Ndërsa të rinjtë iranianë humbasin shpresën, një reformist kandidon për president

Zgjedhjet e parakohshme të thirrura pas një përplasjeje vdekjeprurëse të helikopterit. Një kandidat që premton një qasje të ndryshme si brenda dhe jashtë vendit. Dhe befas ka një element pezullimi dhe paparashikueshmërie në Iran, pasi votuesit shkojnë në qendrat e votimit për të zgjedhur një president të ri.

Zgjedhjet në Republikën Islamike janë çështje të kontrolluara fort – të gjithë kandidatët verifikohen nga një komitet me ndikim klerikësh përpara se të mund të kandidojnë. Dhe kohët e fundit apatia e votuesve ka qenë e përhapur.

Por këtë herë ka një kartë të egër: një ish-kirurg reformator i zemrës dhe ministër i shëndetësisë, Massoud Pezeshkian, i cili i ka shpallur “të pamoralshme” veprimet e policisë morale të Iranit, e cila zbaton kode të rrepta të veshjes për gratë.

Rregullat për mbajtjen e hixhabit tani po shkelen rregullisht nga gratë dhe Pezeshkian, 69 vjeç, ka thënë: “Nëse veshja e rrobave të caktuara është mëkat, sjellja ndaj grave dhe vajzave është 100 herë mëkat më i madh. Askund në fe nuk ka leje për t’u përballur me dikë për shkak të veshjes së tij”.

Ai ka premtuar gjithashtu se do të përpiqet të përmirësojë marrëdhëniet me Perëndimin dhe të ringjallë bisedimet bërthamore, me shpresën për t’i dhënë fund sanksioneve që kanë gjymtuar ekonominë e Iranit.

Pezeshkian është mbështetur publikisht nga dy ish-presidentë reformistë, Hassan Rouhani dhe Mohammad Khatami, dhe ish-ministri i Jashtëm, Mohammad Javad Zarif.

Tubimet e tij të fushatës tërhoqën turma në rritje në prag të ditës së votimit.

Dhe të enjten dy kandidatë u larguan nga gara – në një përpjekje të dukshme nga struktura klerikale për të shmangur ndarjen e votave konservatore.

Sondazhet më të fundit të opinionit treguan Pezeshkian përpara Mohammad Baqer Qalibaf, një ish-komandant i Gardës Revolucionare të Iranit, i cili aktualisht është kryetar i parlamentit, dhe Saeed Jalili, një ish-negociator bërthamor i linjës së ashpër.

Konservatorët kundërshtojnë angazhimin me Perëndimin dhe argumentojnë se Irani mund të ketë sukses pavarësisht sanksioneve.

Një kandidat tjetër mbetet në garë për të zëvendësuar Ebrahim Raisi – linja e ashpër që vdiq në një shpat mali me mjegull muajin e kaluar në një përplasje helikopteri që vrau gjithashtu shtatë persona të tjerë.

Shifrat e pjesëmarrjes shihen si një test kyç i legjitimitetit të Republikës Islamike.

Ata arritën nivele rekord në zgjedhjet parlamentare në mars dhe zgjedhjet e fundit presidenciale në 2021.

Udhëheqësi suprem Ayatollah Ali Khamenei – i cili është autoriteti përfundimtar në Iran – ka bërë thirrje për pjesëmarrje “maksimale”. Dhe një bërthamë solide e mbështetësve të regjimit me siguri do të votojnë.

Por shumë iranianë të rinj dhe të klasës së mesme janë thellësisht të zhgënjyer dhe mosbesues ndaj çdo procesi politik të organizuar nga Republika Islamike dhe tani duan t’i jepet fund 45 viteve të sundimit klerik.

“Ka shumë tabela në rrugë që u kërkojnë njerëzve të ‘votojnë për një të nesërme më të mirë’, por ne thjesht nuk e blejmë më atë,” më tha një student 20-vjeçar në Teheran përmes një mesazhi me tekst. “Askush nuk dëshiron të votojë më”.

Që nga vdekja e një gruaje të re, Mahsa Amini, në paraburgimin e policisë morale në vitin 2022 – dhe kryengritja mbarëkombëtare që shkaktoi – hendeku midis udhëheqësve të Iranit dhe popullit të tij është zgjeruar në mënyrë dramatike.

Një goditje brutale ndaj protestuesve ngurtësoi urrejtjen ndaj regjimit, veçanërisht në mesin e Gjeneratës Z.

Shpresat e lidhura me reformistët në të kaluarën janë shuar vazhdimisht. Dhe, gjatë viteve të fundit, ata që duan reformën e sistemit janë margjinalizuar gjithnjë e më shumë.

Ish-presidenti Hassan Rouhani nuk u lejua as të kandidojë në zgjedhjet e fundit për një organ me ndikim, Asamblenë e Ekspertëve, detyra e të cilit është të emërojë Udhëheqësin Suprem.

Shumë iranianë kanë humbur shpresën për ndonjë ndryshim domethënës që do të bëhet përmes kutive të votimit.

“Unë nuk do të votoj këtë vit,” i tha BBC-së një grua 70-vjeçare në Teheran, e cila ka votuar më parë për kandidatët reformistë. “E di që asgjë nuk do të ndryshojë. Ekonomia është në një gjendje kaq të rëndë dhe një brez të rinjsh tani thjesht duan të largohen nga Irani.”

Azad (jo emri i saj i vërtetë), një aktiviste për të drejtat e grave e burgosur gjatë protestave, e përshkroi atë si një “cirk elektoral”.

“Kur kukulluesi është një person i vetëm i quajtur Khamenei, nuk ka dallim se cili emër del nga kutia e votimit,” më tha ajo në një aplikacion të mediave sociale. “Në kulmin e trazirave, njerëzit këndonin vazhdimisht në rrugë këtë slogan: “Reformistë, konservatorë, loja mbaroi”.

Disa besojnë se struktura klerikale e lejoi Pezeshkian të qëndronte vetëm si pjesë e një përpjekjeje për të rritur pjesëmarrjen.

Azad e përshkroi atë si një “lojë” që po luhej nga regjimi. “Ne nuk u besojmë atyre dhe nuk duam të manipulohemi përsëri”.

Disa njerëz në Teheran me të cilët kam folur gjatë ditëve të fundit i kanë bërë jehonë kësaj pikëpamjeje.

“Është detyrë të votosh, por unë nuk do ta bëj”, tha një student i drejtësisë për BBC. “Sepse të gjitha zgjedhjet e mëparshme treguan se asnjë nga presidentët e zgjedhur nuk bëri asgjë më të mirë për njerëzit”.

Por të tjerët mund të joshen në qendrën e votimit nga drita e vogël e shpresës për ndryshim që Pezeshkian përfaqëson për iranianët me mendje liberale.

“Unë do të votoj për Pezeshkian,” thotë Maryam, 54 vjeç, nga Teherani. “Unë besoj se ndryshimi mund të vijë vetëm nga brenda Iranit – përmes reformës”.

Asaj i pëlqen fakti që prejardhja e tij nuk është në forcat e sigurisë dhe se ai është “i pastër”, pa akuza për korrupsion ndaj tij.

Ajo gjithashtu shpreson se ai mund të përmirësojë marrëdhëniet e Iranit me botën e jashtme dhe beson se ai do të fitojë.

Nëse e bën këtë, ka një pikëpyetje të madhe se çfarë hapësire për manovrim do të ketë.

“Pezeshkian është një reformist vetëm në emër”, thotë Sanam Vakil i grupit të ekspertëve Chatham House.

“Ai mbështet Republikën Islamike dhe është thellësisht besnik ndaj liderit suprem. Pjesëmarrja e tij mund të rrisë potencialisht pjesëmarrjen publike dhe të rrisë entuziazmin, por nuk duhet pritur shumë më tepër se një ndryshim në tonin nëse ai zgjidhet”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.