“Serbia më e hapura në rajon ndaj ndikimit rus dhe kinez”

Ndër tetë vendet e Evropës Qendrore dhe Ballkanit Perëndimor, Serbia është më e ndjeshmja ndaj ndikimit rus, por edhe ndaj ndikimit kinez, sipas një studimi të një instituti ndërkombëtar me qendër në Bratislavë, GLOBSEC.

Në “Indeksin e Prekshmërisë”, GLOBSEC renditi Bullgarinë, Malin e Zi, Republikën Çeke, Hungarinë, Rumaninë, Maqedoninë e Veriut, Sllovakinë dhe Serbinë si të cenueshme ndaj ndikimit të Rusisë dhe Kinës bazuar në analizën e pesë faktorëve kryesorë në një shkallë nga 0 në 100, raporton portali Euractive.

Analiza e këtyre pesë dimensioneve, përkatësisht opinionit publik, skenës politike, administratës publike, hapësirës informative dhe komunitetit civil dhe akademik, tregoi se Serbia është më e cenueshme me 55 pikë, se katër nga pesë kriteret janë sfidë për të, por kanë ndikim vendimtar në qëndrim publik dhe atmosferën politike.

Republika Çeke dhe Rumania treguan më pak ndjeshmëri ndaj ndikimit të huaj, me 29 pikë, e ndjekur nga Sllovakia me 32 pikë, Maqedonia e Veriut me 40, Bullgaria me 42 dhe Hungaria dhe Mali i Zi me nga 44 pikë secila, tregoi studimi, i cili është rezultat i një hulumtim dyvjeçar i kryer me mbështetjen e Departamentit të Shtetit të ShBA-së.

Sipas autorëve të studimit, opinioni publik doli të ishte një nga faktorët kyç në shumicën e vendeve të rajonit, kështu që “pansllavizmi, afërsia gjuhësore, ndërthurja e historisë dhe lidhjeve kulturore ndikojnë shumë në cenueshmërinë e Serbisë, Bullgarisë, Malit të Zi dhe Sllovakisë”.

Cenueshmëria në katër nga tetë vendet ndikohet gjithashtu nga Kisha Ortodokse, e cila thuhet se shpesh vepron si promovuese e pikëpamjeve pro-ruse.

Në Hungari, Mal të Zi dhe Maqedoninë e Veriut, qëndrimet anti-liberale dhe fushatat shpifëse nga aktorët që e paraqesin veten si mbrojtës të “vlerave tradicionale” janë gjithashtu faktorë të rëndësishëm të cenueshmërisë.

“Qëndrime të tilla janë shpesh pasojë e humbjes së përhapur të iluzioneve rreth mënyrës se si funksionon demokracia në të gjitha vendet e analizuara”.

“E kombinuar me ndikimin në rritje të qeverive të disa vendeve në media, kjo i kthen njerëzit në dezinformata dhe i bën ata të prirur ndaj formave autoritare të qeverisjes”, thuhet në studim.

Analiza thotë se skena politike në Serbi karakterizohet nga qeverisja afatgjatë e Partisë Progresive Serbe të krahut të djathtë dhe populiste si dhe mungesa e opozitës parlamentare, “që rrezikon vetë thelbin e demokracisë në vend”.

“Anëtarësimi në BE mbetet qëllimi zyrtar i qeverisë, por retorikës së SNS-së në pushtet i mungon entuziazmi deri në një farë mase – ajo nuk përdor narrativa pro-evropiane ose nuk promovon vlerat e BE-së,” thonë autorët.

Po ashtu thuhet se “partitë në pushtet në Serbi, me mbështetjen e publikut, morën qëndrime proruse”, që “me përjashtime të rralla vlen edhe për të gjithë politikën serbe”.

“Tema të tilla si fushatat e dezinformimit të Kremlinit apo politika e tij e jashtme agresive në përgjithësi shmangen”, thuhet në studim.

Studimi vlerëson se “prirjet antidemokratike të qeverisë pasqyrohen edhe në opinionin publik”.

“Për shkak të rrethanave gjeopolitike dhe historike, publiku serb është shumë i hapur ndaj narrativave pro-ruse. Kjo reflektohet në qëndrimin jashtëzakonisht pozitiv ndaj Rusisë dhe Kinës, rezervave të mëdha ndaj komunitetit euroatlantik dhe një prirje të gjerë për teori konspirative”, thuhet në analizë, duke shtuar se nga këndvështrimi serb, Rusia gjithmonë luan rolin e “vëllaut të madh”.

Kështu, siç thuhet, 59 për qind e qytetarëve të Serbisë e konsiderojnë Rusinë partnerin më të rëndësishëm strategjik dhe vetëm 52 për qind janë për anëtarësim në BE.

Në të njëjtën kohë, “kujtimi i bombardimeve të NATO-s ende rezonon fuqishëm në Serbi, kështu që 84% e popullsisë kundërshton anëtarësimin në aleancën perëndimore”.

Për administratën publike të Serbisë, në analizë thuhet se është fryt i një “shteti të kapur, me mekanizma kontrolli thuajse inekzistent dhe kompani publike që janë krijuar për t’i shërbyer pushtetarëve”.

Studimi vlerëson se sektori publik është i përshkuar nga klientelizmi, nepotizmi dhe korrupsioni endemik, se sistemi zgjedhor është i prekshëm si nga ndikimet e jashtme ashtu edhe nga ato të brendshme dhe se në rrethana të tilla “rezistenca ndaj kërcënimeve hibride të ndikimeve malinje të huaja është minimale”.

Sfera e informacionit, siç thuhet, karakterizohet edhe me mangësi serioze, ndër të cilat është kontrolli shtetëror i hapësirës mediatike dhe përqendrimi i pronësisë mediatike në duart e aktorëve proqeveritar.

Përveç dy mediave ruse që veprojnë në Serbi, pikëpamjet pro-ruse përhapen nga tabloidë dhe stacione televizive të afërta me qeverinë, “raportimi i të cilëve për Rusinë është sensacionalist dhe promovon në mënyrë jokritike interesat e Kremlinit” dhe pikëpamje të tilla janë gjerësisht të pranishme në rrjete sociale.

Shtohet se sektori joqeveritar pro-demokratik dhe mjedisor në Serbi po përballet me sfida që nuk kufizohen vetëm në ngjitjen e etiketave që rrezikojnë sigurinë e shtetit ose janë agjentë të huaj, por gjithashtu rriten në ngacmime dhe persekutime, duke përfshirë hetimet financiare shtetërore.

Në të njëjtën kohë, liria relative e veprimit të komunitetit akademik u la në hije nga skandalet korruptive, të lidhura me rastet e diplomave false apo diplomave të dyshimta të disa universiteteve private.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.