Centrali bërthamor turk kërcënohet nga sanksionet ruse

Sanksionet e paprecedentë kundër Rusisë për pushtimin e saj në Ukrainë kanë çuar në shqetësime të reja për termocentralin e parë bërthamor të Turqisë, i cili po ndërtohet nga kompania bërthamore shtetërore e Moskës.

Reaktori i parë i termocentralit bërthamor “Akkuyu”, i vendosur në bregdetin e Mesdheut pranë Mersin-it, do të nisë prodhimin vitin e ardhshëm, por blloqet e mundshme në financimin dhe pajisjet nga vendet e treta kanë kërcënuar të vonojnë projektin prej 20 miliardë dollarësh.

“Rosatom”, firma ruse që qëndron pas “Akkuyu”, deri më tani i ka shpëtuar sanksioneve, por opsioni thuhet se është diskutuar nga Shtetet e Bashkuara. Banka të tilla si “Sberbank” – institucioni më i madh financiar i Rusisë dhe një mbështetës i madh i centralit bërthamor – janë goditur.

“Akkuyu” synon t’i sigurojë Turqisë 10 për qind të nevojave të saj për energji kur të hyjnë në linjë të katër reaktorët e saj 1 mijë e 200 megavat. Sipas Autoritetit Rregullator Bërthamor të Turqisë, projekti financohet tërësisht nga kryeqyteti rus.

“Sberbank” i ka dhënë “Akkuyu NPP”, i cili është kryesisht në pronësi të “Rosatom”, me kredi me vlerë 1.2 miliardë dollarë që nga viti 2019. “Sovcombank”, një tjetër kreditor i “Akkuyu”, subjekt i sanksioneve, dha kredi me vlerë 300 milionë dollarë në mars të vitit të kaluar.

Sanksionet e mundshme kundër “Rosatom” mund të ndikojnë gjithashtu në rrjedhën e pajisjeve në “Akkuyu”, duke i ndaluar furnizuesit të ofrojnë pajisje, teknologji dhe shërbime të industrisë së energjisë.

Më 23 shkurt, CEO i “Akkuyu”, Anastasia Zoteeva theksoi “sasinë e madhe të pajisjeve” të prodhuara për fabrikën në vende të tilla si Republika Çeke, Hungaria dhe Koreja e Jugut.

Një komponent kyç është prodhuar nga “GE Steam Poëer”, një degë e “General Electric”, në Francë, ndërsa kompania franceze “Assystem” është gjithashtu e përfshirë në mbikëqyrjen e ndërtimit.

Nen presion

Zyrtarët turq dhe rusë kanë diskutuar problemet e mundshme, duke përfshirë financimin dhe blerjen e pajisjeve nga vendet e treta, sipas një raporti të marsit nga “Bloomberg News”, i cili citoi zyrtarë të lartë turq të përfshirë në projekt.

Rusia ka të ngjarë të bëjë presion ndaj Turqisë që të gjejë kompani vendase për të marrë deri në 49 për qind të aksioneve në “Akkuyu”.

Megjithatë, bisedimet me tre firma turke dështuan në vitin 2018. Kriza aktuale ekonomike e Turqisë e bën të duket e pamundur që financat e brendshme të jenë të disponueshme dhe investitorët ndërkombëtarë do të jenë të kujdesshëm ndaj një projekti të kontrolluar nga Rusia.

“Akkuyu” ka rezultuar të jetë një projekt i diskutueshëm që nga fillimi i tij 12 vjet më parë. Fabrika do të jetë në pronësi të Rusisë për 25 vitet e para të saj, duke rritur varësinë energjetike të Turqisë nga fqinji i saj verior.

Koncesionet e gjera ndaj “Rosatom-it”, si ndërtimi i një porti aty pranë dhe përjashtimet nga taksat, i kanë shtyrë komentuesit të krahasojnë projektin me përfitimet e njëanshme tregtare të dhëna fuqive evropiane nga osmanët.

Çështjet mjedisore, vendndodhja e uzinës pranë një defekti të tërmetit dhe ankesat për kushtet e punës kanë lënë në hije ndërtimin. Një aktivist kundër projektit bërthamor, ka dekalruar se uzina ishte rritur për t’u “bërë një port rus në Mesdhe”.

Moska do të përpiqet të përmbushë afatin e vitit të ardhshëm në mënyrë që të mund të marrë të ardhura nga rrjedhja e termocentralit, por edhe për shkak të statusit të “Akkuyu” si një “projekt prioritar” – një objekt bërthamor rus në një vend të NATO-s me të cilin Moska gëzon marrëdhënie të ngushta. Ndërkohë Ankaraja nuk ka vendosur sanksione ndaj Rusisë.

Zyra e “Akkuyu Nuclear” në Ankara nuk iu përgjigj kërkesave për koment, por në një deklaratë të mëparshme kompania tha se po bënte të gjitha “përpjekjet dhe burimet” e saj për të përfunduar njësinë e parë në vitin 2023.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.