Ku është ‘rendi i bazuar në rregulla’ i Amerikës tani?

SHBA-të dhe Izraeli – sapo Këshill i Sigurimit thuajse unanim i Kombeve të Bashkuara miratoi një rezolutë që kërkon “armëpushim të menjëhershëm” në Gaza muajin e kaluar – u sollën sikur të ishte një copë letër e pakuptimtë.

Izraeli, duke mos dashur të pranojë një mandat të OKB-së, vazhdoi të bombardojë qytetin jugor të mbipopulluar të Rafah-ut dhe të rrethojë Spitalin Al-Shifa në qytetin e Gazës.

Menjëherë pas votimit, zyrtarët e administratës amerikane e quajtën rezolutën, nr. 2728, “jodetyruese”, në atë që dukej të ishte një përpjekje për të mohuar statusin e saj si ligj ndërkombëtar.

Ishte një qasje ngatërruese nga një administratë që lejoi që rezoluta të kalonte me një abstenim pasi vuri veton ndaj tre rezolutës së mëparshme.

Po ashtu shkaktoi një sulm të parashikueshëm të përndjekjes mbi vlerën e ligjit ndërkombëtar.

Në konferencën për shtyp të Departamentit të Shtetit pas miratimit të rezolutës, zëdhënësi i departamentit, Matthew Miller, ka thënë se masa nuk do të rezultojë në një armëpushim të menjëhershëm dhe as nuk do të ndikojë në negociatat e mprehta për lirimin e pengjeve.

Një gazetar pyeti: “Nëse është kështu, cili dreqin është qëllimi i OKB-së apo Këshillit të Sigurimit të OKB-së?”

Pyetja është e vlefshme, por është gjithashtu e drejtuar keq.

Rezolutat e OKB-së që janë shkruar pa masa detyruese padyshim që nuk mund ta detyrojnë Izraelin të ndalojë atë që udhëheqja e tij këmbëngul se është një luftë e justifikuar e nevojshme për të hequr Hamasin dhe për të parandaluar një tjetër masakër të 7 tetorit.

Por është po aq e qartë se çfarë entiteti mund ta bëjë Izraelin të ndalojë, dhe nuk është: SHBA-të.

Çfarëdo që administrata e presidentit amerikan Joe Biden mund të ketë menduar se po bënte duke lejuar miratimin e rezolutës dhe më pas duke e minuar atë, manovra ekspozoi dëmin e vazhdueshëm që lufta e Izraelit në Gaza po i bën justifikimit të kahershëm të SHBA-ve për të qenë një superfuqi: garantimi i asaj që pëlqejnë administratat amerikane për të quajtur “rendin ndërkombëtar të bazuar në rregulla”.

Koncepti funksionon si një yll i vendosur në të drejtën ndërkombëtare nga superfuqia dominuese globale.

Kjo i bën SHBA-të një nga arsyet pse ligji ndërkombëtar mbetet i dobët, pasi një rend “i bazuar në rregulla” që përjashton SHBA-të dhe aleatët e tyre minon rrënjësisht konceptin e së drejtës ndërkombëtare.

Politikëbërësit amerikanë priren të përdorin konceptin për të demonstruar përfitimet e udhëheqjes globale të SHBA-ve.

Tingëllon, në sipërfaqe, shumë si e drejta ndërkombëtare: një rend global i qëndrueshëm, që përfshin mbulimin e ndihmës ndërkombëtare dhe institucioneve financiare, në të cilin rregullat e sjelljes së pranueshme pasqyrojnë vlera liberale.

Dhe kur prerogativat e SHBA-ve përkojnë me ligjin ndërkombëtar, SHBA-të i përshkruajnë të dyja në mënyrë sinonime.

Në prag të pushtimit të paligjshëm rus të Ukrainës në vitin 2022, Sekretari i Shtetit Antony Blinken paralajmëroi për një “moment rreziku për themelimin e Kartës së Kombeve të Bashkuara dhe rendin ndërkombëtar të bazuar në rregulla që ruan stabilitetin në mbarë botën”.

Por kur prerogativat e SHBA-ve ndryshojnë nga e drejta ndërkombëtare, Amerika me sa duket nuk e ka problem ta shkelë atë – të gjitha duke deklaruar shkeljet e saj për të përfituar përfundimisht stabilitetin global.

Shembulli i pashlyeshëm është pushtimi i Irakut i vitit 2003 nga SHBA, të cilin administrata e Xhorxh W. Bush e justifikoi në mënyrë cinike si një mjet për zbatimin e mandateve të OKB-së për çarmatimin.

Iraku, shkelësi i supozuar, duroi pushtimin ushtarak, ndërsa fuqia e pakrahasueshme ushtarake dhe ekonomike e Washington-it siguroi që Amerika të përballej me pak pasoja për një pushtim pa autorizimin e OKB-së.

Pak para pushtimit, SHBA-të miratuan një ligj që zotohej se do të përdorte “të gjitha mjetet” e nevojshme për të liruar amerikanët e ndaluar nga Gjykata Penale Ndërkombëtare.

Një grup akademikësh amerikanë dhe zyrtarë të ardhshëm amerikanë më vonë mbrojtën atë që ata e quajtën në një punim të vitit 2006 “një botë e lirisë nën ligj”.

Ata e cilësuan atë si adresimin e dobësive të së drejtës ndërkombëtare, duke sugjeruar që kur institucionet ndërkombëtare nuk prodhonin rezultatet e favorizuara nga “bota e lirisë”, ekzistonte një “forum alternativ për demokracitë liberale për të autorizuar veprimin kolektiv”.

Në praktikë, ai forum ka qenë shpesh Shtëpia e Bardhë.

Gjatë kryengritjes libiane të vitit 2011, SHBA-të dhe aleatët e saj përdorën autorizimin e Këshillit të Sigurimit për një zonë ndalim-fluturimi për të ndihmuar në rrëzimin e Muammar Gaddafi – regjimi i të cilit vrau shumë më pak kundërshtarë sesa Izraeli ka vrarë në Gaza që nga 7 tetori.

Trupat amerikane kanë operuar tani në Sirinë lindore për më shumë se tetë vjet, aq kohë sa të gjithë të harrojnë se nuk ka asnjë bazë në ligjin ndërkombëtar për praninë e tyre.

Me numrin e madh të vdekjeve në Gaza dhe urinë e afërt, njerëzit mund të falen të pyesin për pikën e rendit ndërkombëtar të bazuar në rregulla të SHBA-ve .

E drejta ndërkombëtare është pa mëdyshje kundër asaj që Izraeli po bën në Gaza. Dy muaj përpara rezolutës nr. 2728, Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë vendosi se fushata e vazhdueshme izraelite mund të konsiderohej me siguri gjenocidale dhe urdhëroi Izraelin të merrte masa për të parandaluar shfaqjen e gjenocidit.

Përpara kalimit të 2728, Parlamenti Kanadez miratoi një mocion, sado poroz, për të ndaluar transferimet e reja të armëve në Izrael. Dhe ditën që Këshilli i Sigurimit miratoi rezolutën, raportuesja speciale e OKB-së për territoret e pushtuara palestineze, Francesca Albanese, rekomandoi që shtetet anëtare duhet të embargonin “menjëherë” dërgesat e armëve në Izrael, pasi Izraeli “duket se nuk ka respektuar masat detyruese të urdhëruara” nga gjykata ndërkombëtare.

Por pasi kaloi 2728, zëdhënësi i Sigurisë Kombëtare të Shtëpisë së Bardhë, John Kirby, sqaroi se shitjet dhe transferimet e armëve amerikane në Izrael nuk do të prekeshin.

Për habinë e disa demokratëve të Senatit, Departamenti i Shtetit pohoi se Izraeli nuk po shkelte një politikë të administratës së Biden-it që marrësit e armatimit amerikan të përputhen me ligjin ndërkombëtar.

Javën e kaluar, Shtëpia e Bardhë përsëriti se nuk kishte parë “asnjë incident ku izraelitët kanë shkelur ligjin ndërkombëtar humanitar” pasi Forcat e Mbrojtjes të Izraelit bombarduan në mënyrë të përsëritur një kolonë punonjësish të ndihmës, të cilët kishin informuar izraelitët për lëvizjet e tyre.

Realiteti është se Washington-i po armatos tani një luftëtar që Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara ka urdhëruar të ndalojë luftimin, një pozicion i pakëndshëm që ndihmon në shpjegimin pse SHBA-të këmbëngulin se 2728 nuk është detyrues.

Dhe ky realitet nuk është i humbur për pjesën tjetër të botës.

Masakra në Gaza ka zhgënjyer disa zyrtarë dhe grupe të huaja që të dëgjojnë zyrtarët amerikanë për çështje të tjera.

Annelle Sheline, një oficere e të drejtave të njeriut në Departamentin e Shtetit, e cila kohët e fundit dha dorëheqjen për Gazën, ka thënë se disa grupe aktiviste në Afrikën e Veriut thjesht ndaluan takimet me të dhe kolegët e saj.

“Përpjekja për të mbrojtur të drejtat e njeriut sapo u bë e pamundur” ndërsa SHBA ndihmon Izraelin, ka thënë ajo.

Është një dinamikë që të kujton atë që ndodhi jashtë Evropës kur diplomatët amerikanë u ngritën në mbarë botën për të mbledhur mbështetjen për Ukrainën dy vjet më parë.

Ata hasën “një reagim negativ shumë të qartë ndaj prirjes amerikane për të përcaktuar rendin global dhe për të detyruar vendet të marrin anën”, sipas Fiona Hill, studiuese e Institutit Brookings.

Nëse SHBA-të ishin të frustruar nga ai reagim negativ, imagjinoni reagimin, pas Gazës, që pret Washington-in herën tjetër që të kërkojë mbështetje globale për objektivin e një kundërshtari.

Kalimi i rezolutës 2728 mund të mbahet mend shumë mirë si një pikë kthese në rënien e rendit ndërkombëtar të bazuar në rregulla.

Fuqitë në rritje do të jenë të lumtura të citojnë precedentin e SHBA-ve teksa pohojnë përjashtimet e tyre nga ligji ndërkombëtar.

Sepse siç tregon Gaza në një mënyrë të tmerrshme, një botë me përjashtime nga e drejta ndërkombëtare është ajo në të cilën më pak të fuqishmit vuajnë më shumë.

Marrë nga “New York Times”, përshtatur për “Albanian Post”.