Kryeministri i Izraelit, Naftali Bennett, i bëri thirrje komunitetit ndërkombëtar të veprojë menjëherë kundër Iranit, pasi mbikëqyrësi bërthamor i Kombeve të Bashkuara raportoi se Republika Islamike ka rritur në mënyrë dramatike prodhimin e uraniumit të pasuruar në muajt e fundit dhe nuk po lejon inspektimin e plotë të aktiviteteve të saj.
“Izraeli e shikon pamjen e situatës të pasqyruar në raportin e Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA), e cila dëshmon se Irani po vazhdon të gënjejë botën dhe të avancojë një program për zhvillimin e armëve bërthamore duke mohuar angazhimet ndërkombëtare”, tha Bennett në një deklaratë.
“Unë bëj thirrje për një reagim të përshtatshëm dhe të shpejtë ndërkombëtar ndaj veprimeve të rënda të Iranit. Raporti i IAEA paralajmëron se koha për të vepruar është tani”.
Kryeministri atëherë dukej se rrëzoi një argument kyç të bërë nga ithtarët e marrëveshjes bërthamore të Iranit, i cili i ofroi Teheranit lehtësim të sanksioneve në këmbim të frenimit të programit të tij bërthamor.
“Pritja naive se Irani do të jetë i përgatitur për të ndryshuar rrugën e tij përmes negociatave është provuar të jetë i pabazë”, shtoi Bennett.
“Vetëm një qëndrim energjik nga bashkësia ndërkombëtare, i mbështetur nga vendimet dhe veprimet, do të jetë në gjendje të çojë në një ndryshim nga regjimi në Teheran, i cili ka humbur çdo kufizim”.
Raporti i IAEA-së i botuar të martën zbuloi se Teherani ka katërfishuar stoqet e tij të uraniumit të pasuruar me 60 për qind që nga maji, në kundërshtim të hapur me marrëveshjen e vitit 2015 me fuqitë botërore, që ishte menduar të përmbante programin e tij bërthamor.
Mbikëqyrësi gjithashtu u tha vendeve anëtare në raportin e tij tremujor se aktivitetet e verifikimit dhe monitorimit janë “minuar” që nga muaji shkurt, nga refuzimi i Iranit për të lejuar inspektorët të hyjnë në pajisjet e monitorimit të IAEA-së.
Pasurimi i uraniumit
Agjencia tha se vlerëson se stoku i Iranit i uraniumit të pasuruar deri në 60% pastërti të copëtuar në 10 kilogramë, një rritje prej 7.6 kilogramësh që nga maji.
Stoku i uraniumit në vend i pasuruar deri në 20% pastërti të copëtuar tani vlerësohet në 84.3 kilogramë, nga 62.8 kilogramë tre muaj më parë.
Stoku i përgjithshëm i uraniumit në Iran vlerësohet të jetë 2 mijë e 441kilogramë deri më 30 gusht, nga 3 mijë e 241 kilogramë që ishte më 22 maj, tha agjencia.
Teheranit i lejohet të rezervojë vetëm 202.8 kilogramë uranium sipas marrëveshjes bërthamore të njohur si Plani i Përbashkët Gjithëpërfshirës i Veprimit, ose JCPOA, i cili premton stimuj ekonomikë të Iranit në këmbim të kufizimeve në programin e tij bërthamor.
Gjithashtu ka për qëllim të parandalojë Teheranin nga zhvillimi i një programi bërthamor.
Agjencia me qendër në Vienna paralajmëroi anëtarët se besimi i saj në vlerësimin e duhur të aktiviteteve të Iranit-atë që e quajti “vazhdimësi e dijes” – po binte me kalimin e kohës dhe kjo do të vazhdonte “nëse situata nuk korrigjohet menjëherë nga Irani”.
IAEA tha se disa pajisje monitorimi dhe mbikëqyrjeje nuk mund të lihen për më shumë se tre muaj pa u shërbyer.
Këtë muaj iu sigurua qasje në katër kamera vëzhgimi të instaluara në një vend, por njëra prej kamerave ishte shkatërruar dhe një e dytë ishte dëmtuar rëndë.
Irani fton shefin e IAEA-së për bisedime
Shefi i mbikëqyrjes bërthamore të Organizatës së Kombeve të Bashkuara (OKB), Rafael Grossi do të fluturojë në Teheran këtë fundjavë për bisedime që mund të lehtësojnë një ngërç midis Iranit dhe Perëndimit.
Gjithashtu nuk përjashtohet mundësia e përshkallëzimit dhe prishjes së negociatave për ringjalljen e marrëveshjes bërthamore të Iranit.
Tre diplomatë që ndjekin Agjencinë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA) i thanë Reuters se udhëtimi i Grossi-t para takimit të javës së ardhshme të Bordit të Guvernatorëve të IAEA-së prej 35 vendesh u konfirmua.
IAEA dhe i dërguari i Iranit në agjenci më vonë konfirmuan udhëtimin dhe takimin.
“Drejtori i Përgjithshëm, Rafael Mariano Grossi, do të takohet me Nënkryetarin e Republikës Islamike të Iranit dhe Shefin e AEOI, Mohammad Eslami, në Teheran të dielën”, tha IAEA, duke shtuar se Grossi pritej të mbante një konferencë shtypi në aeroportin e Vienna-s, rreth orës 8:30 pasdite (1830 GMT) të dielën.
Asnjë përparim
IAEA informoi shtetet anëtare këtë javë se nuk kishte pasur përparim në dy çështje kryesore: shpjegimin e gjurmëve të uraniumit të gjetur në disa vende të vjetra, të padeklaruara dhe marrjen e aksesit urgjent në disa pajisje monitorimi në mënyrë që agjencia të mund të vazhdojë të mbajë gjurmët e pjesëve të programit bërthamor të Iranit siç parashikohet nga marrëveshja e vitit 2015.
Bisedimet e ndara, të tërthorta midis Shteteve të Bashkuara dhe Iranit për kthimin në përputhje me marrëveshjen janë ndërprerë që nga qershori.
Washingtoni dhe aleatët e tij evropianë i kanë bërë thirrje administratës së ashpër të presidentit Ebrahim Raisi, e cila mori detyrën në gusht, të kthehet në bisedime.
Sipas marrëveshjes së vitit 2015 midis Iranit dhe fuqive të mëdha, Teherani ra dakord për kufizime në aktivitetet e tij bërthamore në këmbim të heqjes së sanksioneve.
Sanksionet
Presidenti Donald Trump i tërhoqi Shtetet e Bashkuara nga marrëveshja në 2018, duke rivendosur sanksione ekonomike. Irani u përgjigj që nga viti 2019 duke shkelur shumë nga kufizimet kryesore të marrëveshjes, si pasurimi i uraniumit në një pastërti më të lartë, më afër atij të përshtatshëm për përdorim në armët bërthamore.
Fuqitë perëndimore duhet të vendosin nëse do të bëjnë presion për një rezolutë që kritikon Iranin dhe rrit presionin ndaj tij për të gurëzuar IAEA-n në takimin e javës së ardhshme të Bordit të Guvernatorëve të 35 agjencive.
Një rezolutë mund të rrezikojë rifillimin e bisedimeve mbi marrëveshjen, ndërsa Teherani ngrihet në lëvizje të tilla.
Palët evropiane në marrëveshjen e vitit 2015 – Britania, Franca dhe Gjermania – mbajtën një takim me Shtetet e Bashkuara në Paris të premten për të diskutuar se si të reagojnë në bordin e IAEA dhe për të shqyrtuar opsionet nëse Irani vazhdon të ngecë në kthimin në negociata.
Diplomatët thanë se asnjë vendim nuk ishte marrë ende.
Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.
/Albanianpost.com
