Ndërsa Franca përgatitet për të votuar, cilat janë opsionet e Macron?

Sondazhet franceze sugjerojnë se Lëvizja Kombëtare e ekstremit të djathtë ka të ngjarë të fitojë një shumicë në Asamblenë Kombëtare, dhoma e ulët e parlamentit, ndërsa votuesit shkojnë në votim në dy raunde më 30 qershor dhe 7 korrik.

Partia doli në krye në zgjedhjet e Parlamentit Evropian në fillim të qershorit, me pothuajse dyfishin e votave krahasuar me partinë qendrore të kryesuar nga Presidenti Emmanuel Macron – një humbje dërrmuese që bëri që Macron të shpallte zgjedhjet e parakohshme legjislative.

Nëse sondazhet e fundit rezultojnë të sakta, çfarë do të nënkuptonte kjo ndryshim i pushtetit për aftësinë e Macron për të qeverisur në Paris?

Kë do të emërojë Macron si kryeministër?

Kushtetuta franceze, e miratuar në vitin 1958, nuk ka kufizime për presidentin kur bëhet fjalë për zgjedhjen dhe emërimin e kryeministrit. Megjithatë, ai duhet të marrë parasysh shumicën në parlament.

Nëse kryeministri nuk ka mbështetje parlamentare, atëherë Asambleja Kombëtare – dhoma më e fuqishme e dy dhomave të parlamentit të Francës – do të mbajë një votë mosbesimi. Qeveria do të duhet atëherë të paraqesë dorëheqjen e presidentit.

Nëse Lëvizja Kombëtare fiton shumicën e vendeve në Asamblenë Kombëtare, Macron do të duhet t’i ofrojë udhëheqësit të partisë 28-vjeçar, Jordan Bardella, postin e kryeministrit.

Macron nuk ka alternativë, tha politologu Hans Stark nga Universiteti Sorbonne në Paris.

“Macron është kaq i dobësuar. Ai nuk ka shumë hapësirë për manovrim”, i tha DW-së.

Bardella ka caktuar një shumicë absolute të vendeve parlamentare si një kusht për marrjen e përgjegjësisë qeveritare, sepse pa të ai nuk do të ishte në gjendje të zbatojë programin e tij politik.

Nëse Bardella do të emërohet kryeministër, Franca do të hyjë në atë që quhet “bashkëjetesë” për herë të katërt në historinë e saj moderne.

Si funksionon bashkëjetesa?

Kur presidenti dhe kryeministri vijnë nga kampe të ndryshme politike, pushteti ekzekutiv në Francë është i ndarë. Secili duhet të punojë së bashku për të mirën e vendit në një të ashtuquajtur “bashkëjetesë”.

Aranzhimi i parë i tillë u formua në vitin 1986 nën Presidentin Socialist Francois Mitterrand. Pas humbjes së zgjedhjeve parlamentare, Mitterrand emëroi konservatorin Gaullist Jacques Chirac si kryeministër, ndjekur nga kolegu i tij i partisë Edouard Balladur në vitin 1993.

Nga viti 1997 deri në vitin 2002, kryeministri socialist Lionel Jospin qeverisi nën Presidentin Chirac.

Ndarja e pushtetit midis dy partive të ndryshme politike në mënyrë të parashikueshme çon në fërkime dhe procese të ndërlikuara vendimmarrjeje.

Kushtetuta nuk parashikon në mënyrë eksplicite bashkëjetesën, kështu që suksesi i qeverisjes përmes këtij aranzhimi varet nga sa mirë kryeministri dhe presidenti punojnë së bashku.

Sa e fuqishme mund të jetë një qeveri bashkëjetese?

Në Francë, presidenti zakonisht merret me sigurinë kombëtare dhe politikën e jashtme, ndërsa kryeministri merret me çështjet e brendshme.

Por nën një bashkëjetesë, funksionet presidenciale transferohen përkohësisht te kryeministri. Kjo do të thotë që Macron nuk do të vendoste më linjat e gjera të politikës dhe do të duhej të ndante detyrat e marrëdhënieve ndërkombëtare me qeverinë.

Duke folur pak përpara raundit të parë të votimit, liderja e grupit parlamentar të Lëvizjes Kombëtare, Marine Le Pen, shpjegoi se si partia e saj e shihte ndarjen e pushtetit: “Komandanti i përgjithshëm i forcave të armatosura është një titull nderi për presidentin, sepse kryeministri mban frenat”.

Një qeveri e Lëvizja Kombëtare gjithashtu do të kishte një hapësirë të gjerë për të manovruar në politikën e brendshme, por këto çështje gjithashtu mund të çojnë në luftëra pushteti midis presidentit dhe kryeministrit, siç provoi bashkëjetesa e parë nën Mitterrand në vitin 1986.

Më 14 korrik, Mitterrand e hoqi publikisht kryeministrin e tij, duke njoftuar se nuk do të nënshkruante dekretet e qeverisë së Chirac për riprivatizimin e 65 bankave të shtetëzuara, kompanive të sigurimeve dhe ndërmarrjeve industriale.

Dhe ndërsa asnjë dekret qeveritar nuk mund të hyjë në fuqi pa nënshkrimin e presidentit, një refuzim i tillë mund të vonojë vetëm një projekt të tillë, jo ta ndalojë atë.

Sa mirë do të punonin së bashku Macron dhe Bardella?

Macron ka refuzuar pjesë të programit të Lëvizjes Kombëtare, që do të thotë se partia mund të përpiqet “të çojë Macron në një qoshe derisa ai të japë përfundimisht dorëheqjen”, parashikoi Stark.

Megjithatë, një bllokim total i punës së një qeverie të Lëvizja Kombëtaregjithashtu do të ishte i paimagjinueshëm, që do të thotë se Macron dhe Bardella përfundimisht do të duhet të bashkëpunojnë.

Macron do të duhet të justifikojë çdo refuzim të planeve të qeverisë së tij të re, që do të thotë se ai më pas do të kërkonte më shpesh nga Këshilli Kushtetues që të kontrollonte ligjet për përputhshmërinë kushtetuese përpara se të shpalleshin publikisht. Disa projekte të Lëvizja Kombëtaremund të dështojnë tashmë në këtë pengesë.

Çfarë ndodh nëse Lëvizja Kombëtare nuk fiton një shumicë?

Stark supozon se Bardella do ta mbajë premtimin e tij dhe Lëvizja Kombëtare do të heqë dorë nga marrja e qeverisë nëse partia nuk arrin një shumicë absolute.

Nëse asnjë kamp tjetër nuk është në gjendje të formojë një shumicë, Parisi do të ishte në një ngërç. Presidenti nuk do të ishte në gjendje të shpërndante thjesht parlamentin përsëri, pasi kushtetuta ka përcaktuar një periudhë pritjeje njëvjeçare.

Në parlamentin e shpërndarë nga Macron në fillim të qershorit, partitë e koalicionit të tij kishin vetëm një shumicë relative – ato mbanin shumicën e vendeve, por jo më shumë se gjysma e votave të hedhura. Qeveria kishte përdorur kështu në mënyrë të përsëritur nenin 49.3 të kushtetutës franceze për të miratuar ligje që i konsideronte të rëndësishme.

Ky nen lejon qeverinë të miratojë një ligj pa një votë në Asamblenë Kombëtare nëse nuk kalon një mocion mosbesimi brenda 24 orëve.

Por neni 49.3 është shumë i diskutueshëm dhe një qeveri e re bashkëjetese ka të ngjarë të ngurrojë ta përdorë atë.

Çfarë do të prishte një ngërç të Asamblesë Kombëtare?

Partitë e ndryshme deri më tani janë tërhequr nga mënyra se si do të reagonin ndaj një Asambleje Kombëtare pa shumicë.

Le Pen nga Lëvizja Kombëtare ka thënë më parë se do të ishte në favor të një zgjedhjeje të hershme presidenciale, nëse zgjedhjet parlamentare do të përfundonin pa një fitues të qartë. Por Macron nuk mund të detyrohej ende të jepte dorëheqjen. Ai ka një mandat presidencial deri në vitin 2027 dhe ka thënë se nuk do të japë dorëheqjen deri atëherë. Nuk ka një skenar të qartë për një ngërç të tillë dhe shumëçka do të varet nga dinamika politike pas zgjedhjeve.

Në parim, emërimi i një qeverie jo-partiake të ekspertëve do të ishte gjithashtu një mundësi. Por nuk ka një model historik për këtë opsion.

Macron gjithashtu mund të aktivizojë nenin 16 të kushtetutës franceze, i cili i jep presidentit kompetenca të jashtëzakonshme në situata krize për të siguruar vazhdimësinë e shtetit. Ai më pas mund të miratojë ligje dhe të nxjerrë dekrete pa miratimin parlamentar. Megjithatë, eksperti i Francës Hans Stark nuk beson se neni 16 është një opsion real për presidentin.

“Nuk e shoh se si ai mund ta mbajë këtë për tre vjet deri në zgjedhjet e ardhshme presidenciale”, tha Stark.

“Kjo do të thoshte në thelb që ne do të ishim në një gjendje krize të përhershme”.

Marrë nga Deutsche Welle, përshtatur për Albanian Post

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.