Teherani gjithnjë e më afër bombës atomike, IAEA drejtuar Izraelit: Mos i shënjestroni objektet

Gjashtë vjet pas vendimit të ish-presidentit, Donald Trump, për të tërhequr Shtetet e Bashkuara nga “Plani i Përbashkët Gjithëpërfshirës i Veprimit” (JCPOA), i njohur si Pakti Bërthamor iranian, kufizimet në operacionet e pasurimit të uraniumit të Teheranit kanë ardhur duke u pakësuar.

Kjo duke lejuar Republikën Islamike të ecë me shpejtësi në rrugën drejt marrjes së bombës atomike.

Edhe pse Irani thotë se nuk ka plane për të forcuar arsenalin e tij me armë bërthamore, ai aktualisht ka një furnizim me uranium shumë të pasuruar që mund të shndërrohet në lëndë djegëse për armë në një kornizë kohore relativisht të shkurtër.

Sipas asaj që zyrtarët dhe inspektorët ndërkombëtarë i raportuan “Washington Post-it”, krijimi i një pajisjeje bërthamore të papërpunuar mund të ndodhë brenda gjashtë muajve, ndërsa ai i një koke bërthamore me të cilën të armatos një raketë do të zgjaste dy vjet ose më shumë.

Dështimi i marrëveshjes, ndërkohë, ka ulur në mënyrë dramatike aftësinë e Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike të Kombeve të Bashkuara (IAEA) për të monitoruar aktivitetet e Iranit.

Joe Biden kishte premtuar në fillim të presidencës së tij për të rivendosur ose rinovuar marrëveshjen JCPOA, por përpjekjet e tij u shkatërruan nga opozita e brendshme (veçanërisht ato republikane) dhe indiferenca iraniane e vendosur për të ecur përpara.

I njëjti tha jozyrtarisht: Marrëveshja ka vdekur.

Një nga ndryshimet e parashikuara nga arkitektët e JCPOA ishte transformimi i strukturës nëntokësore “Uzina e Pasurimit të Karburantit Fordow”.

E projektuar nga Irani si një fabrikë sekrete për prodhimin e uraniumit të pasuruar, ajo u ndërtua brenda tuneleve të gërmuara mbi 90 metra në anën e një mali në veri-lindje të Qom.

Inteligjenca perëndimore e pikasi atë ndërsa ishte në ndërtim e sipër dhe Barack Obama ia zbuloi botës ekzistencën e saj në vitin 2009.

Përpara vitit 2015, Fordow ishte e pajisur me rreth tre mijë centrifuga që prodhonin uranium me përqendrime më të larta të një izotopi të quajtur U-235.

Me JCPOA, shumica e centrifugave të Fordow u ndaluan, ato të mbetura prodhonin izotope vetëm për aplikime kërkimore mjekësore dhe civile.

Pas vendimit të Trump në vitin 2018, uzina u kthye ngadalë në jetë dhe prodhimi i uraniumit të pasuruar shkoi nga zero në më shumë se 317 kg në muaj, sipas raportit të fundit të IAEA, me pastërti që arrinte deri në 60%.

“Është një përqindje shumë afër asaj që përdoret për qëllime ushtarake. Ata mund të arrinin te bomba thjesht duke rrotulluar një çelës”, ishte komenti i ekspertëve të OKB-së.

Vendimi i Iranit për të holluar një pjesë të karburantit dhe për të ngadalësuar procesin e pasurimit në bazë të një marrëveshjeje të arritur (nëpërmjet kanaleve joformale) me SHBA-në, e cila nga ana e saj ka marrë përsipër të mos vendosë sanksione të drejtpërdrejta, ka shmangur një hap të mëtejshëm.

Në një rajon peng të vatrave të luftës – si në Gaza ashtu edhe si konflikti në hije midis Iranit dhe Izraelit – përparimi i Teheranit shihet me frikë.

Ushtria izraelite dhe shërbimet e inteligjencës kanë një histori të gjatë veprimesh të fshehta për të ngadalësuar përparimin bërthamor të Teheranit, nga vrasja e shkencëtarëve te përdorimi i dronëve specialë, përmes sulmeve kibernetike ndaj objekteve, si operacionet e sabotimit kibernetik “Stuxnet”.

Spektri i një Irani të pajisur me një bombë atomike mund të shtyjë gjithashtu aktorë të tjerë rajonalë, monarkitë e Gjirit dhe vendet sunite (veçanërisht ato të kooptuara në orbitën e Marrëveshjeve të Abrahamit), të rishqyrtojnë zgjedhjet e tyre të sigurisë.

Drejtori i IAEA-së, Rafael Grossi, paralajmëroi rrezikun e një “efekti domino” destabilizues.

I vetëdijshëm për rrezikun në rritje, Grossi ka kërkuar që marrëveshja e vitit 2015 të rikthehet ose të zëvendësohet me një version të ri.

Në të njëjtën kohë, ai tha se ishte i shqetësuar për mundësinë që Izraeli të synonte objektet bërthamore iraniane, si hakmarrje për sulmin me dron dhe raketë të kryer nga Teherani të shtunën e kaluar.

Në këtë rast, vendet me profilin më të lartë dhe objektivat e mundshëm janë Natanz dhe Parchin (ai në Fordow është më i ndërlikuar për t’u depërtuar).

Edhe pse disa vëzhgues deklarojnë se një veprim izraelit, në këtë rast, nuk do të synonte ndalimin e përhapjes bërthamore, por rivendosjen e parandalimit: Nuk ka asgjë strategjike, por nëse do të ndodhte kjo, kundërhakmarrja e Teheranit do të ishte e rrezikshme.

Marrë nga “La Stampa”, përshtatur për Albanian Post 

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.