“Listojeni Beratin – para se ta bëjë edhe pjesa tjetër e botës”

E përditshmja britanike “The Telegraph”, e cila është shpallur website i vitit sa u takon lajmeve, i ka dedikuar një artikull Beratit të Shqipërisë, Beratit të një mijë e një dritareve, duke i ftuar britanikët ta vizitojnë para se ta bëjë edhe pjesa tjetër e botës.

“The Telegraph” e nis “dritaren e parë” të rrugëtimit nga hapësira tokësore.

“Rruga për në Berat ishte më e gjatë nga sa dukej në hartë. Edhe pse afërsisht 100 kilometra nga kryeqyteti shqiptar, Tirana, udhëtimi me autobus ose ‘furgon’ zgjat dy deri në tre orë, zakonisht duke bërë një devijim jo plotësisht logjik në vendpushimin bregdetar perëndimor të Durrësit”, përshkruan fillimisht britanikja “The Telegraph”.

Artikulli vijon me zbërthimin e udhëtimit në jug, i cili kalon nëpër një numër fshatrash.

Autobusi lëviz në mënyrë të çrregullt për të marrë edhe të tjerë që shkojnë drejt “qytetit të një mijë e një dritareve”.

“Ishin këto dritare, në dukje të pafundme, të vendosura brenda shtëpive të mbushura me bardhësi, që siguruan një pjesë kryesore të atraksioneve për Shqipërinë, një vend i listës së qelibartë, i hapur tani për vizitorët nga Britania”, vijon “The Telegraph”.

Shtëpitë e mrekullueshme të epokës Osmane, shumë prej të cilave me ballkone të mbuluara tradicionale, ngjiten në kodrat e thepisura që kufizojnë lumin Osum dhe janë ruajtur jashtëzakonisht mirë.

Qytet-muze

Sipas “The Telegraph”, nuk është vetëm statusi i Beratit, si një vendbanim i rrallë, i cili ruan arkitekturën osmane, që e bën atë të jashtëzakonshëm: arsyeja e mbijetesës së tij është po aq befasues.

Jo vetëm që qyteti i mbijetoi regjimit komunist të Enver Hoxhës, i cili pa shumë trashëgimi arkitektonike myslimane të shkatërroheshin, nën damkën e mbetjeve të padëshiruara të periudhës osmane. Për “Telegraph”, është dhe falë diktatorit, arsyeja pse arkitektura e Beratit mbeti e paprekur.

Një nga dy qytetet e vetme që mori titullin “qytet-muze” gjatë udhëheqjes së Hoxhës, Berati u nderua në vitin 1961, duke i dhënë mbrojtje të veçantë nga planifikuesit e zellshëm urban.

“Nëse spastrimi madhështor i shtëpive osmane është një kënaqësi e kushtueshme, kalaja e shekullit të 13-të është qershia metaforike ‘mbi tortë’”, vë në dukje “The Telegraph”.

E puthitur në një kodër të thepisur, me pamje nga qyteti, kalaja gjendet në një rrëpirë të madhe nga qyteti i vjetër.

“Ne kaluam lart, duke iu shmangur gërmuesve dhe punëtorëve me lopata përgjatë rrugës kryesore drejt kalasë: përgatitjet për vizitorët ishin duke u zhvilluar. Gati njëqind familje akoma jetojnë brenda mureve të Kalasë së madhe, shtëpitë e tyre të vendosura mes kishave bizantine, tezga që shesin dantella dhe restorante që shërbejnë mish të pjekur në zgarë, të shoqëruar me ajvar (një erëz e ëmbël e bërë me piper të kuq dhe patëllxhan)”, e përshkruan udhëtimin virtual nëpër qytet, shkruan më tej “The Telegraph”.

Bashkëjetesa fetare

E përditshmja britanike shkruan për Afrimin, i cili shet reçel të bërë në shtëpi dhe kishte hapur dyqanin pranë rrënojave të ish-Xhamisë së Kuqe.

Atij i duket më se e natyrshme që të shesë ushqime, i rrethuar nga ndërtesa të shenjta, sipas ” The Telegraph”.

“Ndonjëherë, njerëzit vijnë këtu për ushqim shpirtëror”, thotë ai, “qyteti të ofron këtë, unë siguroj një lloj tjetër ushqimi”.

“The Telegraph” ndalet dhe te kultura e bashkëjetesës fetare. Sipas mediumit britanik, arkitektura fetare e Beratit është një emblemë fizike e një kulture të thelluar të pranimit.

Qyteti, shkruan britanikja, vazhdon të dëshmojë për bashkëjetesën harmonike të bashkësive të ndryshme fetare dhe kulturore.

“Si një londineze mijëvjeçare”, rrëfen Elise Morton, udhëtarja dhe zëri i udhëtimit në Berat, “unë jam e prirur të kap thelbin e kësaj tradite”.

Sot, pas ndalimit të fesë të ish-diktatorit Hoxha, fetë mbizotëruese janë Islami dhe Krishterimi, me myslimanët që përbëjnë shumicën e popullsisë.

Në vitin 2014, Papa Françesku vlerësoi Shqipërinë si një shembull të tolerancës së jashtëzakonshme fetare, Berati është veçanërisht i rëndësishëm.

“Megjithëse shumë pohojnë se kjo është një trashëgimi pozitive e politikave të shtetit komunist, Berati mban thesare që shpallin një mendim më të zgjeruar të tolerancës”, vijon “The Telegraph” në artikullin udhërrëfyes drejt qytetit të “1001 dritareve”.

Atraksionet e Beratit

Midis tyre është Muzeu Ikonografik Kombëtar Onufri i qytetit, kushtuar ikonave bizantine dhe objekteve liturgjike.

Muzeu është shtëpia e Ikonës së “Burimit Jetëdhënës” të shekullit të 18-të, një ikonë ortodokse që në sfond ka minaret dhe është bërë simbolike e bashkëjetesës fetare, për çka Berati lavdërohet.

Pjesa më e madhe e qytetit është e dukshme nga kalaja; shtëpitë e lara në bardhësi, që mblidhen në bregun verior të lumit, përbëjnë qytetin e vjetër historik, lagjen Mangalem.

Kjo zonë, tradicionalisht myslimane, është shtëpia e tre xhamive të mëdha: Xhamia Mbret (ose Sulltan) e shekullit të 15-të; Xhamia e Plumbit e shekullit të 16-të; dhe Xhamia e Beqarëve e shekullit XIX.

Përtej lumit, përtej shtëpive të Mangalemit, qëndron lagja Gorica, kryesisht e krishterë.

Këto pjesë të qytetit janë të lidhura nga Ura e shkëlqyer Gorica, e bërë fillimisht prej druri në 1780 dhe e rindërtuar me gur në vitet 1920.

“Nga vendi i legjendave lokale, që përfshijnë birucat dhe shpirtrat e këqij, ura tani është një atraksion i përkryer për fotot e të rinjve. Këto fotosesione shërbejnë si një kujtesë prekëse se, pavarësisht pjesë e Trashëgimisë Botërore të Unesco-s apo jo, Berati është një qytet i shekullit 21”, shkruan më tej “The Telegraph”.

Një kërkim i shpejtë, përmes Instagram-it, është i mjaftueshëm për t’ju ​​thënë se qyteti qëndron në pragun e ndryshimit: influencerët dhe blogerët, vendas dhe ndërkombëtarë, kanë filluar të përfshihen.

Qyteti mes së kaluarës dhe të ardhmes

Në vëzhgimin e horizontit nga kalaja, syri tërhiqet nga një kube e artë shkëlqyese. Nuk është një imitim i shndritshëm i Ndërtesës së Kapitolit të SHBA-ve, por një shtëpi mësimi.

I themeluar në vitin 2009, Universiteti Shqiptar në Berat është “fytyra shkëlqyese” e marshimit gradual të qytetit përpara dhe një përpjekjeje për të tërhequr një demografi më të re në këtë qytet.

Elise Morton takon Norën, një nëntëmbëdhjetëvjeçare, e cila është transferuar këtu nga një fshat rreth 40 minuta larg.

Kjo, pasi kishte kaluar vitin e saj të parë të studimeve, duke udhëtuar përmes furgonit.

“Vendosa të lëvizja këtu, megjithëse është më e shtrenjtë se të qëndrosh në shtëpi. Doja të përjetoja jetën në një qytet më të madh”, ndan Nora me “The Telegraph”.

Më pak shkëlqyes, por po aq domethënës, kodrat përreth Beratit kërkojnë vëmendjen tonë, ndërsa ne admirojmë peizazhin nga kalaja.

“Never”-Enver

“Shikoni nga afër faqen e malit të lartë Shpirag dhe do të vini re një mesazh nga e kaluara, i konfiguruar si një vend i kujtesës dhe reflektimit kolektiv. Në vitin 1968, në kulmin e regjimit komunist, një brigadë fshatarësh formësuan emrin ‘ENVER” në anën e këtij mali, për nder të Hoxhës”, kridhet Morton në të kaluarën komuniste të Beratit dhe Shqipërisë.

Germat më vonë u rivendosën nga Sheme Filja vendase.

Në vitin 2012, si pjesë e një dokumentari, ai nisi një ribërje delikate, por radikale të mesazhit. Filja ndërroi dy shkronjat e para, duke lënë fjalën “NEVER” (Kurrë) si një shprehje e jashtësuar ndaj një kërkese të brendësuar; kurrën e kurrës.

“Koha nuk qëndron për askënd, as për Hoxhën”, vijon “The Telegraph”.

Ylli i kuq me pesë cepa, që vazhdon të ngrihet mbi varrezat partizane të qytetit, e ndërlikon këtë premtim.

Ndërsa germat e bardha të pikturuara të malit Shpirag shpallin “kurrë”, mbetje të tilla të epokës komuniste duket se shfaqin një spektakël më me nuanca, i cili pasqyron, pranon dhe afirmon të kaluarën komplekse të qytetit, politikën dhe popullsinë.

“Por përsëri, mbase kjo ishte e pritshme. Siç mishërohet nga haraçi i ripunuar ndaj Hoxhës, Berati është i prirur për t’u përshtatur. Vizitojeni tani ndërsa gjërat janë mirë”, e përmbyll rrëfimin Morton dhe artikullin në “The Telegraph”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com