Në orën 11 të ditës 11 të muajit 11-të të vitit 1918, saktësisht 105 vite më parë, Lufta e Parë Botërore, apo e njohur ndryshe si Lufta e Madhe, përfundoi.
Në mëngjesin e së 11 nëntorit të vitit 1918, Gjermania, në një situatë të rëndë, pa fuqi punëtore dhe furnizime dhe përballë një pushtimi të afërt, u detyrua të nënshkruante një marrëveshje armëpushimi me Aleatët.
Nënshkrimi i këtij armëpushimi u bë në një makinë hekurudhore jashtë Compiegne, Francë.
Armëpushimi nuk ishte një dorëzim formal – kjo do të vinte më vonë me Traktatin e Versajës – por i dha fund të gjitha luftimeve aktive.
Lufta e Parë Botërore, përmasat e së cilës deri në atë kohë ishin më të mëdhatë në tërë historinë e botës, la të vdekur nëntë milionë ushtarë dhe 21 milionë të plagosur, me Gjermaninë, Rusinë, Austro Hungarinë, Francën dhe Britaninë e Madhe, ku secila kishte humbur gati një milion apo më shumë jetë.
Përveç kësaj, të paktën pesë milionë civilë vdiqën nga sëmundjet, uria apo ekspozimi.
Më 28 qershor 1914, në një ngjarje që u bë shkaktar i shpërthimit të Luftës së Parë Botërore, arkiduka Franz Ferdinand, trashëgimtar i Perandorisë Austro-Hungareze, u qëllua për vdekje së bashku me gruan e tij nga serb në Sarajevë, Bosnje e Hercegovinë.
Ferdinandi kishte inspektuar forcat e armatosura perandorake të xhaxhait të tij në Bosnje e Hercegovinë, pavarësisht kërcënimit të nacionalistëve serbë që dëshironin që këto zotërime austro-hungareze t’i bashkoheshin Serbisë së sapopavarësuar.
Austro-Hungaria fajësoi qeverinë serbe për sulmin dhe shpresonte ta përdorte incidentin si justifikim për zgjidhjen e problemit të nacionalizmit sllav njëherë e përgjithmonë. Megjithatë, pasi Rusia mbështeti Serbinë, një deklaratë austro-hungareze e luftës u vonua derisa udhëheqësit e saj morën garanci nga udhëheqësi gjerman Kaiser Wilhelm II se Gjermania do të mbështeste kauzën e tyre në rast të një ndërhyrjeje ruse.
28 korrik 1918, do të ishte data kur Austro-Hungaria do t’i shpallte luftë Serbisë, dhe paqja fragjile që ishte krijuar në atë kohë ndërmjet fuqive të mëdha evropiane u prish. Më 29 korrik, forcat austro-hungareze filluan të bombardojnë kryeqytetin serb, Beogradin, dhe Rusia, aleati i Serbisë, urdhëroi një mobilizim të trupave kundër Austro-Hungarisë.
Franca, aleate me Rusinë, filloi të mobilizohej më 1 gusht. Franca dhe Gjermania i shpallën luftë njëra-tjetrës më 3 gusht. Pasi kaloi Luksemburgun neutral, ushtria gjermane pushtoi Belgjikën natën e 3-4 gushtit, duke nxitur Britaninë e Madhe dhe Belgjikën aleat, për t’i shpallur luftë Gjermanisë.
Në pjesën më të madhe, njerëzit e Evropës e pritën me gëzim shpërthimin e luftës. Shumica me patriotizëm supozuan se vendi i tyre do të fitonte brenda disa muajsh. Nga armiqtë fillestarë, Gjermania ishte më e përgatitur për shpërthimin e armiqësive dhe udhëheqësit e saj ushtarakë kishin formatuar një strategji të sofistikuar ushtarake të njohur si “Plani Schlieffen”, i cili parashikonte pushtimin e Francës përmes një sulmi të madh hark përmes Belgjikës dhe në Francën veriore, Rusia, e ngadaltë për t’u mobilizuar, do të mbahej e pushtuar nga forcat austro-hungareze ndërsa Gjermania sulmonte Francën.
“Plani Schlieffen” ishte pothuajse i suksesshëm, por në fillim të shtatorit francezët u mblodhën dhe ndaluan përparimin gjerman në Betejën e përgjakshme të Marne pranë Parisit. Nga fundi i vitit 1914, mbi një milion ushtarë të kombësive të ndryshme ishin vrarë në fushat e betejës të Evropës dhe as për Aleatët dhe as për Fuqitë Qendrore nuk ishte një fitore përfundimtare në horizont.
Në frontin perëndimor – vijën e betejës që shtrihej në të gjithë Francën veriore dhe Belgjikën – luftëtarët u vendosën në llogore për një luftë të ashpër rrënuese.
Në vitin 1915, aleatët u përpoqën të thyejnë ngërçin me një pushtim amfib të Turqisë, e cila ishte bashkuar me Fuqitë Qendrore në tetor 1914, por pas gjakderdhjes së rëndë aleatët u detyruan të tërhiqen në fillim të vitit 1916.
Viti 1916 pati ofensiva të mëdha nga Gjermania dhe Britania përgjatë frontit perëndimor, por asnjëra palë nuk arriti një fitore vendimtare. Në lindje, Gjermania ishte më e suksesshme dhe ushtria e çorganizuar ruse pësoi humbje të tmerrshme, duke nxitur shpërthimin e Revolucionit Rus në 1917, që do të udhëhiqej nga Vladimir Lenin.
Nga fundi i vitit 1917, bolshevikët kishin marrë pushtetin në Rusi dhe menjëherë kishin nisur negociatat për paqen me Gjermaninë. Në vitin 1918, infuzioni i trupave dhe burimeve amerikane në frontin perëndimor më në fund e ktheu shkallën në favor të aleatëve.
Gjermania nënshkroi një marrëveshje armëpushimi me aleatët më 11 nëntor 1918.
Lufta e Parë Botërore njihej si “lufta për t’i dhënë fund të gjitha luftërave” për shkak të masakrës dhe shkatërrimit të madh që shkaktoi. Fatkeqësisht, traktati i paqes që i dha fund zyrtarisht konfliktit – Traktati i Versajës i vitit 1919 – detyroi Gjermaninë të pranonte kushte ndëshkuese që destabilizuan Evropën dhe hodhën bazat për Luftën e Dytë Botërore – pasojat e të cilës janë më të mëdhatë në historinë e botës.
Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.
/Albanianpost.com
