Sërish pyetje për parandalimin bërthamor evropian

Një kërcënim për sigurinë evropiane është një fitore ushtarake ruse mbi Ukrainën.

Një tjetër është se Donald Trump do të fitojë zgjedhjet presidenciale të nëntorit në SHBA dhe do të tërheqë ose diskreditojë garancinë e mbrojtjes amerikane të Evropës.

A duhet, pra, vendet evropiane të kenë parandalimin e tyre kolektiv bërthamor?

Pyetja ka tre aspekte: shpërbërja e regjimit global të kontrollit të armëve bërthamore të pasluftës së ftohtë; “rrëshqitjet” bërthamore ruse që nga pushtimi i saj në shkallë të plotë të Ukrainës në vitin 2022; dhe vështirësitë me të cilat përballet Evropa ndërsa ajo kërkon një përgjigje të besueshme.

Kontrolli i armëve bërthamore: ka mbetur ndonjë gjë?

Një studim që karakterizon kontrollin e armëve bërthamore u shfaq muajin e kaluar në një raport nga Akademia Amerikane e Arteve dhe Shkencave.

“Regjimi aktual global i kontrollit të armëve është në rrëmujë. Traktatet që dikur ishin shtyllat e regjimit të kontrollit të armëve janë shembur”.

Këto traktate ishin kryesisht midis SHBA-ve dhe Bashkimit Sovjetik, dhe më pas SHBA-ve dhe Rusisë.

Të marra së bashku, ata reduktuan stokun global bërthamor nga 70 mijë e 400 koka luftarake në 1986 në rreth 12 mijë e 500 sot.

Në sondazhin e vet, revista “Economist” shkroi në gusht: Ajo epokë po përfundon, për katër arsye kryesore: braktisja e marrëveshjeve nga Amerika, pushtimi i Ukrainës nga Rusia, ndërtimi bërthamor i Kinës dhe teknologjia përçarëse.

Teknologjia dhe verifikimi

Përparimet teknologjike janë një shqetësim i veçantë.

Në raportin e AAAS, George Perkovich shpjegon se SHBA-të, Rusia dhe Kina po zhvillojnë teknika për të kërcënuar objektivat me malware, si dhe me ngarkesa kinetike dhe bërthamore.

Në të njëjtën kohë, risitë e lidhura me armët bërthamore si inteligjenca artificiale dhe aftësitë kibernetike janë jashtëzakonisht të vështira për t’u vlerësuar dhe verifikuar.

Nga kjo rrjedh se çdo marrëveshje e ardhshme e kontrollit të armëve bërthamore do të duhet të jetë shumë më e sofistikuar – dhe ndoshta më e vështirë për t’u arritur – sesa paktet e fundit të shekullit të XX-të dhe fillimit të shekullit të XXI-të.

Një problem tjetër është zgjerimi i aftësive bërthamore të Kinës, i paraqitur me kujdes në një artikull nga Patrick Zoll për Neue Zürcher Zeitung.

Kina nuk ishte kurrë palë në marrëveshjet Washington-Moskë të epokës së pas Luftës së Ftohtë.

Do të ishte një sfidë e madhe të organizoheshin negociata tre-palëshe në klimën e tanishme të mosbesimit midis SHBA-ve nga njëra anë dhe Rusisë dhe Kinës nga ana tjetër.

Përhapja

Një çështje e tretë është përhapja bërthamore.

Aktualisht, nëntë vende janë fuqi të njohura të armëve bërthamore: SHBA, Rusia, Kina, Franca, Britania e Madhe, India, Pakistani, Izraeli dhe Koreja e Veriut.

Irani është afër anëtarësimit në grup.

Por, çka nëse ombrella bërthamore e SHBA-ve nuk shtrihet më mbi aleatët e saj evropianë dhe aziatikë?

Në një artikull të veçantë për NZZ, Ulrich Speck thotë: Lëvizësit e parë në një skenar të tillë do të ishin vendet që ndiheshin shumë të kërcënuara dhe që kishin gjithashtu aftësitë e nevojshme teknike dhe ekonomike.

Ai i rendit këto, në Azi, Japonia dhe Korea e Jugut; në Evropë, Polonia dhe Ukraina; dhe në Lindjen e Mesme më të gjerë, veçanërisht nëse Irani bëhet një fuqi bërthamore e plotë, Arabia Saudite dhe Turqia.

Retorika ruse

Për qeveritë evropiane, një shqetësim i madh është përshkallëzimi i retorikës së Rusisë për armët bërthamore që nga sulmi i Vladimir Putin në Ukrainë në shkurt 2022.

Pak para Pashkëve, analisti rus, Dmitri Trenin, dikur i njohur si një mendje relativisht e pavarur, por tani tepër besnik ndaj Kremlinit, botoi një artikull.

Trenin diskutoi një deklaratë të lëshuar nga SHBA, Franca, Britania e Madhe, Kina dhe Rusia pak përpara pushtimit, e cila deklaronte se një luftë bërthamore nuk mund të fitohej dhe nuk duhej të luftohej kurrë.

Ai e hodhi poshtë këtë deklaratë si “një relike të së shkuarës” dhe tha se doktrina bërthamore e Rusisë duhet të përshtatet në përputhje me rrethanat.

Ndërkohë, Rusia në nëntor e revokoi zyrtarisht ratifikimin e Traktatit të Ndalimit Gjithëpërfshirës të Testeve Bërthamore të vitit 1996, duke tërhequr qortimin nga BE.

Të gjitha qeveritë e BE-së kanë ratifikuar traktatin e ndalimit të testeve.

Për SHBA-të, presidenti Bill Clinton nënshkroi marrëveshjen në vitin 1996, por ajo kurrë nuk është ratifikuar nga Senati.

Pyetja e De Gaulle

Padiskutim, këto janë periudha nervore për evropianët.

Çfarë duhet të bëjnë? Një pyetje e famshme e bërë në vitin 1961 nga gjenerali Charles de Gaulle, burrështetasi i ndjerë francez, vazhdon të rezonojë.

Në arkivat e Departamentit Amerikan të Shtetit është një memorandum i një bisede në Paris midis de Gaulle dhe Presidentit John Kennedy.

Franca fitoi parandalimin e saj bërthamor.

Kjo pjesërisht sepse nuk mund të kishte kurrë një përgjigje përfundimtare për pyetjen nëse një administratë amerikane do të ishte e përgatitur të rrezikonte asgjësimin e një qyteti të madh amerikan, nëse Kremlini do të shkatërronte një qytet të madh evropian dhe SHBA-të do të hakmerreshin duke goditur.

Paqartësia e Macron

Qëndrimi i Presidentit Emmanuel Macron për këto çështje nuk është 100 për qind i qartë.

Ndonjëherë ai ka deklaruar se interesat jetike të Francës – lloji që ajo mbron me parandalimin e saj bërthamor – kanë një dimension evropian.

Nga ana tjetër, ai tha në tetor 2022 se një sulm taktik bërthamor rus “në Ukrainë apo rajon” nuk do të vinte në rrezik interesat jetike franceze.

Një angazhim bërthamor britanik ndaj Evropës

Fuqia tjetër bërthamore e Evropës, Britania e Madhe, nuk është më në BE.

Por Sir Malcolm Rifkind, një ish-ministër i respektuar i mbrojtjes dhe i jashtëm, nuk është i vetëm që sugjeron se rreziku i një mandati të dytë të Trump ngre pyetje urgjente.

“Ne dhe Franca do të duhet të zhvillojmë një strategji të re parandaluese bërthamore, për sigurinë tonë dhe të Evropës në tërësi”.

Sir Keir Starmer, kreu i Partisë Laburiste të opozitës, e cila është favorit për të fituar zgjedhjet e ardhshme në Mbretërinë e Bashkuar, këtë javë riafirmoi angazhimin e tij “të palëkundur” për të mbajtur parandalimin bërthamor britanik.

Si përshtatet Gjermania?

Një debat disi i papërqendruar rreth armëve bërthamore ka filluar në Gjermani që nga presidenca e Trumpit 2017-2021.

Në pjesën më të madhe, kjo nuk përfshin diskutim serioz nëse Gjermania duhet të fitojë parandalimin e saj bërthamor – një hap që do të shkelte angazhimin për statusin jo-bërthamor që qeveria ripohoi në traktatin e vitit 1991 që hapi rrugën për ribashkimin e Gjermanisë.

Por disa politikanë flasin pa zhurmë për një “parandalues bërthamor të BE”.

Marrë nga “Financial Times”, përshtatur për Albanian Post 

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com