Ata hynë fshehurazi në një fabrikë armësh të braktisur: Blogger apo spiunë?

Maturia nuk ishte tipar i tre të dyshuarve për spiunazh, dy rusë dhe një ukrainas.

Ata mbërritën në fabrikën e braktisur të armëve shqiptare me një Chevrolet Camaro ngjyrë të ndezur portokalli në mes të ditës.

Pasi u ngjitën mbi një mur të pasmë, një prej tyre u vu re nga rojet ushtarake dhe u pyet se çfarë po bënte.

Burri – një rus 24-vjeçar, Mikhail Zorin, i cili kishte mbërritur në Shqipëri dy javë më parë, me sa duket për të bërë fotografi artistike të ndërtesave të braktisura – nxori një kuti me sprej vetëmbrojtjeje dhe ua hodhi dy rojeve,.

Megjithatë, i kapur, ai u dërgua në një stacion policie për t’u marrë në pyetje dhe e deklaroi veten agjent rus, ose nga ndershmëria ose nga një dëshirë e pandershme për t’u thënë hetuesve atë që ai mendonte se donin të dëgjonin.

“Nëse është spiun, ai është shumë budalla”, tha avokati i Zorin, Isuf Shehu, në një intervistë me prestigjiozen “New York Times” Tiranë.

Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, për NYT-në tha se ishte i habitur që Zorin dhe dy shokët e tij do të donin të spiunonin një fabrikë të shkatërruar prej kohësh, pa asnjë sekret për të vjedhur.

Por, shtoi ai, “kjo nuk ka të bëjë me fobitë, por me të gjitha gjërat reale që ndodhin”, që kur Rusia pushtoi Ukrainën.

“Shqipëria, një anëtare e NATO-s dhe vendet e tjera në aleancë nuk kishin zgjidhje tjetër veçse të merrnin seriozisht çdo aluzion të skulpturës ruse. Kjo është situata e imponuar nga Rusia”, shtoi ai.

Një mosbesim i vazhdueshëm ndaj Rusisë dhe popullit të saj gjendet në Poloni, shtetet baltike dhe kombe të tjera në Evropën Lindore me përvojë të dhimbshme, të drejtpërdrejtë të metodave të Moskës.

Por pas pushtimit të Ukrainës një vit më parë, tani është bërë normë në pjesën më të madhe të Evropës.

“Çdo rus tani është një Boris dhe Natasha nga ‘Rocky and Bullwinkle’”, tha Nina Hrushcheva, një studiuese amerikane me origjinë ruse në Neë School në Neë York.

Hrushcheva, stërmbesa e liderit sovjetik Nikita Hrushovi, përshkroi se si kohët e fundit ishte tërhequr mënjanë për t’u marrë në pyetje katër herë në një aeroport në Portugali.

Kjo pasi kishte treguar pasaportën e saj amerikane, e cila e identifikon vendin e saj të lindjes si Moska.

Kur ajo pyeti se a duket vërtet kaq e dyshimtë, një grua duke e kontrolluar u përgjigj se po: ti je ruse.

“Përveç shkaktimit të një lufte të tmerrshme në Ukrainë, presidenti i Rusisë, i ka kthyer shtetasi e tij si mish topash në një luftë qëndrimesh dhe perceptimesh”, tha studiuesja.

Nëse hetimi i spiunazhit i nisur nga tre vizitorët në një fabrikë armësh boshe në qytetin e largët shqiptar të Gramshit është produkt i paranojës apo një grusht shteti kundërspiunazhi ndaj agjentëve dinak të Moskës, varet nga diçka.

Varet se kujt ia drejtoni pyetjen.

Asnjë nga të tre nuk është akuzuar, por të gjithë janë mbajtur në burg që nga gushti, kur ata u kapën pasi hynë fshehurazi në fabrikën e armëve të mbyllura prej kohësh, pjesë e një rrjeti dikur të fshehtë, por tani kryesisht të braktisura ushtarake në malet e Shqipërisë qendrore.

Një gjykatë në Elbasan javën e kaluar zgjati paraburgimin e tyre edhe për tre muaj të tjerë.

Të tre kanë një prani në internet si adhurues të eksplorimit urban, ose “urbex”, një argëtim që sillet rreth vizitës dhe fotografimit të fabrikave të zhdukura, ish-bazave ushtarake, kapanoneve të raketave të Luftës së Ftohtë, centraleve bërthamore të çmontuara dhe vendeve të tjera kryesisht rrëqethëse.

Spiro Lasi, një punëtor ndërtimi, shtëpia e të cilit ka pamje nga fabrika e Gramshit, tha se ishte i habitur që shkelësit po mbaheshin nën dyshimin për spiunazh.

“Nuk ka fare kuptim për mua”, tha ai, duke vënë në dukje se fabrika e kishte ndërprerë punën dekada më parë dhe, megjithëse ende ruhej nga ushtria shqiptare, nuk ka asgjë tjetër veç rrënojave.

Aldi Kozaria, një gazetar shqiptar që bëri të ditur historinë e arrestimeve, tha se edhe ai fillimisht ishte skeptik, por tani mendon se ka diçka.

“Në fillim mendova se e gjitha ishte një shaka, por nëse i lidhni pikat, rasti fillon të ketë kuptim”.

Një pikë e rëndësishme, thotë ai, është fakti se menjëherë pas arrestimeve, Moska i dërgoi një kërkesë urgjente Shqipërisë për ekstradimin e një prej dy rusëve të arrestuar, Svetlana Timofeyeva, 33 vjeç, një fotografe e njohur urbex me më shumë se 250 mijë ndjekës në Instagram, ku përdor emrin Lana Sator.

Kërkesa për ekstradim pretendonte se Timofeyeva kërkohej në Rusi në lidhje me një çështje penale të vitit 2018 që përfshinte hyrjen e paligjshme në një zonë ushtarake nëntokësore në Chekhov, një qytet në jug të Moskës që strehonte një qendër komanduese bërthamore të Luftës së Ftohtë.

Prokurori shqiptar që drejton hetimin, Kreshnik Ajazi, thotë se mendon se është e kotë që Moska ka lëvizur kaq shpejt për të hequr pluhurin nga një çështje e vjetër për të justifikuar kërkesën që Timofeyeva të kthehej në Rusi.

“Ekstradimi”, tha ai, “është një nga mënyrat se si ata i shpëtojnë njerëzit”.

Por Timofeyeva, sipas avokatit të saj, Fatmir Lushi, nuk ka dëshirë të kthehet në Rusi dhe po lufton ekstradimin, sepse ajo “ka lënë një rekord të qartë në mediat sociale kundër Putinit dhe luftës në Ukrainë”.

Lushi hodhi poshtë mundësinë që kërkesa e Rusisë të ishte një hile për të shpëtuar një agjent.

“Përkundrazi”, tha ai, “Timofeyeva do të përballej me dënimin nëse dërgohej në Rusi dhe do të trajtohej në mënyrë “shumë çnjerëzore”.

Në një seancë ekstradimi muajin e kaluar në Elbasan, Timofeyeva, e udhëhequr nga rojet në sallën e gjyqit me pranga, përdori një pyetje nga gjyqtari për statusin e saj martesor për të bërë të qartë kundërshtimin e saj ndaj pushtimit rus të Ukrainës.

Ajo tha se ishte ndarë me partnerin e saj “sepse ne nuk ndamë pikëpamje për luftën”, të cilën ai e mbështet.

Maria Passer, një anëtare e gjatë e komunitetit urbex të ngushtë të Rusisë, tha se ajo e njihte Timofeyeva-n prej nëntë vitesh, udhëtoi me të gjerësisht, duke përfshirë Shqipërinë.

Rusi në vizitën fatkeqe në Gramsh, Zorin, është më pak i njohur në botën urbex, por ai gjithashtu ka një llogari në Instagram, në të cilën, para arrestimit, postoi fotografi të fabrikave të rrënuara — dhe maceve.

Pasi Rusia pushtoi Ukrainën shkurtin e kaluar, ai postoi një flamur ukrainas.

Një student i kimisë në Republikën Çeke, Zorin nuk bëri asnjë përpjekje për ta mbajtur të fshehtë udhëtimin e tij në Shqipëri, duke raportuar për udhëtimin e tij atje me biçikletë nga Mali i Zi fqinj në Telegram.

Atij iu bashkua në Shqipëri Timofeyeva dhe një tjetër entuziast i urbex-it, Fedir Alpatov nga Ukraina, pronari i makinës sportive portokalli që përdorej për në Gramsh.

Kryeministri Rama e cilësoi aferën si një “mister”.

Zona e Gramshit, e rrethuar nga telat me gjemba të ndryshkur, e bllokuar me barërat e këqija dhe e mbushur me bunkerë betoni të ndërtuara në kohën e Enver Hoxhës, sipas kryeministrit nuk ka prodhuar armë për shumë vite.

“Unë nuk mendoj se ka asgjë për të spiunuar atje”, tha ai.

Kur ishte ende duke punuar dekada më parë, fabrika prodhoi një version shqiptar të pushkëve kallashnikov të projektuar nga sovjetikët, jo një armë, teknologjinë e së cilës Moskës do t’i duhej ta gjurmonte.

Prokurori, Ajazi, ende mendon se ka një çështje, megjithëse vendimi përfundimtar nëse do të ngrejë akuza formale për spiunazh do të varet nga analiza mjeko-ligjore e përmbajtjes së dy dronëve, celularëve, videoregjistruesve, një laptopi dhe pajisjes USB.

Deri më tani, vetëm një dron është analizuar plotësisht.

U zbulua se përmbante imazhe të objekteve të sigurisë shqiptare, digave hidroelektrike dhe vende të tjera që, sipas prokurorit, “nuk janë gjëra që blogerët e zakonshëm do të filmonin”.

Avokati Shehu i cilësoi pamjet si foto tipike urbex.

E diskutueshme është edhe natyra e sprejit që Zorin përdori kundër rojeve.

Prokurori e identifikoi atë si një “agjent nervor”, por avokati tha se ishte një produkt i disponueshëm i llojit që shpesh transportohej nga udhëtarët në vende të panjohura dhe të largëta.

Misteri më i madh është se përse, sipas avokatit të tij, Zorin u tha oficerëve të policisë ditën e arrestimit se ai punonte për inteligjencën ruse.

Transkripti i marrjes në pyetje të tij është sekret dhe prokurori nuk pranoi të komentonte nëse Zorin kishte bërë vërtet një rrëfim të dukshëm, duke thënë vetëm se “nëse kjo do të ishte e vërtetë, do të ishte provë e fortë”.

Provat e publikuara të spiunazhit, megjithatë, janë kryesisht rrethanore.

“Ata silleshin si vizitorë normalë, por nuk shkonin në vende normale. Turistët në Shqipëri shkojnë në plazh, jo në një bazë ushtarake”, tha prokurori.

Marrë nga “New York Times”, përshtatur për Albanian Post 

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com