nuk ekziston tani, përveç ndoshta në Rusi.

Por e njëjta gjë mund të thuhet për traditat e tjera.

Konservatorizmi nuk është ai që ishte një shekull më parë, siç është e vërtetë për liberalizmin dhe socializmin.

Idetë dhe propozimet konkrete të traditave politike ndryshojnë me shoqërinë, ekonominë dhe teknologjinë.

Kjo nuk është çudi.

Por këto tradita kanë ende një bërthamë të përbashkët qëndrimesh ndaj historisë, politikës dhe shoqërisë.

Kjo vlen edhe për fashizmin.

Historia nuk përsëritet. Por, mos jini të vetëkënaqur.

Është e rrezikshme të marrësh një superxhiro mbi fashizmin.

Shkruar nga, Martin Wolf, kolumnist i Financial Times

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com