Zotit iu deshën gjashtë ditë për të krijuar tokën, detin dhe qiellin. Por, për një nënë të dëshpëruar në kërkim për të shpëtuar fëmijët e saj, duheshin vetëm pak orë vuajtje dhe mallkime deri në krijimin e atyre që sot i quajmë Bjeshkët e Nemuna. Kjo sipas legjendës që i ka shoqëruar këto male.
Dhe, shumë kohë pasi e gjithë historia e nënës me dy fëmijët mbaroi, mallkimi mbeti. Sepse ky varg ka qenë gjithmonë sinonim i banditëve, gjakmarrjeve, ortekëve dhe fatkeqësive të ndryshme.
Sot, Bjeshkët e Nemuna kalojnë kufijtë e tre kombeve: Mali i Zi, Kosova dhe Shqipëria.
Duke filluar nga Mali i Zi
Gjithçka nis në fshatin Vusanje, Mali i Zi. Larg vendbanimeve, duke ecur nëpër livadhet e luleve të egra, ku vetë toka duket se lëviz me lëkundjet e mijëra fluturave. Ka male të gurta gëlqerore dhe fusha gurësh të pastruara nga era, po ashtu kasolle çobanësh prej guri.
Zakonisht, ka pak alpinistë. Duket si një tokë e fshehtë e cila i ka shpëtuar vëmendjës së botës së jashtme. Ka të dhëna se pse. Nëse kalon kufirin Mali i Zi-Shqipëri, dallohen bunkerët e shkretuar ushtarakë që shikojnë nga lart. Përtej tyre shtrihet fshati Theth, Shqipëri. Është afërsisht 14 milje larg Vusanjes por, deri në 1991, mund të ketë qenë ana e largët e hënës.
Bjeshkët e Nemuna shërbyen si muri gjigant gjeologjik i Berlinit. Kalimet e saj tradhtare u bënë pengesa përfundimtare për këdo që i shpëton Shqipërisë për të arritur lirinë relative të Malit të Zi, atëherë pjesë e Jugosllavisë.
Komunizmi mund të jetë një kujtim, por vetëm në vitet e fundit zhvillimet gjeopolitike kanë lejuar që këto male të hapen për alpinistët.
Vendi më i keqkuptuar në Evropë
Shqipëria është ndoshta vendi më i keqkuptuar në Evropë. Ajo ka një gjuhë pa të afërm të ngushtë, plot fjalë të bëra nga Q dhe X që duken të ndërtuara me qëllim.
Për çdo udhëtarë që kalon natën në fshatra të tilla si Thethi, Shqipëria krijon shoqata krejt të ndryshme. Trumza e mëngjesit e koshereve, shija e mjaltit në bukën e pjekur. Rrëke të ftohta malore që dridhen e që rrjedhin nën urat osmane. Shkulja e gotave antike të Kinës të mbushura me kafe të fortë turke. Përshëndetjet e barinjve që marrin kopetë e tyre për të kullotur.
Pas një natë në Theth, këmbët shqiptare të çojnë drejt Luginës së Valbonës. Duke u ngjitur më lart, pamja së shpejti zgjerohet. Papritur sheh kështjellat gjigante, livadhet me ngjyrën blu në mjegullën e nxehtësisë, shqiponjat që hipin në termale nga Adriatiku.
Vetë habitati është nën kërcënim kritik. Në vitin 2015-të, qeveria shqiptare miratoi një mocion për të lejuar ndërtimin e digave hidroelektrike në Luginën e Valbonë. Një projekt që do të zhyente një pjesë të madhe të këtij peizazhi, duke mbytur pyjet, duke dënuar lumenjtë e furishëm të bëhen rrjedha të pakta.
Shtegu i majave të Ballkanit kalon pranë digave të propozuara por, më rëndë, projekti do të bllokonte shtigje të padukshme, më të vjetra – të shkelura nga specie të panumërta, të cilat varen prej tyre për të mbijetuar.
Kufijtë e Bjeshkëve të Nemuna
Kudo që ecni në Bjeshkët e Nemuna, kufijtë janë një shoqërues i vazhdueshëm. Shumë herë, ajo ju zë pritë me një shenjë si “Mirësevini në MONTENEGRO”. Por, brenda pak minutave, ajo kalon nga një mesazh me tekst që thotë “Vodafone ju mirëpret në Shqipëri”, shenja e vetme e një kufiri ndërkombëtar.
Teksa gjurma e majave të Ballkanit hyn në Kosovë, peizazhi ndryshon në mënyrë delikate. Majat vertikale zhyten në kodra me kontur të butë dhe pyje me gjethe të gjera, ku luleshtrydhet dhe kajsitë e egra rriten gjatë gjurmës. Ndarja e peizazhit në dysh është Gryka e Rugovës, ku kafenetë pak vëzhgojnë një lumë të shkumëzuar, dhe kosovarët vijnë për piknik gjatë fundjavës.
Duket si një fotografi e një qetësie të përjetshme, por përsëri këtu, Bjeshkët e Nemuna janë mashtruese. Në vitin 1998-të, gjatë kapitullit të fundit të Luftërave Ballkanike, forcat Jugosllave u rrokullisën nga Mali i Zi dhe Serbia për të luftuar forcat e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Mes gjenocidit të shqiptarëve të Kosovës, luftimet e përgjakshme panë shtëpi fermash të djegura dhe zjarr artilerie duke thyer folenë e pyjeve të Rugovës.
Një thurje në plagë
Të qëndrosh natën këtu do të thotë të përjetosh një ndjenjë të lumtur të çorientimit kulturor. Darkat vijnë me të shtëna rakie të zjarrta, të bëra me mollë nga pemishtet jashtë. Ndërsa mysafirët flenë në konvikte ku imazhet e Mekës dhe Medinës varen mbi shtretërit.
Perëndimi i diellit zvarritet në pikat e larta të Bjeshkëve të Nemuna – hedh rrezet e arta ndërsa bota më poshtë gllabërohet në hije. Mezi e dukshme në skajin e largët të Luginës së Rugovës është toka e askujt midis Kosovës dhe Malit të Zi, e caktuar “territori i diskutueshëm” në hartën time.
Rruga aktualisht është e mbyllur, dhe askush nuk mund të kalojë. Është një relikë e pakënaqur e luftërave Jugosllave. Në varësi të kujt pyetni, mund të jetë pjesë e Malit të Zi ose Kosovës. Ose të dyja, ose asnjëri. Por tashmë duket sikur statusi i tij është vendosur të zgjidhet nga politikanë që nuk kanë shkelur kurrë këmbë këtu.
Tani për tani, është peizazhi ballkanik siç e la Zoti (ose djalli): një pafundësi mali, pylli dhe livadhi që nuk është asgjë nëse nuk është evropiane.
Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.
/Albanianpost.com
