Veprat e artit që na tërheqin mund të japin një pasqyrë të personalitetit tonë, të tilla si nëse jemi impulsivë ose të qëllimshëm, me temperament ose me humor. Studimet mbi preferencat e artit datojnë në vitet 1930 – shumica e tyre shqyrtojnë shkallën në të cilën njerëzit i pëlqejnë ose nuk i pëlqejnë pikturat e ndryshme. Hulumtimet tregojnë se interesi i një personi për artin lidhet më fort me tipare të caktuara të personalitetit sesa me klasën shoqërore, moshën ose gjininë.
Në veçanti, një tipar personaliteti i quajtur “hapje” është parashikuesi më i mirë nëse individët janë të interesuar për artin. Nga ana tjetër, ata që identifikohen si “të ndërgjegjshëm” shpesh tërhiqen më pak nga arti. Këto tipare janë pjesë e “Big Five”, një teori e personalitetit e pranuar gjerësisht, e bazuar në gati një shekull kërkime.
Modeli pohon se secili personalitet përbëhet nga një kombinim i pesë tipareve kryesore: hapja, ndërgjegjshmëria, ekstroversioni, pajtueshmëria dhe neurotizmi. Në vend që ta grumbulloni një person në kategori binare si introvert ose ekstrovert, modeli i “Big Five” pohon se secili tipar është një spektër dhe të gjithë qëndrojnë diku midis dy ekstremeve.
Secila prej këtyre pesë pikave të mëdha është e informuar nga një mori aspektesh që përshkruajnë më tej personalitetin e dikujt. Për shembull, ata që shfaqin një nivel të lartë të hapjes kanë tendencë të jenë kuriozë, të pavarur dhe imagjinatë, ndërsa ata që janë më të ndërgjegjshëm shpesh janë të organizuar, të menduar dhe të orientuar drejt qëllimit. Përveç preferencave të artit, modeli “Big Five”, përdoret për të parashikuar sjellje të tjera njerëzore, si ndërgjegjja për shëndetin, kënaqësia martesore dhe performanca e punës.
Jo vetëm që tiparet e personalitetit parashikojnë nëse ju pëlqen arti në përgjithësi, por ato gjithashtu mund të parashikojnë stilin e veprave të artit që ju tërheqin. Një studim në vitin 1973 zbuloi se kompleksiteti në art ishte dallimi parësor në mënyrën sesi personalitetet e ndryshme zgjedhin veprat e tyre të preferuara të artit: personalitetet e hapura janë të pjesshme ndaj pikturave më komplekse ndërsa personalitetet konservatore pëlqejnë pjesët më të drejtpërdrejta, tradicionale.
Një studim britanik anketoi mbi 90 mijë njerëz në vitin 2005, mbi preferencat e tyre artistike. Pjesëmarrësit plotësuan një pyetësor në internet dhe vlerësuan 24 piktura të ndryshme para se të plotësonin një inventar të personalitetit që lidhej me këtë model.
Pjesëmarrësit që preferuan artin përfaqësues si impresionizmi ishin dukshëm më të këndshëm dhe të ndërgjegjshëm dhe më pak të hapur ndaj përvojave të reja. Ata që ishin më të hapur i vlerësuan më lart veprat abstrakte. Studime të tjera kanë gjetur se njerëzit që kanë prirje neurotike – të shqetësuar, të turpshëm, me humor – e gjejnë artin abstrakt dhe pop më tërheqës.
Këto preferenca mund të jenë pjesërisht për shkak të mënyrës se si njerëzit skanojnë vizualisht artin. Një studim i vitit 2018, gjurmoi lëvizjet e syve të pjesëmarrësve ndërsa ata studionin vepra arti abstrakte. Shumica e pjesëmarrësve u përqëndruan në kuadrantin e sipërm të djathtë.
Kjo ka kuptim, pasi hemisfera e djathtë e trurit është e specializuar për përpunimin visuospacial dhe gjithashtu luan një rol të rëndësishëm në përpunimin e emocioneve që shkakton arti. Sidoqoftë, pjesëmarrësit që prireshin drejt neurotizmit u përqendruan në anën e majtë të figurës, dhe ata me skizofreni i kushtuan më shumë vëmendje pjesës së poshtme të figurës.
Edhe me sasinë mbresëlënëse të kërkimeve se pse njerëzve u pëlqen arti i caktuar, ka ende vrima në teori. Për shembull, disa shkencëtarë pohojnë se modeli i Big Five nuk përkthehet në kultura të ndryshme dhe është i drejtuar kryesisht ndaj atyre që jetojnë në kombet e zhvilluara.
Gjithashtu, shumica e studimeve janë përqendruar në artin dy-dimensional, si pikturat, dhe nuk kanë kapur ende preferencat e ndryshme për larminë verbuese të mediave që ekzistojnë në të gjithë botën. Pastaj është fakti se preferencat tona artistike ndryshojnë me kalimin e kohës dhe informohen nga demografia, marrëdhëniet dhe përvojat tona të jetës.
Preferencat e njerëzve për artin janë pothuajse aq të paqarta sa vetë arti. Por nëse jeni duke kërkuar një provë të shpejtë, të tipareve të përgjithshme të personalitetit të dikujt, mund ta bëni duke shikuar artin e varur në muret e tij.
Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.
/Albanianpost.com
