Ishte dita e tretë e luftës në Ukrainë dhe në katin e 13-të të selisë së Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, kishte hasur në një pengesë.
Presidentja e KE-së, kishte kaluar gjithë të shtunën duke punuar me telefonat në zyrën e saj në Bruksel.
Ajo po kërkonte konsensus midis Qeverive perëndimore për grupin më të gjerë dhe ndëshkues të sanksioneve financiare dhe ekonomike të vendosura ndonjëherë ndaj një kundërshtari.
Një marrëveshje ishte afër, por, në Washington, sekretarja e Thesarit, Janet Yellen ishte ende duke shqyrtuar detajet e masës më dramatike dhe më të ndjeshme ndaj tregut – sanksionimin e vetë Bankës Qendrore Ruse.
SHBA-të kishin qenë forca shtytëse pas shtytjes së sanksioneve.
Por ndërsa Yellen po shqyrtonte shkronjat e imta, evropianët ishin të shqetësuar për t’i shtyrë planet mbi vijën e përfundimit sa më shpejt që të ishte e mundur.
Von der Leyen telefonoi Mario Draghi-n, kryeministrin italian, dhe i kërkoi që t’i tregonte detajet e bisedës së tij me Yellen.
“Ne të gjithë prisnim përreth, duke pyetur: Çfarë po zgjat kaq shumë?”, kujton një zyrtar i BE-së.
“Më pas erdhi përgjigja: Draghi duhet të bëjë magjinë e tij në Yellen”.
Deri në mbrëmje ishte arritur marrëveshja.
Yellen, e cila dikur kryesonte Rezervën Federale të SHBA-ve dhe Draghi, një ish-kryetar i Bankës Qendrore Evropiane, janë veteranë të një sërë krizash dramatike – nga kolapsi financiar 2008-09 deri në krizën e euros.
Gjatë gjithë kohës, ata kanë rrezatuar qetësi dhe stabilitet në tregjet financiare nervoze.
Por në këtë rast, plani i rënë dakord nga Yellen dhe Draghi për të ngrirë një pjesë të madhe të rezervave valutore të Moskës prej 643 miliardë dollarësh ishte diçka krejt ndryshe.
Ata në fakt po i shpallnin luftë financiare Rusisë.
Synimi i deklaruar i sanksioneve është të dëmtojë ndjeshëm ekonominë ruse.
Ose siç tha një zyrtar i lartë amerikan më vonë atë të shtunën mbrëma pas shpalljes së masave, sanksionet do ta shtynin monedhën ruse “në rënie të lirë”.
Kjo është një lloj lufte shumë e re – armatizimi i dollarit amerikan dhe monedhave të tjera perëndimore për të ndëshkuar kundërshtarët e tyre.
Është një qasje ndaj konfliktit dy dekada në zhvillim.
Ndërsa votuesit në SHBA janë lodhur nga ndërhyrjet ushtarake dhe të ashtuquajturat “luftëra të pafundme”, lufta financiare e ka mbushur pjesërisht boshllëkun.
Në mungesë të një opsioni të dukshëm ushtarak ose diplomatik, sanksionet – dhe ato financiare gjithnjë e më shumë – janë bërë politika e zgjedhur e sigurisë kombëtare.
“Kjo është një tronditje dhe frikë e plotë”, thotë Juan Zarate, një ish-zyrtar i lartë i Shtëpisë së Bardhë që ndihmoi në hartimin e sanksioneve financiare që Amerika ka zhvilluar gjatë 20 viteve të fundit.
Armatizimi i financave ka implikime të thella për të ardhmen e politikës dhe ekonomisë ndërkombëtare.
Shumë nga supozimet bazë për epokën e pasluftës së ftohtë po kthehen në kokë.
Globalizimi dikur shitej si një pengesë për konfliktin, një rrjet varësish që do t’i afronte armiqtë e mëparshëm.
Në vend të kësaj, ai është bërë një fushë e re beteje.
Fuqia e sanksioneve financiare rrjedh nga prania e kudondodhur e dollarit amerikan.
Është monedha më e përdorur për transaksione tregtare dhe financiare – me një bankë amerikane të përfshirë shpesh.
Tregjet e kapitalit të Amerikës janë më të thellët në botë, dhe obligacionet e thesarit të SHBA-ve veprojnë si një ndalesë për sistemin financiar global.
Si rezultat, është shumë e vështirë për institucionet financiare, bankat qendrore dhe madje shumë kompani të operojnë nëse janë të shkëputur nga dollari amerikan dhe sistemi financiar amerikan.
Shtoni euron, e cila është monedha e dytë më e mbajtur në rezervat e Bankës Qendrore, si dhe sterlina, jenin dhe frangun zviceran, dhe ndikimi i sanksioneve të tilla është edhe më i frikshëm.
SHBA-të kanë sanksionuar Bankat Qendrore më parë – Korenë e Veriut, Iranin dhe Venezuelën – por ato ishin kryesisht të izoluara nga tregtia globale.
Sanksionet ndaj Bankës Qendrore të Rusisë janë hera e parë që kjo armë përdoret kundër një ekonomie të madhe dhe hera e parë si pjesë e një lufte – veçanërisht një konflikt që përfshin një nga fuqitë kryesore bërthamore.
Sigurisht, ka rreziqe të mëdha në një qasje të tillë.
Sanksionet mund të shkaktojnë një reagim kundër dominimit të dollarit në financat globale.
Në pesë javët që nga vendosja e masave për herë të parë, rubla ruse ka rikuperuar pjesën më të madhe të terrenit, që humbi fillimisht dhe zyrtarët në Moskë pretendojnë se do të gjejnë mënyra për t’i shmangur sanksionet.
Policia financiare globale
Si shumë të tjera në jetën amerikane, epoka e re e luftës financiare filloi më 11 shtator.
Pas sulmeve terroriste të vitit 2001, SHBA-të pushtuan Afganistanin, shkuan në Irak për të rrëzuar Sadam Huseinin dhe përdorën drone për të vrarë terroristët e dyshuar në tre kontinente.
Por me shumë më pak shqyrtim dhe bujë, ajo gjithashtu zhvilloi kompetencat për të vepruar si polici financiare globale.
Brenda disa javësh nga sulmet në New York dhe Pentagon, Xhorxh W Bush u zotua se do t’i “mbyste urie terroristët e financimit”.
Akti Patriot, ligji i diskutueshëm që siguroi bazën për përdorimin e mbikëqyrjes dhe ndalimit të pacaktuar nga administrata e Bushit, i dha gjithashtu departamentit të Thesarit fuqinë për të shkëputur në mënyrë efektive çdo institucion financiar të përfshirë në pastrimin e parave nga sistemi financiar amerikan.
Rastësisht, vendi i parë që kërcënohej sipas këtij ligji ishte Ukraina, të cilën Thesari e paralajmëroi në vitin 2002 se rrezikonte bankat e saj nga krimi i organizuar rus.
Menjëherë pas kësaj, Ukraina miratoi një ligj të ri për të parandaluar pastrimin e parave.
Zyrtarët e Thesarit gjithashtu negociuan për të fituar akses në të dhënat rreth terroristëve të dyshuar nga Swift, sistemi i mesazheve me bazë në Belgjikë që është centrali për transaksionet financiare ndërkombëtare – hapi i parë në një rrjet të zgjeruar të inteligjencës për paratë që lëvizin nëpër botë.
Paketa e mjeteve financiare përdorej për të ndjekur paratë e Al-Qaedës së shpejti për një objektiv shumë më të madh – Iranin dhe programin e tij bërthamor.
Stuart Levey, i cili ishte emëruar si nënsekretari i parë i Thesarit për terrorizmin dhe inteligjencën financiare, kujton se kishte dëgjuar Bushin të ankohej se të gjitha sanksionet tregtare konvencionale ndaj Iranit ishin vendosur tashmë, duke i lënë SHBA-të pa levave.
SHBA-të u përpoqën të shtrëngonin aksesin e Iranit në sistemin financiar ndërkombëtar.
Levey dhe zyrtarë të tjerë do të vizitonin bankat evropiane dhe do t’i informonin në heshtje për llogaritë me lidhje me regjimin iranian.
Qeveritë evropiane e urrenin faktin që një zyrtar amerikan po u tregonte bankave të tyre se si të bënin biznes, por askush nuk donte të binte në kundërshtim me Thesarin e SHBA-ve.
Gjatë administratës së Obamës, kur Shtëpia e Bardhë po përballej me presionin për të ndërmarrë veprime ushtarake kundër instalimeve të saj bërthamore, SHBA vendosi sanksione ndaj Bankës Qendrore të Iranit – faza e fundit në një fushatë për të mbytur ekonominë e saj.
Levey argumenton se sanksionet financiare jo vetëm që ushtrojnë presion mbi Iranin për të negociuar marrëveshjen e vitit 2015 për programin e tij bërthamor, por gjithashtu hapën një rrugë për veprimin e këtij viti ndaj Rusisë.
“Në Iran, ne po përdornim hanxharë për të shkurtuar rrugën hap pas hapi, por tani njerëzit janë në gjendje ta zbresin atë shumë shpejt”, thotë ai.
Bankat Qendrore jo vetëm që shtypin para dhe monitorojnë sistemin bankar, ato gjithashtu mund të ofrojnë një tampon jetik ekonomik në një krizë – duke mbrojtur një monedhë ose duke paguar për importet thelbësore.
Rezervat e Rusisë u rritën pas aneksimit të Krimesë në vitin 2014, pasi ajo kërkoi sigurim kundër sanksioneve të ardhshme të SHBA-ve – duke fituar termin “Fortesa e Rusisë”.
Zonat e mëdha të bonove të thesarit të SHBA-ve nga Kina shiheshin dikur si një burim potencial i levave gjeopolitike.
Por sanksionet perëndimore ndaj Bankës Qendrore të Rusisë kanë ulur aftësinë e saj për të mbështetur ekonominë.
Sipas Forumit Zyrtar të Institucioneve Monetare dhe Financiare, një grup kërkimor dhe këshillues i bankës qendrore, rreth dy të tretat e rezervave të Rusisë ka të ngjarë të jenë neutralizuar.
“Veprimi kundër bankë është më shumë si të keni kursime për t’u përdorur në rast emergjence dhe kur vjen urgjenca banka thotë se nuk mund t’i heqësh ato”, thotë një zyrtar i lartë i politikës ekonomike evropiane.
Një aleancë transatlantike e ringjallur
Ekziston një ironi pas një pakete të përbashkët sanksionesh financiare amerikane dhe evropiane.
Udhëheqësit evropianë kanë kaluar pjesën më të madhe të pesë dekadave të fundit duke kritikuar ndikimin e jashtëzakonshëm të monedhës amerikane.
Një nga tiparet mbresëlënëse të luftës në Ukrainë është mënyra se si Evropa ka punuar kaq ngushtë me SHBA-të.
Planifikimi i sanksioneve filloi në nëntor kur inteligjenca perëndimore mori prova të forta se forcat e Vladimir Putin po ndërtoheshin përgjatë kufirit ukrainas.
Biden i kërkoi Yellen të hartonte plane për masat që mund të ndërmerren për t’iu përgjigjur një pushtimi.
Që nga ai moment, SHBA-të filluan të koordinoheshin me BE-në, MB-në dhe të tjerët.
Një zyrtar i lartë i Departamentit të Shtetit thotë se nga atëherë deri në pushtimin e 24 shkurtit, zyrtarët e lartë të administratës së Bidenit shpenzonin “mesatarisht 10 deri në 15 orë në javë në telefonata të sigurta ose video-konferenca me BE-në dhe vendet anëtare” për të koordinuar sanksionet.
Një zyrtar i lartë i Departamentit të Shtetit thotë se vendimi i Gjermanisë për të hequr gazsjellësin Nord Stream 2 pas pushtimit ishte vendimtar në sjelljen e evropianëve hezitues.
Ishte një sinjal shumë i rëndësishëm për evropianët e tjerë që “lopët e shenjta do të duhej të flijoheshin”.
Figura tjetër qendrore ishte ministrja e financave e Kanadasë, Chrystia Freeland, e cila është me origjinë ukrainase dhe ka qenë në kontakt të ngushtë me zyrtarët në Kiev.
Vetëm disa orë pasi tanket ruse filluan të rrotullohen në Ukrainë, Freeland dërgoi një propozim me shkrim si te Thesari i SHBA-ve ashtu edhe te Departamenti i Shtetit me një plan specifik për të ndëshkuar Bankën Qendrore Ruse.
Atë ditë, Justin Trudeau, kryeministri i Kanadasë, ngriti idenë në një samit urgjent të liderëve të G7.
Dhe Freeland lëshoi një mesazh emocionues për komunitetin ukrainas në Kanada.
Kërcënimi i dhimbjes ekonomike mund të mos e ketë penguar Putin-in nga pushtimi, por udhëheqësit perëndimorë besojnë se sanksionet financiare që janë vendosur që nga pushtimi janë dëshmi e një aleance transatlantike të rigjallëruar – dhe një qortim ndaj idesë se demokracitë janë shumë të ngadalta dhe hezituese.
“Nuk kemi pasur kurrë në historinë e Bashkimit Evropian kontakte kaq të ngushta me amerikanët për një çështje sigurie sa kemi tani – është me të vërtetë e paprecedentë”, thotë një zyrtar i lartë i BE-së.
Draghi merr iniciativën
Në fund, masa kundër Bankës Qendrore të Rusisë ishte produkt i 72 orësh diplomacie intensive.
Me Rusinë në dukje të synuar për një pushtim të shpejtë të Ukrainës, emocionet ishin të larta.
Në Evropë, ishte Draghi ai që shtyu idenë e sanksionimit të Bankës Qendrore në samitin urgjent të BE-së natën e pushtimit.
Italia, një importues i madh i gazit rus, kishte hezituar shpesh në të kaluarën rreth sanksioneve.
Por udhëheqësi italian argumentoi se rezervat ruse mund të përdoren për të zbutur goditjen e sanksioneve të tjera.
Natyra e minutës së fundit të diskutimeve ishte kritike për t’u siguruar që Moska të ishte e pakujdesshme: duke pasur parasysh mjaftueshëm njoftim, Moska mund të kishte filluar të lëvizte disa nga rezervat e saj në monedha të tjera.
Një zyrtar i BE-së thotë se duke pasur parasysh raportet që Moska kishte filluar të vendoste porosi, masat duhej të ishin gati deri në hapjen e tregjeve të hënën, në mënyrë që Bankat të mos përpunonin asnjë tregti.
“Ne i zumë rusët në befasi – ata nuk e morën atë deri vonë”, thotë zyrtari.
Bisedimet e minutës së fundit i kapën në befasi disa aleatë perëndimorë – duke i detyruar ata të nxitojnë për të zbatuar masat në kohë.
Në Mbretërinë e Bashkuar, ata shkaktuan një përpjekje të furishme për të finalizuar detajet përpara se tregjet të hapeshin në Londër në orën 7 të mëngjesit të së hënës.
Nuk ka strategji të qartë politike
Megjithatë, nëse përgjigja perëndimore është përcaktuar nga uniteti, tashmë ka shenja të gabimeve të mundshme – veçanërisht duke pasur parasysh pretendimet e reja për krimet e luftës, të cilat kanë nxitur thirrje për sanksione të mëtejshme.
Qeveritë perëndimore nuk kanë përcaktuar se çfarë do të duhej të bënte Rusia që të hiqen sanksionet, duke lënë disa nga pyetjet e vështira në lidhje me strategjinë politike për një datë të mëvonshme.
A është objektivi për t’i shkaktuar dhimbje afatshkurtër Rusisë për të penguar përpjekjet e luftës apo kontrollin afatgjatë?
Edhe kur ato funksionojnë, sanksionet kërkojnë shumë kohë për të pasur ndikim.
Megjithatë, dëmi ekonomike nga kriza po ndihet në mënyrë të pabarabartë, me Evropën që po pëson një goditje shumë më të madhe se SHBA.
Evropa deri më tani ka hezituar të vendosë një embargo të naftës dhe gazit, duke pasur parasysh varësinë e lartë të bllokut nga importet ruse të energjisë.
Por meqenëse mizoritë e supozuara të kryera nga ushtarët rusë në periferi të Kievit janë zbuluar, një raund i ri sanksionesh të BE-së u njoftua të martën që do të përfshijë një ndalim të importeve të qymyrit rus dhe, në një fazë të mëvonshme, ndoshta edhe të naftës.
Një vendim midis 27 kryeqyteteve pritet në fund të kësaj jave.
Faktori tjetër kyç është nëse perëndimi mund të fitojë garën narrative mbi sanksionet – si në Rusi ashtu edhe në pjesën tjetër të botës.
Marrë nga Financial Times, përshtatur për Albanian Post
Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.
/Albanianpost.com
