Dielli po bëhet i çuditshëm – Ndoshta sepse ne po shikojmë gjithçka gabim

Deri më tani, pothuajse çdo ditë të vitit 2022, dielli ka pasur shpërthime dhe nxjerrje masive koronale, disa prej të cilave ishin shpërthimet më të fuqishme që ylli ynë është i aftë të bëj.

Në vetvete, një diell që shpërthen nuk është i çuditshëm. Ai shpërthen rregullisht ndërsa kalon nëpër periudha të aktivitetit të lartë dhe të ulët, në cikle që zgjasin afërsisht 11 vjet.

Aktiviteti aktual është dukshëm më i lartë se parashikimet zyrtare të NASA-s dhe NOAA-së për ciklin aktual diellor dhe aktiviteti diellor ka tejkaluar vazhdimisht parashikimet që nga shtatori 2020.

“Ne nuk mund të parashikojmë me besueshmëri ciklet diellore”, tha për “ScienceAlert” astrofizikani diellor Michael Wheatland nga Universiteti i Sidneit, Australi.

“Ne nuk e kuptojmë plotësisht dinamon diellore, e cila gjeneron fushat magnetike që shihen në sipërfaqe si njolla diellore dhe që prodhojnë flakë. Ky është një nga problemet e jashtëzakonshme në astrofizikë; pasaktësia në parashikim nuk është befasuese”.

Ciklet diellore kanë një ndikim të madh në Sistemin Diellor. Shkencëtarët kanë konstatuar se ato duken të lidhura pazgjidhshmërisht me fushën magnetike diellore, e cila harkohet në të gjithë sipërfaqen e diellit tonë në kthesa, rrotullime dhe sythe.

Përafërsisht çdo 11 vjet, polet magnetike të diellit rrotullohen, veriu bëhet në jug dhe anasjelltas. Ky ndërprerës përkon me atë që njihet si maksimumi diellor, i karakterizuar nga një kulm i aktivitetit të njollave diellore, ndezjes dhe nxjerrjes së masës koronale (CME).

Pas kësaj përmbysjeje, aktiviteti zvogëlohet, përpara se të rritet përsëri drejt një kulmi. Këtu jemi tani – faza e përshkallëzimit të ciklit aktual, i 25-ti që kur ka filluar numërimi.

Ciklet e aktivitetit karakterizohen dhe parashikohen bazuar në një metrikë: numrin e njollave diellore që shihen në diell. Këto janë rajone të përkohshme ku fushat magnetike janë veçanërisht të forta, duke lehtësuar shpërthimin e flakërimeve dhe CME-ve. Ato shfaqen si njolla të errëta sepse fusha magnetike pengon rrjedhën e plazmës së nxehtë, dhe rajonet janë më pas më të ftohta dhe më të zbehta se rrethina e tyre.

Sipas fizikanit diellor, Scott McIntosh, nga Qendra Kombëtare e Shteteve të Bashkuara për Kërkime Atmosferike, parashikimi i cikleve diellore bazuar në numrin e njollave diellore që numërojmë mund të jetë një problem.

“Cikli i njollave diellore nuk është gjëja kryesore. Është një gjë dytësore”, tha ai për revistën shkencore “ScienceAlert”.

“Dhe mënyra se si është shkruar kanuni, si janë shkruar tekstet, mënyra se si paraqitet aktiviteti diellor, është portretizuar si primare”.

“Cikli themelor Hale dhe cikli magnetik 22-vjeçar, është primar. Dhe cikli i njollave diellore është vetëm një nëngrup i vogël i kësaj pamjeje të madhe”.

Cikli Hale u zbulua në fillim të shekullit të 20-të nga astronomi amerikan George Ellery Hale. Ai përbëhet nga dy cikle 11-vjeçare të njollave të diellit – koha që u duhet shtyllave për t’u ndërruar dy herë, duke u kthyer kështu në pozicionet e tyre origjinale.

Ciklet Hale, në ndryshim nga ciklet 11-vjeçare, vërehen në një sërë fenomenesh. Këto janë polaritetet magnetike në ndryshim të njollave diellore dhe poleve magnetike diellore, si dhe intensiteti i rrezeve kozmike galaktike në tokë.

Aktiviteti diellor e bën më të vështirë që rrezet kozmike të arrijnë në Tokë, por ciklet diellore me numër tek dhe çift kanë forma të ndryshme valore të rrezatimit kozmik. Kjo i atribuohet polaritetit të fushës magnetike diellore.

Duke shpjeguar njollat ​​e diellit

Është e rëndësishme të kuptojmë se njerëzit nuk kanë vërtet një ide të mirë për atë që ndodh brenda diellit. Mendohet se fusha magnetike diellore krijohet nga një dinamo brenda yllit, një lëng rrotullues, konvektues dhe përçues elektrik që konverton energjinë kinetike në energji magnetike, duke rrotulluar një fushë magnetike në hapësirën rreth riellit.

Atëherë çfarë i shkakton njollat e diellit?

Sipas modeleve aktuale, ato lidhen me rrotullimin e dielli. Ekuatori diellor rrotullohet më shpejt se polet. Nëse linjat e drejta të fushës magnetike do të tërhiqeshin së bashku me këtë rrotullim, ato do të shtriheshin dhe përfundimisht do të ngatërroheshin, duke gjeneruar zona të përkohshme, të lokalizuara të fushave të forta magnetike ose njollave diellore.

Kjo, sipas McIntosh, bazohet në faktin se fusha magnetike është pasive.

“Ju keni një sistem shumë kompleks brenda diellit. Si të gjitha sistemet fizike, ne bëjmë thjeshtime ose përafrime për të provuar të kuptojmë se çfarë po ndodh”, shpjegoi ai.

“Rreth 60 vjet më parë, ata bënë një përafrim me fushat magnetike – se ato ishin të vogla në krahasim me lëngjet në diell. Prandaj, kur dielli qarkullon, si planeti ynë, rrotullimi nxit qarkullimin, ngrohjen e atmosferës, dhe me gjithë këtë qarkullim që po ndodh, fushat magnetike thjesht tërhiqen me qarkullimin”.

Animacionet që tregojnë këtë efekt përputhen shumë mirë me të dhënat e vëzhgimit të njollave diellore, me fushat magnetike fillestare që shfaqen në rreth 30 gradë gjerësi gjeografike. Por, sipas McIntosh dhe kolegëve të tij, kjo ndodh sepse modeli u krijua për të shpjeguar pikërisht këtë dhe vetëm këtë.

“Cikli i njollave diellore është rezultat i ndërveprimit midis këtyre cikleve më të mëdha magnetike”, tha McIntosh për ScienceAlert. “Me fjalë të tjera, është si një model ndërhyrjeje. Fushat magnetike duan të anulojnë njëra-tjetrën gjatë gjithë kohës”.

Bazuar në gjetjet e ‘modelit të ndërhyrjes’, McIntosh dhe ekipi i tij kanë arritur në parashikimet e ciklit aktual diellor që janë më shumë në përputhje me vëzhgimet aktuale sesa parashikimet zyrtare – ato të bazuara në numërimin e njollave diellore.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.