Jacques Attali: Macron lidhet me të majtën për një qeveri teknike, shmangni bashkëjetesën ose Olimpiada do të jetë si Berlini 1936

La cohabitation, c’est moi (bashkëjetesa jam unë).

Jacques Attali ishte në Elysée nën hijen e François Mitterrand kur presidenti socialist e gjeti veten përballë Jacques Chirac, i cili u bë kryeministër me një shumicë të krahut të djathtë.

Kështu lindi bashkëjetesa.

“Kjo nuk kishte ndodhur kurrë në Republikën e Pestë, ne e gjetëm veten duke shpikur një praktikë republikane”, kujton Attali, këshilltari i Mitterrand për dhjetë vjet dhe më pas mentori i Emmanuel Macron.

Ekonomisti, intelektuali, drejtuesi i orkestrës, eseisti popullor, Attali tani po i drejton një apel Presidentit për të bërë pakte me të majtën në funksion të raundit të dytë.

“Unë votova për Frontin e Ri Popullor pa hezitim. Për mua prioritet është të parandaloj të djathtën ekstreme që të vijë në qeveri në Francë”, tregon Attali, 80-vjeçar, i cili nuk e fsheh pesimizmin e tij në funksion të një dueli hipotetik në krye të shtetit mes Macron dhe Jordan Bardella.

Çfarë këshille do t’i jepnit Macron-it për krizën e afërt?

“Le të themi që nuk jam i sigurt se dëgjon këshillat e mia. Unë isha kundër idesë së shpërbërjes së Assemblée Nationale, veçanërisht vetëm disa javë para Lojërave Olimpike në të cilat e gjithë bota do të shikojë Francën. Ne synonim një festë si Lojërat e Parisit të vitit 1924, tani rrezikojmë të kemi Lojërat e Berlinit të vitit 1936. Dëmi tashmë është bërë, le të shpresojmë që të mos jetë i pariparueshëm. Thënë kështu, do të shohim nëse Macron ka mjaft gjakftohtësi për t’u imponuar si Mitterrand. Por në rastin e tij tashmë ka një ndryshim”.

Kjo do të thotë?

“Të gjithë e dinë se ai nuk do të mund të kandidojë sërish për zgjedhjet e ardhshme presidenciale, për shkak të kufizimeve kushtetuese. Pesha politike e Macron në Elysee është domosdoshmërisht më e vogël. Mitterrand kishte kandiduar sërish pas bashkëjetesës së parë dhe gjatë bashkëjetesës së dytë (me Edouard Balladur, red.) ishte shumë i sëmurë dhe në qeveri ishte krijuar një formë respekti. Sot ka një dobësi objektive të Macron nga e cila kundërshtarët e tij do të duan të përfitojnë. Si Marine Le Pen ashtu edhe Jean-Luc Mélenchon kanë interes për zgjedhjet presidenciale para vitit 2027. E njëjta gjë ndodhi në fillimet e bashkëjetesës së parë mes Mitterrand dhe Chirac. Kryeministri ishte i bindur se do të ishte në gjendje të detyronte presidentin të jepte dorëheqjen. Dhe në vend të kësaj presidenti shërbeu edhe një mandat të dytë. Tani gjithçka është ndryshe. Macron nuk do të jetë në gjendje të kandidojë për një mandat të tretë. Ai do të ketë humbur shumicën e deputetëve të tij dhe në shtatë vjet nuk ka dashur kurrë të ndërtojë një parti të vërtetë. Kështu që presioni ndaj Macron do të rritet për t’u larguar. Natyrisht nuk shpresoj kështu. Në të vërtetë, mendoj se është shumë e rëndësishme që ai të mos largohet: ai duhet të mbrojë institucionet, të cilat janë thesari i vërtetë i Republikës sonë”.

Si arriti të imponohej Mitterrand përballë një mazhorance armiqësore?

“Ishte një luftë e vazhdueshme. Mbaj mend një takim të parë ku arrita të sigurohesha që të mos kishte asnjë sherpa diplomatik nga kryeministri, për të afirmuar epërsinë e Presidentit ndaj politikës së jashtme. Një herë tjetër Mitterrand refuzoi të nënshkruante një urdhëresë. Shiraku ishte aq i zemëruar sa e kërcënoi se do ta dëbonte fizikisht nga Elysee. Presidenti nuk e besoi, por kur filloi të kishte dyshim se mund tëmqe reale, më kërkoi të qëndroja me të në pallatin presidencial. Mitterrand kundërshtoi gjithashtu mbledhjen e një Këshilli të Mbrojtjes, në të cilin kryeministri donte t’i jepte ushtrisë armë bërthamore taktike. Bashkëjetesa është një ekuilibër i paqëndrueshëm, ku strategjia, temperamenti dhe karizma kanë rëndësi”.

Marine Le Pen tashmë ka filluar të vërë në dyshim prerogativat e presidentit për mbrojtjen dhe BE-në.

“Me Mitterrand-in, në dy bashkëjetesat e para, krijuam një lloj jurisprudence mbi të ashtuquajturën “domaine rezervë”, një kompetencë ekskluzive e Elysee. Edhe në bashkëjetesën e tretë (mes Shirakut në Elysee dhe Lionel Jospin si kryeministër) politika e jashtme dhe mbrojtja mbetën prerogativa e kreut të shtetit. Por kjo rezervë e domenit nuk është e detajuar në Kushtetutë. Dhe është qeveria ajo që mban levat e buxhetit të shtetit. Nëse e djathta ekstreme vjen në qeveri dhe vendos të shkurtojë fondet e Francës për BE-në, duke krijuar një casus belli me Brukselin, Macron do të ketë pak mundësi manovre. Kjo është nëse kryeministri i ri dëshiron të shkurtojë ndihmën ushtarake për Ukrainën. E kam fjalën për formën. Në praktikë, do të bëhet fjalë për njerëzit dhe forcën në pushtet”.

Çfarë ndodh nëse asnjë parti nuk merr shumicën absolute të dielën e ardhshme?

“Shpresoj që në bllokun qendror dhe të majtë të bëhen pakte qëndrese, pra tërheqja e kandidatëve për të penguar fitoren e së djathtës ekstreme. Këto marrëveshje do të ishin baza për marrëveshje të gjera pas votimit, në mungesë të shumicës absolute. Në këtë skenar, presidenti do të emëronte një kryeministër si Mario Monti ose Mario Draghi. Fatkeqësisht, nuk do të jetë e lehtë të gjesh figura të ngjashme në establishmentin francez, sepse nuk jemi mësuar me drejtues teknikë”.

Në romanin e tij të fundit ju imagjinoi mbërritjen e Le Pen në Elysée.

“Nuk do ta kisha imagjinuar kurrë një qeveri të ekstremit të djathtë në vitin 2024 me një zgjedhje politike të parashikuar në këtë mënyrë nga Macron. Edhe sot nuk dorëzohem: do të ishte një tronditje për Evropën. Dhe qeveria Bardella nuk do të ishte një qeveri Meloni. Rassemblement National me gjasë do ta tërhiqte Francën drejt Hungarisë së Orbanit”.

A nuk ju pengoi aleanca e partisë socialiste me France Insoumise të Jean-Luc Mélenchon-it të votoni majtas?

“Unë kurrë nuk do të votoj për RN-në, absolutisht kurrë, dhe do të votoj gjithmonë për kandidatin e së majtës, madje edhe për një kandidat të France Insoumise, me përjashtim të disa emrave flagrantë antisemitë. Është thellësisht e padrejtë të barazohet e djathta ekstreme me shumicën e demokracisë sociale. Dhe mendoj se e majta reformiste do të mund të rifitojë hapësirën e saj në të ardhmen e afërt. Në vitin 1974, isha 30 vjeç, drejtova fushatën e parë presidenciale të Mitterrand. Socialistët kishin 12-13% të votave dhe komunistët 85%. Partia Komuniste ishte e lidhur me Moskën, shumë larg nesh. Megjithatë, ne ishim të bindur se aleanca ishte e nevojshme dhe ne do të ishim në gjendje të ndryshonim balancën e pushtetit. Kjo është ajo që ndodhi më pas. Tani mund të ndodhë përsëri”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.